Adolf Stempkowski

Adolf Stempkowski

kapitan marynarki pilot
Data i miejsce urodzenia	1 stycznia 1893 Gejby
Data i miejsce śmierci	9 czerwca 1983 Gdańsk
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Armia Czerwona Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Formacja	Carskie Siły Powietrzne Lotnictwo Wojska Polskiego Polska Marynarka Wojenna
Jednostki	4. pułk lotniczy I istrebitelny otriad Morski Dywizjon Lotniczy 6 pułk lotniczy ORP Bałtyk
Stanowiska	dowódca eskadry
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa II wojna światowa
Odznaczenia

Adolf Stempkowski (ur. 1 stycznia 1893 w Gejbach, zm. 9 czerwca 1983 w Gdańsku) – kapitan marynarki pilot Polskiej Marynarki Wojennej.

Życiorys

Syn Kajetana i Eleonory z Błażewiczów, urodził się w Gejbach na Wileńszczyźnie. Od 1904 z rodzicami mieszkał w Petersburgu, gdzie w 1910 ukończył gimnazjum, a następnie szkołę techniczną^[1]. Po wybuchu I wojny światowej ochotniczo wstąpił do armii carskiej. W 1914 roku otrzymał przydział do 4. pułku lotniczego^[2]. Przeszedł przeszkolenie w szkole mechaników lotniczych i w tym charakterze służył w I istrebitelnym otriadzie w Lidzie^[3]. Awansował na szefa mechaników, pozwalano mu na loty bojowe w charakterze strzelca pokładowego. W 1915 roku rozpoczął szkolenie w pilotażu^[4].

W lutym 1917 roku został przeniesiony do marynarki wojennej i skierowany do morskiej szkoły pilotów w Petersburgu, którą ukończył w listopadzie. W 1919 roku otrzymał przydział do pierwszej rosyjskiej eskadry lotnictwa morskiego, gdzie służył jako pilot oraz kierownik techniczny eskadry. Przeszedł przeszkolenie na wodnosamolotach Grigorowicz M-9, został wcielony do Armii Czerwonej i skierowany z eskadrą do Sewastopola do walk przeciwko jednostkom gen. Wrangla^[1].

W ramach działań bojowych wykonał kilkanaście lotów bojowych nad Morzem Czarnym. Po odcięciu eskadry przez oddziały gen. Antona Denikina Stempkowski skontaktował się z polskim konsulem w Odessie i przedostał się do Lwowa. Zachorował na tyfus i trafił do szpitala. Po wyleczeniu w styczniu 1920 roku został przyjęty do Wojska Polskiego^[5]. W tym samym miesiącu został skierowany na kurs pilotażu we Francuskiej Szkole Pilotów, a od kwietnia szkolił się w Wyższej Szkoły Pilotów w Ławicy. Szkolenie ukończył w czerwcu i otrzymał przydział do Niższej Szkoły Pilotów w Bydgoszczy na stanowisko instruktora pilotażu^[6].

W październiku 1920 roku, z racji swego doświadczenia w lotnictwie morskim, został przeniesiony do marynarki wojennej i skierowany do nowo tworzonej jednostki lotnictwa morskiego w Pucku na stanowisko dowódcy plutonu treningowego. Jednocześnie sprawował funkcję kierownika warsztatów parku Morskiego Dywizjonu Lotniczego^[6]. Został mianowany dowódcą i instruktorem w nowo powstałej szkole pilotów morskich^[1].

W październiku 1921 roku przymusowo wodował na wodnosamolocie Friedrichshafen FF.49. Udało mu się wyjść z katastrofy bez szwanku^[7]. Latem 1923 roku dokonał oblotu pięciu łodzi latających Macchi M.9, które służyły w Morskim Dywizjonie Lotniczym do 1926 roku. Jako doświadocznemu lotnikowi powierzano mu w latach 1926–1927 obloty kolejnych samolotów zakupionych na potrzeby MDL: Schreck FBA-17HE2, Latham 43HB3, LeO H.135B3^[8][9]. W latach 1923–1925 pełnił funkcję kierownika parku lotniczego MDL^[6]. We wrześniu 1924 roku, w załodze z por. obs. Kazimierzem Rajsem, wykonywał na Macchi M.9 loty na rozpoznanie manewrów radzieckiej Floty Bałtyckiej^[10].

Od maja do czerwca 1925 roku na szybowcu Śpiesz się powoli wziął udział w II Wszechpolskim Konkursie Szybowców na Oksywiu w okolicy Gdyni. W konkursie zdobył trzy drugie nagrody za czas lotu (48 sekund), osiągniętą wysokość ponad punkt startu (19 metrów) i za łączny czas wykonanych lotów (7 minut 6 sekund uzyskane w 13. lotach)^[11]. Podczas lotów na szybowcu Rywal doznał obrażeń, które spowodowały trwałe uszkodzenie nogi^[12]. Po leczeniu w szpitalu w Toruniu zdołał powrócić do latania^[13].

W 1926 roku otrzymał awans na stanowisko dowódcy eskadry, natomiast w 1928 roku uzyskał licencję pilota cywilnego^[1]. Podczas swej służby w MDLot przeżył jeszcze dwie katastrofy lotnicze, w 1931 i 1933 roku kapotował na samolotach Bartel BM-5c^[14]. W 1936 roku wziął udział w kursie szybowcowym z wykorzystaniem wodnoszybowca MT-1 i otrzymał kategorię B pilota szybowcowego^[15]. W sierpniu 1935, w tym samym stopniu i starszeństwie, został przeniesiony z korpusu oficerów aeronautyki do korpusu oficerów rzeczno-brzegowych Marynarki Wojennej z pozostawieniem na zajmowanym stanowisku w Morskim Dywizjonie Lotniczym^[16].

W 1938 roku został przeniesiony na emeryturę z uwagi na zły stan zdrowia. Mimo tego nie rozstał się z lataniem. W latach 1938–1939 pracował jako instruktor pilotażu w Aeroklubie Gdańskim w Rumi-Zagórzu. Pełnił też funkcję instruktora szkolenia lotniczego w Cywilnej Szkoły Pilotów Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej w Świdniku^[17].

Ankieta Adolfa Stempkowskiego wypełniona przed jego powrotem do Polski w 1947 r. Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej

Po wybuchu II wojny światowej został zmobilizowany, otrzymując przydział do 6. pułku lotniczego na stanowisko instruktora Ośrodka Szkolenia Lotniczego Bazy Lotniczej we Lwowie. 17 września przeleciał samolotem RWD-8 do Rumunii, następnie przez Jugosławię i Grecję dotarł do Francji. Został skierowany do Centrum Wyszkolenia Lotniczego w Lyon-Bron. Po upadku Francji przedostał się do Wielkiej Brytanii. Tu otrzymał przydział stacji zbornej Polskiej Marynarki Wojennej w Glasgow. Otrzymał przydział do ORP Bałtyk – Obozu Szkolnego Marynarki Wojennej w Okehampton. W 1947 roku zdecydował się na powrót do Polski^[1].

Zamieszkał w Gdyni, do 1950 roku pracując w Spółdzielni Wydawniczo-Oświatowej „Czytelnik”. Następnie do 1955 roku był zatrudniony jako mechanik precyzyjny w Spółdzielni Inwalidów „Wybrzeże”. Do 1957 roku pracował w Spółdzielni Pracy „Kotwica” i przeszedł na emeryturę. W 1958 roku został członkiem Związku Bojowników o Wolność i Demokrację^[6]. Od 1962 roku należał do Klubu Seniorów Lotnictwa APRL^[18]. Był też jednym z współtwórców Morskiego Klubu Seniorów Lotnictwa. W wolnym czasie spisał wspomnienia ze swej służby. Maszynopis, zatytułowany Wspomnienia ze służby w Marynarce Wojennej w latach 1917–1927, przechowywany jest w Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni^[19].

Zmarł 9 czerwca 1983 roku. Został pochowany na Cmentarzu Witomińskim w Gdyni (sektor 1-45-1_1^[20].

Grób Adolfa Stempkowskiego na Cmentarzu Witomińskim

Awanse

• 1917 – chorąży,
• 1924 – podporucznik,
• 1927 – porucznik,
• 1946 – kapitan.

Ordery i odznaczenia

• Srebrny Krzyż Zasługi
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Medal Wojny 1939–1945 (Wielka Brytania)
• francuska Odznaka Pilota (1929)^[21]
• łotewska Odznaka Lotnicza (1929)^[22]

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
• Adolf Stempkowski. „Skrzydlata Polska”. 25/1967, 18 czerwca 1967. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze 1893–1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1976. OCLC 830596725.
• Andrzej Olejko: Morski Dywizjon Lotniczy. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1992. ISBN 83-85621-08-3. OCLC 32313544.
• Mariusz Konarski, Andrzej Olejko: Polskie lotnictwo morskie 1920–56. Warszawa: AJ-Press, 1998. ISBN 83-7237-000-1. OCLC 1089397825.
• Andrzej Olejko: Francuskie wodnosamoloty w lotnictwie polskim 1926–1937. Warszawa: Wydawnictwo ZP, 2007. ISBN 978-83-925916-5-8. OCLC 749860125.
• Joanna Grochowska, Barbara Kos-Dąbrowska: W cieniu puckich hydroplanów. Gdańsk: Maszoperia Literacka, 2010. ISBN 978-83-62129-20-1. OCLC 751015686.
• Andrzej Celarek: Morski Dywizjon Lotniczy : wspomnienia lotników. Gdańsk: Wydawnictwo Oskar, 2013. ISBN 978-83-63709-42-6. OCLC 864859980.
• Joanna Grochowska, Barbara Kos-Dąbrowska: Puckie skrzydła nad Bałtykiem : Morski Dywizjon Lotniczy w zbiorach Muzeum Ziemi Puckiej. Gdańsk: BiT, Beata Żmuda-Trzebiatowska, 2018. ISBN 978-83-950310-0-7. OCLC 1150641437.
• Robert Kulczyński: II Wszechpolski Konkurs Szybowcowy Oksywie koło Gdyni (17 maja–14 czerwca 1925 roku). W: Bohaterowie drugiego planu: materiały zebrane i przygotowane z okazji konferencji popularnonaukowej poświęconej przeszłości lotnictwa z cyklu „Historia Skrzydłami Malowana” pod patronatem Prezydenta Koszalina, Koszalin, 8-9 czerwca 2018 r. Warszawa: Fundacja Historyczna Lotnictwa Polskiego, 2018. ISBN 978-83-64424-48-9. OCLC 1101917462.
• Stanisław Januszewski: Polacy w siłach powietrznych Wielkiej Wojny. Polscy pionierzy lotnictwa. T. 2. Wrocław: Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, 2019. ISBN 978-83-64688-21-8.