Adolf Szyszko-Bohusz

Adolf Szyszko-Bohusz

Data i miejsce urodzenia	19 sierpnia 1883 Narwa gubernia sankt-petersburska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	1 października 1948 Kraków, Polska
Narodowość	polska
Praca
Styl	historyzm modernizm
Budynki	Gmach PKO w Krakowie Willa Baszta w Przegorzałach Zamek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w Wiśle
Odznaczenia

Dom Plastyków
Tablica upamiętniająca Adolfa Szyszko-Bohusza.

Cmentarz Rakowicki
Grób Adolfa Szyszko Bohusza

Adolf Ludwik Szyszko-Bohusz (ur. 19 sierpnia 1883 w Narwie, zm. 1 października 1948 w Krakowie) – polski architekt, przedstawiciel historyzmu i modernizmu, konserwator zabytków.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Polikarpa i Marceliny z Rząśnickich^[1]. W latach 1902–1909 studiował w Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu^[2]. Uzupełniał później swoją wiedzę w Austrii, Czechach i Niemczech^[2]. W latach 1910–1912 był wykładowcą na UJ i w krakowskiej ASP. W 1912 wyjechał do Lwowa, gdzie pracował jako profesor Politechniki Lwowskiej (do 1916).

Po powrocie do Krakowa otrzymał w 1916 roku stanowisko kierownika prac renowacyjnych na Zamku Królewskim na Wawelu^[2]. Na stanowisku tym pozostał do wybuchu II wojny światowej. Jako konserwator Wawelu dokonał odkrycia romańskiej Sali o 24 słupach i rekonstrukcji Rotundy Najświętszej Marii Panny (św. Feliksa i Adaukta), a ponadto badał katedrę wawelską (Kryptę św. Leonarda) oraz wczesnogotyckie systemy obronne Wzgórza Wawelskiego. Jego dziełem jest odnowienie większości wnętrz zamkowych, Brama Herbowa na Wawelu (1921), powiększenie krypty Wieszczów i sarkofag Juliusza Słowackiego (1927–1928) oraz urządzenie krypty Marszałka Józefa Piłsudskiego wraz z nowym zejściem do podziemi katedry z baldachimem (1936–1938). Wyniki swoich badań ogłosił w artykułach: Rotunda świętych Feliksa i Adaukta (Najśw. Panny Marii) na Wawelu (1918), Z historii romańskiego Wawelu^[3]. Pierwsza katedra romańska (1923), Wawel średniowieczny (1932)^[4]. Autor biogramu architekta teatralnego Józefa Czekierskiego w «Polskim Słowniku Biograficznym»^[5].

W 1920 został powołany na stanowisko kierownika Katedry Architektury Zabytkowej na ASP w Krakowie, będąc jednocześnie w latach 1922–1927 rektorem tej uczelni. W latach 1932–1939 był także profesorem Politechniki Warszawskiej i kierował Katedrą Projektowania Monumentalnego Wydziału Architektury.

Jako architekt był specjalistą od obiektów użyteczności publicznej. Zaprojektował monumentalny gmach PKO (ul. Wielopole 19–21, 1922–1925) i położony nieopodal Dom Pracowników Pocztowej Kasy Oszczędności (ul. Zyblikiewicza 5, na rogu z Librowszczyzną, 1923–1927), Mauzoleum generała Józefa Bema w Tarnowie (1927), willę własną w Przegorzałach, zwaną Rotundą (która nawiązywała kształtem do odkrytej przez niego rotundy na Wawelu, 1928–29), Dom Towarzystwa Ubezpieczeń „Feniks” (Rynek Główny 41, 1928–1932), dom im. Józefa Piłsudskiego (ul. Oleandry, 1935) oraz dawne gimnazjum oo. Paulinów (ul. Paulińska, 1935). Projektował pensjonaty (kilka w Krynicy, np. Sanatorium Wojskowe), hotele w miejscowościach uzdrowiskowych, Dom Zdrojowy w Żegiestowie^[6] oraz Zamek Prezydenta RP w Wiśle (1929–1930)^[7] dla ówczesnej głowy państwa polskiego Ignacego Mościckiego.

W okresie II Rzeczypospolitej Józef Gałęzowski i Adolf Szyszko-Bohusz stworzyli ideę Alej Trzech Wieszczów w Krakowie i pomysł dzielnicy wokół krakowskich Błoń^[8].

Po wybuchu II wojny światowej, 2 września 1939 Szyszko-Bohusz wziął udział w naradzie dotyczącej sposobu ratowania wawelskich zbiorów. Wobec braku połączenia telefonicznego z Warszawą, gdzie znajdował się przygotowany kilka miesięcy wcześniej plan ewakuacji dla Wawelu, sprzeciwił się on stanowczo wywiezieniu skarbów z Krakowa, argumentując że ewakuacja narazi je na pełną niebezpieczeństw wędrówkę bombardowanymi i zatłoczonymi drogami lub liniami kolejowymi. Ostatecznie zmienił jednak zdanie pod wpływem argumentacji przedstawionej przez kustosza muzeum dr. Stanisława Świerz-Zaleskiego i kierownika administracji zamku dr. Stanisława Taszakowskiego^[9].

W czasie wojny pracował za zgodą władz podziemnych jako rysownik w prywatnym biurze niemieckim na Wawelu i działał w tajnym Komitecie Wawelskim. W 1945 powrócił na przedwojenne stanowisko na Wawelu, piastując je do 1946. W 1945 uczestniczył również w organizowaniu Wydziału Architektury na AGH zostając jego pierwszym dziekanem^[10].

Publikował w „Architekcie” i „Głosie Plastyków”.

Był żonaty ze Stefanią z Rzepko-Łaskich, miał córkę Sławę (1914–2000).

Zmarł w Krakowie, został pochowany na cmentarzu Rakowickim (kwatera LXVIII-wsch-9)^[11].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1938)^[12]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (3 maja 1928)^[13][14]
• Krzyż Niepodległości (20 grudnia 1932)^[15]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (29 grudnia 1921)^[16][17]
• Złoty Krzyż Zasługi (5 maja 1931)^[18]

• 

  Dom Księży Mansjonarzy (1912)
  Kraków pl. Mariacki 7

• 

  Brama Herbowa na Wawelu (1921)

• 

  Dawny budynek PKO (1924)
  Kraków ul. Wielopole 19-21

• 

  Budynek Feniksa (1928)
  Kraków Rynek Główny 41

• 

  Willa Baszta w Przegorzałach (1928)
  Kraków ul. Jodłowa 13a

• 

  Mauzoleum generała Józefa Bema w Tarnowie (1928)

• 

  Dom Plastyków (1928)
  Kraków ul. Łobzowska 3

• 

  (c) Photo: Hons084 / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0 pl

  Zamek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w Wiśle (1929)

• 

  Brama Bernardyńska na Wawelu (1942)

Zobacz też

Przypisy

Źródła

• Andrzej Gaczoł, Szyszko-Bohusz Adolf, [w:] Polski słownik biograficzny konserwatorów zabytków, red. Henryk Kondziela, Hanna Krzyżanowska, z. 2, Poznań, Wyd. Poznańskie 2006, ISBN 83-7177-416-8.
• Praca zbiorowa Zabytki Architektury i budownictwa w Polsce. Kraków, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków Warszawa 2007, ISBN 978-83-9229-8-1

Linki zewnętrzne

• Publikacje Adolfa Szyszko-Bohusza w serwisie Polona.pl
• Adolf Szyszko-Bohusz – monografia. lubimyczytać.pl