Adria (lokal w Warszawie)

Polscy artyści, uczestnicy balu prasy w „Adrii”, 1934

Siedziba „Adrii” – gmach Towarzystwa Riunione Adriatica di Sicurtà przy ul. Moniuszki 10

Stołówka powstańcza w „Adrii”, 1944

Rozbrajanie przez saperów niewybuchu pocisku moździerzowego 600 mm, który przebił kilka pięter kamienicy i utkwił w piwnicach „Adrii” przy ulicy Moniuszki 10, 1944

Siedziba „Adrii” współcześnie

Adria – lokal gastronomiczno-rozrywkowy znajdujący się w latach 1931–1944 w śródmieściu Warszawy, przy ul. Moniuszki 10.

W latach 30. XX wieku najbardziej elegancki lokal w stolicy.

Opis

Gmach Towarzystwa Riunione Adriatica di Sicurtà przy ulicy Moniuszki 10 (po II wojnie światowej – Moniuszki 8^[1]), w którym mieściła się „Adria”, powstał w latach 1928–1930^[2]. Został zaprojektowany przez Edwarda Ebera^[3][4][5]. Jego żona Alicja Eber zaprojektowała szyld do restauracji „Adria”^[6], była także autorką fresku, który ozdabiał plafon „Adrii”^[a]. Lokal – kompleks gastronomiczno-rozrywkowy „Adria” – znajdujący się w przyziemiu i podziemiach budynku, zaprojektowali: Edward Seyenbethel, Jerzy Gelbard, Grzegorz Sigalin i Roman Sigalin^[7]. Mógł on pomieścić do 1500 gości^[8].

Lokal rozpoczął działalność w 1931 roku. „Adria” składała się z hallu, zimowego ogrodu kawiarnianego z ptakami i roślinami pod szklanym dachem, sali kawiarnianej, baru amerykańskiego, sali dancingowej, w której znajdował się mały parkiet i parkiet obrotowy^[9]. Dancing był czynny po południu i przez całą noc^[10]. W „Adrii” występowały m.in. orkiestry Jerzego Petersburskiego i Artura Golda^[11][10].

Kierownikiem i współwłaścicielem lokalu był Franciszek Moszkowicz^[12]. „Adria” była najbardziej eleganckim lokalem w Warszawie, miejscem spotkań sfer rządzących i ówczesnej elity^[13].

W okresie niemieckiej okupacji „Adria” była chętnie odwiedzana przez funkcjonariuszy SS i policji niemieckiej. Po 1940 lokal miał status Nur für Deutsche^[14]. 22 maja 1943 żołnierz AK Jan Kryst ps. „Alan” przeprowadził w „Adrii” samotny atak na bawiących się tam Niemców. Zanim zginął zdołał zastrzelić trzech gestapowców^[15]. Jego czyn upamiętnia tablica umieszczona na ścianie budynku w październiku 1995^[16].

W czasie powstania warszawskiego mieściła się tam m.in. stołówka powstańcza. Na górnych piętrach gmachu przez krótki czas działała radiostacja „Błyskawica” oraz Wydział Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej^[13].

18 sierpnia 1944 w budynek przy ul. Moniuszki 10 trafił pocisk kalibru 600 mm wystrzelony z moździerza Karl Gerät. Pocisk przebił się przez wszystkie stropy, kopułę oraz parkiet restauracji "Adria" i ostatecznie zatrzymał się w piwnicach, ale nie eksplodował. Powstańczy saperzy rozbroili niewybuch^[17][18] i uzyskali z niego materiał wybuchowy, który został użyty do produkcji granatów. Skorupa pocisku pozostała w piwnicach "Adrii". Odnaleziono ją w połowie lat 60. XX wieku, podczas usuwania gruzu przed odbudową restauracji. Skorupę tego pocisku można obecnie oglądać na dziedzińcu Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie^[19].

Po wojnie budynek odbudowano z przeznaczeniem dla Państwowego Zakładu Ubezpieczeń. W 1973 reaktywowano w nim lokal pod wcześniejszą nazwą^[13]. Był jedynym lokalem w Warszawie funkcjonującym w tym samym miejscu i pod oryginalną nazwą^[20]. Nowa „Adria” składała się z kawiarni i baru kawowego na parterze oraz restauracji w podziemiu^[13]. Restauracja była jedną z najbardziej eleganckich w Warszawie i była chętnie odwiedzana przez gości zagranicznych oraz polskich emigrantów odwiedzających Warszawę^[10]. Specjalizowała się w kuchni polskiej serwując dania z drobiu, ryb i dziczyzny. W latach 90. XX wieku zachęcała do odwiedzin godzinami otwarcia od 10 rano do 4 rano, klimatyzacją i personelem władającym językami obcymi. W podziemiach otwarto nocny klub. Nową „Adrię” zamknięto w listopadzie 2005^[20].

W filmie

W 1933 roku we wnętrzach „Adrii” zrealizowano część zdjęć do filmu Jego ekscelencja subiekt.

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Zdjęcie neonu Cafe Adria
• Przed Kawiarnią Adria w Warszawie