Adrian Carton de Wiart
 | |
 Generał porucznik | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | 1899–1924 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | 134 Brygada |
| Stanowiska | Z-ca szefa Brytyjskiej Misji Wojskowej w Polsce; |
| Główne wojny i bitwy | II wojna burska I wojna światowa
|
| Odznaczenia | |
                   _BAR.svg){kind=small} _BAR.svg){kind=small}  | |
_02.1919.jpg)
Adrian Carton de Wiart (IPA: /ˈɛɪdrɪən ˈkɑːtən də ˈwaɪət/; ur. 5 maja 1880 w Brukseli, zm. 5 czerwca 1963 w Hrabstwie Cork, Irlandia) – generał porucznik Armii Brytyjskiej, arystokrata pochodzący z bogatej rodziny szlacheckiej (o korzeniach irlandzkich i belgijskich), związany z Polską, członek Komisji Międzysojuszniczej dla Polski[1].
Życiorys
Uczestniczył w działaniach wojennych prowadzonych przez Brytyjczyków w 1898 roku w Somalii, gdzie stracił lewe oko, oraz w Afryce Południowej[2] (II wojna burska), gdzie dostał postrzał w płuco i czaszkę[2].
Uczestniczył w walkach I wojny światowej nad Sommą[2] (postrzał w głowę i kostkę), pod Passchendaele (postrzał w biodro), Cambrai (postrzał w nogę) i pod Ypres, gdzie stracił rękę[2].
W latach 1918–1924 członek brytyjskiej misji wojskowej w Polsce, w styczniu i lutym 1919 wchodził w skład misji aliantów do Galicji Wschodniej w czasie wojny polsko-ukraińskiej, uczestniczył w rozmowach z rządem Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej. W 1919 został szefem wojskowej misji brytyjskiej w Warszawie.
W czasie wojny polsko-bolszewickiej był łącznikiem między brytyjskim ministerstwem wojny a dowództwem polskim; uczestniczył w przemycie uzbrojenia z Węgier do Polski przez nieprzychylną Polsce Czechosłowację[2]. Bezskutecznie starał się przekonać wojskowych brytyjskich do udzielenia pomocy stronie polskiej. Miał wysoką opinię nt. wartości bojowej Armii Czerwonej[3].
Po zakończeniu wojny pozostał w Polsce, do 1924 na stanowisku szefa misji wojskowej, potem mieszkał w Polsce prywatnie w podarowanym mu przez Karola Radziwiłła majątku na Polesiu, w Prostyniu nad Lwą[3]. Był rezydentem brytyjskiego wywiadu w Polsce.
Latem 1939 został ponownie powołany do służby czynnej na stanowisko szefa misji wojskowej w Polsce. Miał złe zdanie o kompetencjach polskiego głównodowodzącego Edwarda Rydza-Śmigłego, uważając że bardziej niż porażki obawia się on oskarżeń o tchórzostwo. Po wybuchu wojny zgłaszał chęć udziału w walkach, ale ostatecznie wraz z brytyjską misją wyjechał do Rumunii[2]. Uniknął internowania, opuszczając Rumunię z wykorzystaniem fałszywego paszportu. Uczestniczył w kolejnych kampaniach wojennych, m.in. w Norwegii. W czasie kampanii pustynnej trafił do niewoli włoskiej, skąd próbował zbiec. Uwolniony z niewoli w trakcie negocjacji o zawieszenie broni przez Włochy; później był przedstawicielem Churchilla u generalissimusa Czang Kaj-szeka. Pod koniec 1947 r. ostatecznie odszedł ze służby wojskowej.
Odznaczenia
- Krzyż Wiktorii (1916)
- Kawaler-Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego (1945)
- Kawaler Orderu Łaźni (1919)
- Kawaler Orderu św. Michała i św. Jerzego (1918)
- Kawaler Orderu za Wybitną Służbę (1915)
- Queen’s South Africa Medal
- Africa General Service Medal
- 1914-15 Star
- British War Medal
- Allied Victory Medal z MID
- 1939–1945 Star
- Africa Star
- Burma Star
- Italy Star
- War Medal 1939–1945 z MID
- Medal koronacyjny Jerzego VI
- Medal koronacyjny Elżbiety II
- Oficer Orderu Korony (Belgia, 1917)
- Krzyż Wojenny (Belgia) (1918)
- Krzyż srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (Polska, 1921)[4]
- dwukrotnie Krzyż Walecznych (Polska, 1920, 1941)
- Komandor Orderu Legii Honorowej (Francja)
- Krzyż Wojenny (Francja) z palmą
Dzieła
Carton de Wiart jest autorem wydanych w języku angielskim wspomnień, pod tytułem Happy Odyssey.
W roku 2016 nakładem wydawnictwa Bellona ukazało się polskie ich wydanie, zatytułowane Moja Odyseja[5].
Przypisy
- ↑ Eugeniusz Romer, Pamiętnik Paryski 1918-1919. przypisy Andrzej Garlicki, Ryszard Świętek, t. I Wrocław 2010, s. 175.
- ↑ a b c d e f Generał z bagien. Jedyny brytyjski żołnierz, który w 1939 r. przyszedł Polsce z pomocą, Newsweek.pl [dostęp 2020-09-03] (pol.).
- ↑ a b Tadeusz Modelski, The Polish contribution to the ultimate Allied victory in the Second World War, T. Modelski, 1986, s. 133, ISBN 978-0-9511171-0-1 [dostęp 2016-03-21] (ang.).
- ↑ Dekret Wodza Naczelnego L. 2775 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 1, s. 14).
- ↑ Skonieczny i inni, Moja odyseja : awanturnik, który pokochał Polskę, Wydawnictwo Arkadiusz Wingert, 2016, ISBN 978-83-11-14258-9, OCLC 971387993.
Bibliografia
- Andrzej Suchcitz, Generałowie wojny polsko-sowieckiej 1919-1920. Mały słownik biograficzny, Białystok 1993.
- „Енциклопедія українознавства”, tom 1, Lwów 2000, s. 291, ISBN 5-7707-4048-5.
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
The Army Flag (non-ceremonial): is authorized to be flown at any Army or inter-Service events of a non ceremonial nature, at Army headquarters and recruiting offices. The Army Flag is not to be flown as the principal flag denoting Army participation at any international event where the Union Flag should be flown (Ministry of Defence (1996). The Queen's Regulations for the Army 1975. Government of the United Kingdom p. 227. Retrieved on 14 November 2015.).
Autor: Image sourced from 'Medals of the World' website: http://www.medals.org.uk/index.htm, Licencja: CC BY 2.5
Ribbon of the Order of the Bath
Autor: Image sourced from 'Medals of the World' website: http://www.medals.org.uk/index.htm, Licencja: CC BY 2.5
Ribbon of the Order of the Bath
Autor: Orem (wiki-pl: Orem, commons: Orem), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Ribbon bar: Burma Star (British)
Baretka brytyjskiego Medalu z okazji Koronacji Elżbiety II.
Baretka: Krzyż Walecznych (1920).
Baretka: Krzyż Walecznych (1941).
Autor: Borodun, Licencja: CC BY 3.0
Ribbon bar: Croix de Guerre 1939-1945 (France)
Baretka: Order Korony – Oficer (Belgia).
(Ordre de la Couronne – Officier).
(De Kroonorde – Officier).
Autor: Orem (wiki-pl: Orem, commons: Orem), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Ribbon bar: Africa General Service Medal (British)
Autor: PunkyNZ, Licencja: CC0
World War I Victory Medal ribbon bar with Mentioned in Despatches device
Interallied mission to Poland in Lwów, February 1919. First row from the left: Stanisław Wańkowicz, Robert Howard Lord, Gen. Joseph Barthélemy, Gen. Tadeusz Rozwadowski, Gen. Adrian Carton de Wiart, mjr Giuseppe Stabile
Baretka brytyjskiego War Medal 1939-1945 z okuciem wyróżnienia Mentioned in Despatches.
Autor: Col André Kritzinger, Licencja: CC0
The Queen's South Africa Medal ribbon, 32 millimetres wide, with a 7 millimetres wide red band and a 4 millimetres wide dark blue band, repeated in reverse order and separated by a 10 millimetres wide orange band.
4th Dragoon Guards, attd as commanding officer 8th Battalion, Gloucestershire Regiment
Lieutenant Colonel Carton de Wiart was awarded the Victoria Cross for the following action:
"On 2 July - 3 July 1916, at La Boisselle, France, Lieutenant-Colonel Carton de Wiart's dauntless courage and inspiration averted what could have been a serious reverse. He displayed the utmost energy in forcing the attack home and after three other battalion commanders had become casualties, he controlled their commands and made sure that the ground was held at all costs. In organising the positions to be held, he exposed himself fearlessly to enemy fire."
Carton de Wiart was born in Belgium. He joined the British Army and fought during the Second Anglo-Boer War of 1899-1902, sustaining a serious chest wound. On the outbreak of the First World War, Carton de Wiart was serving with the Somaliland Camel Corps and engaged in suppressing a rebellion by Mohammed bin Abdullah's Muslim forces.
In an attack upon an enemy fort at Shimber Berris, Carton de Wiart was shot in the face, losing his left eye. He served on the Western Front from 1915, commanding three infantry battalions and a brigade. He was also seriously wounded seven times, losing his left hand in 1915.
Carton de Wiart spent the interwar years in Poland, serving with the British Military Mission and escaping the country as it was overrun by German and Soviet forces in 1939. He then served in Norway and was en route to take up a command in Yugoslavia when his aircraft was shot down.
Carton de Wiart was taken prisoner by the Italians by whom he was released in 1943. He spent the remaining war years in the Far East, witnessing the Japanese surrender at Singapore. Carton de Wiart died in 1963.
This image is from <a href="http://www.iwm.org.uk/collections/item/object/205022089" rel="nofollow">IWM Collections</a>.Generał Porucznik
Baretka brytyjskiego Orderu św. Michała i św. Jerzego.
Baretka brytyjskiego Krzyża Wiktorii.