Africa Proconsularis

Afryka jako prowincja rzymska

Afryka Prokonsularna (Africa Proconsularis, Proconsularis, Africa) – jedna z prowincji imperium rzymskiego. Terytorialnie odpowiada mniej więcej obecnej Tunezji i części wybrzeża Libii. Nazwę, którą wywodzono od Afra – herosa będącego synem Heraklesa, nadali prowincji Rzymianie.

W okresie cesarstwa była prowincją senacką, tzn. władzę zwierzchnią sprawował nad nią senat, a nie cesarz. Afryka Prokonsularna stanowiła "spichlerz Rzymu", będąc obok cesarskiego (zarządzanego przez prefekta) Egiptu głównym obszarem zaopatrzenia w zboże. Piecza nad nią zapewniała senatowi pewną autonomię wobec cesarza, gdyż w przypadku konfliktu pomiędzy nim a władcą, istniała możliwość zablokowania tego źródła aprowizacji.

Historia

W XI i X wieku p.n.e. osiedlili się Fenicjanie zakładając Kartaginę. Od VII w. p.n.e. osiedlali się Grecy, nazywając ten teren Libią.

Uosobienie Afryki z charakterystycznymi cechami na monecie Hadriana
Afryka z jej atrybutami na monecie Antonina Piusa

W 146 r. p.n.e. Rzymianie pokonali i zburzyli Kartaginę. Wbrew pierwotnym zamiarom całkowitego jej zniszczenia, wkrótce potem w tym miejscu powstała kolonia rzymska, a Juliusz Cezar w 44 p.n.e. przywrócił jej starą nazwę. W czasach cesarstwa miasto kwitło jako ośrodek senackiej prowincji Africa Proconsularis będącej spichlerzem Rzymu.

Prowincja początkowo nosiła nazwę Africa[1]. Po podboju przez Juliusza Cezara ziem położonych na zachód od dawnej prowincji Africa i utworzeniu tam nowej prowincji Africa Nova, dawny obszar nazwano Africa Vetus (Afryka Stara). Oktawian August połączył obie prowincje i tworząc w ten sposób Africa Proconsularis[1]. Później z jej zachodniej części ponownie wydzielono prowincję nazwaną ƒNumidią[1].

Po reformie administracji cesarstwa przeprowadzonej przez cesarza Dioklecjana, z prowincji tej w południowej jej części wyodrębniono Africa Byzacena ze stolicą w Hadrumetum. Pozostałą część północną dotychczasowej prowincji nazwano Africa Zeugitana, a ponieważ nadal była zarządzana przez prokonsula, zachowała też nazwę Africa Proconsularis.

Głównymi miastami były:

Rozwój chrześcijaństwa

U schyłku istnienia cesarstwa prowincja stała się ośrodkiem silnie rozprzestrzeniającego się w północnej Afryce starożytnego chrześcijaństwa. Z niej pochodzili m.in. papież Wiktor I oraz nawrócony na chrześcijaństwo filozof Mariusz Wiktoryn. Tertulian (ok. 150-240 r.) jest uważany za ojca łacińskiego języka teologicznego. Nauczanie Cypriana z Kartaginy (ok. 200-258 r.) oraz później Augustyna z Hippony (354-430 r.) decydująco wpłynęło na ukształtowanie się teologii Kościoła zachodniego.

Biskup Kartaginy – prymas Afryki Prokonsularnej, był niekiedy nazywany prymasem Afryki[2].

Prowincje rzymskie za czasów cesarza Trajana (53-117).

Przypisy

  1. a b c Jerzy Strzelczyk: Wandalowie i ich afrykańskie państwo, wyd. 2, PIW, Warszawa, 2005, ​ISBN 83-06-02964-X​, s. 102
  2. Jerzy Strzelczyk: Wandalowie i ich afrykańskie państwo, wyd. 2, PIW, Warszawa, 2005, ​ISBN 83-06-02964-X​, s. 110

Bibliografia

  • Słownik kultury antycznej (red. L. Winniczuk), Warszawa: Wiedza Powszechna, 1988. ​ISBN 83-214-0406-5
  • Wiktor z Wity: Dzieje prześladowania Kościoła w Afryce przez Wandalów. Jan Czuj (przekład z łac., wstęp i kom.). Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. Wydział Teologiczny, 2005, s. 136. ISBN 83-89361-80-9..

Media użyte na tej stronie

Roman empire.png
Autor: , Licencja: CC-BY-SA-3.0
Roman empire
REmpire-Africa.png
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Dictionary of Roman Coins.1889 P26S0 illus036.gif
738 woodcuts illustrating the work A Dictionary of Roman Coins, Republican and Imperial (1889). To identify a coin please look at the filename to identify a page number, and check the Dictionary on numiswiki: http://www.forumancientcoins.com/numiswiki/view.asp?key=Dictionary%20Of%20Roman%20Coins
Roemischeprovinzentrajan.png
Roman provinces (German)
Dictionary of Roman Coins.1889 P26S0 illus037.gif
738 woodcuts illustrating the work A Dictionary of Roman Coins, Republican and Imperial (1889). To identify a coin please look at the filename to identify a page number, and check the Dictionary on numiswiki: http://www.forumancientcoins.com/numiswiki/view.asp?key=Dictionary%20Of%20Roman%20Coins