Afrodyzja (miasto)

Afrodyzja^[a]

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
(c) Carlos Delgado, CC BY-SA 3.0 Tetrapylon (monumentalna brama) w Afrodyzji
Państwo	Turcja
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	II, III, IV, VI
Numer ref.	1519
Region[b]	Azja i Pacyfik
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2017 na 41. sesji
Położenie na mapie Turcji Afrodyzja
37°42′30″N 28°43′25″E/37,708333 28,723611
↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Afrodyzja, gr. Ἀφροδισιάς, Aphrodisiás (bizant. Stauropolis, tur. Geyre) – starożytne miasto w Azji Mniejszej, w Karii (w południowo-zachodniej Anatolii). Lokalny ośrodek kultu bogini-matki utożsamianej przez starożytnych Greków z Afrodytą. Pozostałości jońskiej świątyni bogini pochodzą z epoki hellenistycznej; kolumnowy dziedziniec z propylejami dobudowano w latach 117-123 za panowania cesarza Hadriana. W VI wieku świątynię Afrodyty przekształcono w kościół.

Rozkwit gospodarczy miasto zawdzięczało bogatym złożom marmuru, szczególnie cenionego z powodu kolorystyki (od śnieżnobiałej po szaroniebieską). Marmur – głównie w postaci wyrobów – eksportowano do wielu miejscowości na całym niemal obszarze cesarstwa rzymskiego. Apogeum prosperity miasto osiągnęło w II-III w.n.e. Kiedy jednak po upadku państwa zachodniorzymskiego Karia znalazła się w granicach cesarstwa bizantyńskiego i przerwana została wymiana handlowa z Zachodem, Afrodyzja pogrążyła się w kryzysie. Mniejszą uwagę przywiązywano do rozwoju sztuk plastycznych, tym bardziej, że chrześcijańscy władcy wrogo odnosili się do dawnych kultów religijnych – w tym także do Afrodyty.

Nowa nazwa miasta – Stauropolis (pol. Krzyżogród?) – miała pomóc w zatarciu imienia bogini, ale nie utrzymała się długo. Silne trzęsienia ziemi i epidemie VII wieku doprowadziły do całkowitego upadku miasta, a zwaliska ruin i niewielką osadę dokumenty bizantyńskie określały jako Kariopolis.

Do czasów dzisiejszych zachowały się liczne posągi, bowiem Afrodyzja była w okresie I-V w. n.e. siedzibą znanej, klasycystycznej szkoły rzeźbiarskiej. Ponadto zachowały się fragmenty murów obronnych miasta, stadion, termy, teatr, odeon i agora Tyberiusza z portykiem kolumnowym.

W 2017 roku stanowisko archeologiczne w Afrodyzji zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[1].

Przypisy

Bibliografia

• Piotr Gruszka: Aphrodisias, Acta Universitatis Wratislaviensis No 1499, Antiquitas XIX, Wrocław 1994