Agencja Afryka

Generał Jacob Devers ściska rękę majora Słowikowskiego po odznaczeniu go orderem Legion of Merit za jego wkład w kampanię w północnej Afryce.
Pocztówka z widokiem kościoła Babel-Qued w Algierze – mieście, gdzie Słowikowski założył centralę Agencji Afryka
Żołnierze amerykańscy lądują z pokładu barki desantowej LCA, kierując się w kierunku plaż

Agencja Afryka (Ekspozytura Wywiadowcza Afryka Północna) – polska siatka szpiegowska działająca w czasie II wojny światowej na terenie północno-zachodniej Afryki utworzona przez majora polskiego wywiadu wojskowego Mieczysława Słowikowskiego. Pozyskane przez nią informacje posłużyły logistycznemu przygotowaniu brytyjsko-amerykańskiego desantu na Afrykę, znanego jako operacja Torch[1].

Historia

W 1941 roku, po sukcesach Afrika Korps w walkach w Libii i Egipcie, oficer Oddziału II Sztabu Generalnego WP Mieczysław Słowikowski „Rygor” otrzymał polecenie udania się do Algierii, będącej wówczas francuską kolonią administrowaną przez rząd Vichy, w celu zorganizowania siatki wywiadowczej. Przykrywka przedsiębiorcy fabryki Floc-Av produkującej płatki owsiane dała mu status społecznej elity i łatwy dostęp do informacji przepływających wśród ludzi zajmującej wysokie pozycje społeczne. Jako właściciel firmy przynoszącej ogromne zyski umożliwił sobie tym samym swobodne, niewzbudzające podejrzeń i umotywowane zawodowo podróże po inwigilowanym rejonie. Zapotrzebowanie na owsiankę było na tamtych terenach olbrzymie – potrzebowało jej wojsko, wędrowała nawet do francuskich obozów jenieckich w Rzeszy.

Do siatki Słowikowskiego o nazwie „Agencja Afryka”[2] zwerbowano 232 stałych agentów (według raportu jaki major Słowikowski zdał majorowi Pelabon 8 sierpnia 1944 roku w momencie administracyjnej likwidacji siatki). Do pomocy Słowikowski miał kilku polskich oficerów: porucznika Henryka Łubieńskiego (pseudonim Banuls), poruczników Tadeusza Jakiela (Doktor) i Stanisława Rombeyko (Mustafa) oraz majora Maksymiliana Ciężkiego (Maciej), kryptologa z polskiej ekipy Enigma, odpowiedzialnego za łączność radiową z Londynem. Ale niemal cała sieć wywiadowcza, jaką stworzył, składała się z Francuzów. Wśród ludzi Słowikowskiego byli między innymi: Robert Ragache, Michel Kokoczynski, Paul Schmitt, Marcel Dubois, Maxime de Roqueumore, a nawet komisarze miejscowej policji jak André Achiary. Poza pierwszymi rekrutami, większość członków nie była świadoma, że pracowała na rzecz polskiej agencji wywiadowczej[3].

Słowikowski przekazywał do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie dokładne opisy ruchów okrętów, portów, lotnisk, umocnień obronnych, specyfikacje okrętów i sił powietrznych, dane na temat obrony przeciwlotniczej, dostarczanych i eksploatowanych surowców, a także niemniej istotne informacje o morale żołnierzy oraz reakcjach i nastrojach ludności łącznie z danymi na temat ruchu oporu. Wywiad brytyjski był pierwszym klientem wywiadu polskiego i korzystał ze zbudowanych przez niego struktur. Po ataku na francuską flotę w algierskim porcie Mers el-Kebir, Brytyjczycy nie cieszyli się popularnością wśród Francuzów zamieszkujących Afrykę Północną i nie mieli własnych agentów w terenie.

Po przystąpieniu do wojny Stanów Zjednoczonych po ataku na Pearl Harbor, szef Referatu Zachód Wydziału Wywiadu Sztabu Naczelnego Wodza Jan Żychoń spotkał się z szefem tajnych operacji amerykańskich Williamem Donovanem w rezultacie czego agencja Afryka podjęła współpracę również z amerykańskim wywiadem. 15 lipca 1942 Słowikowski spotkał się z pułkownikiem Robertem Solborgiem w obecności Roberta Murphiego. Kolejne spotkania w ambasadzie Stanów Zjednoczonych przy udziale pułkownika William A. Eddy i innych oficerów amerykańskich, miały na celu przygotowanie operacji Torch.

Po operacji Ekspozytura Afryka nie miała już racji bytu i rychło została rozwiązana.

Po wojnie państwo francuskie uznało dokonania i wkład wojenny polsko-francuskiej siatki, a jej członkowie zostali uznani za kombatantów francuskiego ruchu oporu w ramach Francuskich Sił Zewnętrznych (Forces Française Combattante FFC) pod nazwaniem PSW-AFR Polska Sluzba Wywiadowcza Afryka.

Film

  • W 2010 roku powstał polsko-francuski film dokumentalny w reżyserii Małgorzaty Gago i Bolesława Sulika pt. Powrót do Casablanki, w którym rozważana jest hipoteza, iż Słowikowski to pierwowzór Czecha Laszlo, jednego z bohaterów słynnego filmu Casablanca[4][5][6].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Mieczysław Słowikowski, Codename Rygor: The Spy Behind the Allied Victory in North Africa, Dialogue 2010, ISBN 1-906447-08-X
  2. ↑ Mieczysław Rygor Słowikowski: W tajnej służbie. Poznań: Rebis, 2011. ISBN 978-83-7510-621-3.
  3. ↑ Jean Medrala, Les réseaux de renseignements franco-polonais: 1940-1944, Editions L'Harmattan, 2005, ISBN 2-7475-8157-8.
  4. ↑ Piotr Kościński, Polski szpieg jak bohater „Casablanki”, Rzeczpospolita 19-08-2010. [dostęp 2012-05-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-28)].
  5. ↑ Marcin Koczan, Powrót do Casablanki, Gazeta.pl, 19 października 2010 [zarchiwizowane z adresu 2012-07-16].
  6. ↑ Powrót do Casablanki na Film webie

Bibliografia

  • Mieczysław Słowikowski, W tajnej służbie. Mieczysław Z. Rygor Słowikowski, Poznań: Rebis, 2011, ISBN 978-83-7510-621-3, OCLC 751575071.
  • In The Secret Service – The Lighting The Torch, Littlehampton Book Services Ltd 1988, ISBN 0-900075-40-6,
  • Mieczysław Słowikowski, Codename Rygor: The Spy Behind the Allied Victory in North Africa, Dialogue 2010, ISBN 1-906447-08-X.
  • Filip Gańczak, Pseudonim Rygor, Onet.pl, 21 lutego 2011 [dostęp 2011-02-22] [zarchiwizowane z adresu 2011-02-25].
  • Jean Medrala, Les réseaux de renseignements franco-polonais: 1940-1944, Editions L'Harmattan (1 mars 2005), ISBN 2-7475-8157-8.

Media użyte na tej stronie

Babel-Oued.jpg

Postcard of Algiers, early 20th century

Creator: E.S. Date: early 20th century Accession number: ZPC2 A1A4

Featured in the exhibition, <a href="http://www.getty.edu/art/exhibitions/algiers/index.html">Walls of Algiers: Narratives of the City</a>, May 19 - October 18, 2009 at the Getty Research Institute.

Part of the Cities and Sites Postcard collection in the Getty Research Institute Library's special collections. <a href="http://library.getty.edu/cgi-bin/Pwebrecon.cgi?BBID=362121">View the library record for this collection.</a>
American troops landing on the beach at Arzeu.jpg
Operation Torch: American troops landing on the beach at Arzeu, near Oran, from a landing craft assault (LCA 26), some of them are carrying boxes of supplies.
Major Mieczysław Rygor Słowikowski.jpg
General Jacob Devers shaking hands with Polish Intelligence Officer, Major Mieczysław "Rygor" Słowikowski, on awarding him the Legion of Merit for his invaluable contributions to the Allied North African campaign.