Agencja Główna w Paryżu

Książę Władysław Czartoryski, kierownik Agencji Głównej w Paryżu

Pieczęć Agencji Głównej w Paryżu (obraz odwrócono dla odczytania napisu)

Agencja Główna w Paryżu – organ władz powstania styczniowego, utworzony w Paryżu dekretem Rządu Narodowego z 15 maja 1863 roku, jako ciało koordynujące powstańczą działalność dyplomatyczną na arenie międzynarodowej, kierowana przez księcia Władysława Czartoryskiego^[1][2]. Agencja powstała w wyniku przekształcenia związanego z stronnictwem białych, powołanego przez obóz Hôtel Lambert Biura Paryskiego Spraw Polskich. Agencja zakończyła działalność w lutym 1864^[2].

Władze

Rząd Narodowy mianował księcia Władysława Czartoryskiego głównym swym pełnomocnikiem przy rządach Francji, Anglii, Włoch, Szwecji i Turcji. Wskutek czego Książę mocen jest w imieniu Rządu Narodowego i narodu polskiego przedstawiać objaśniające memoriały do wyżej wymienionych rządów i przedsiębrać wszystkie czynności, mające na celu poparcie sprawy niepodległości Polski. Wraz z nominacją Rząd Narodowy wręczył mu też instrukcję, omawiającą zakres jego kompetencji. Czartoryski zostawał jednocześnie polskim ministrem spraw zagranicznych i polskim ambasadorem we Francji.

Kompetencje

Agent główny miał występować wobec rządów innych państw jako przedstawiciel rządu uznanego przez całe społeczeństwo polskie, jako przedstawiciel podziemnego Państwa Polskiego. W świetle danej instrukcji agenci powinni podkreślać, że kwestia polska jest kwestią prawa, sprawiedliwości i porządku a przywrócenie Polski dla żadnego z państw nie byłoby w prawdziwym rozumieniu rzeczy szkodliwym i groźnym. Agenci zostali zobowiązani do składania Rządowi Narodowemu przynajmniej raz w miesiącu systematycznych raportów. Instrukcja rządowa z 17 sierpnia 1863 roku powierzała agentom dyplomatycznym obowiązki opieki konsularnej nad przebywającymi w danym kraju Polakami.

Struktura

Agencja podporządkowana została Wydziałowi Spraw Zagranicznych Rządu Narodowego. Podlegały jej 4 wydziały:

• stosunków z innymi agencjami (Wydział Dyplomatyczny)
• wydział drukowy (propagandy)
• wydział kasy i kontroli
• wydział krajowy i zagraniczny oraz sekretariat.

Wydziałowi Dyplomatycznemu Agencji Głównej w Paryżu podlegały agencje dyplomatyczne w poszczególnych krajach:

• Agencja Angielska, agent hrabia generał Władysław Zamoyski
• Agencja Szwedzka, agenci książę Konstanty Marian Czartoryski i Walerian Kalinka
• Agencja Rzymska, agenci Władysław Kulczycki, książę Konstanty Czartoryski
• Agencja Rumuńska, agent Teofil Samuel Glück
• Agencja Turecka, agent Władysław Jordan
• Agencja Włoska w Turynie, agent Leon Rzyszczewski
• placówka w Szwajcarii, agent Juliusz Grużewski
• placówka w Dreźnie, agent Józef Ignacy Kraszewski
• placówka w Berlinie
• Agencja Wiedeńska, agent Leon Skorupka, agent pełnomocny Rządu Narodowego książę Jerzy Konstanty Czartoryski

Działalność

Agencja utrzymywała stałą bezpośrednią łączność Paryża przez Kraków z Warszawą oraz z ośrodkami w innych krajach gdzie działali jej agenci. Korzystano także z pośrednictwa konsulatu francuskiego w Warszawie. Czartoryski niektóre depesze nadawał telegrafem, przesyłając je zaszyfrowane na adres bankiera Leopolda Stanisława Kronenberga. Działalność wszystkich agencji zagranicznych finansował Rząd Narodowy. Od lipca do listopada 1863 Agencja Główna w Paryżu dostawała miesięcznie 21 500 franków. Agencja musiała stawić czoło uzurpacji utworzonego przez Rząd Narodowy 3 maja 1863 roku Komitetu Polskiego w Paryżu, który próbował wystąpić jako jedyne oficjalne przedstawicielstwo zagraniczne władz powstańczych. 7 lipca 1863 roku Rząd Narodowy skarcił te działania, pozostawiając sprawy polityczne w wyłącznej gestii agenta głównego.

Przypisy

Bibliografia

• Historia dyplomacji polskiej. Ludwik Bazylow (red.). T. III. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982, s. 504–510. ISBN 83-01-00423-1.
• Stefan Kieniewicz: Powstanie styczniowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 471–480. ISBN 83-01-03652-4.