Agencje, zdecentralizowane jednostki niezależne, jednostki korporacyjne i wspólne przedsięwzięcia Unii Europejskiej oraz Euroatomu

Unia Europejska Ten artykuł jest częścią serii: Polityka i instytucje Unii Europejskiej Instytucje UE Parlament Europejski Przewodniczący David Sassoli Członek PE Okręgi wyborcze Wybory (według państwa) 2019 Grupy polityczne Stałe komitety Eurodeputowani IX kadencji Rada Europejska Przewodniczący Charles Michel Rada Prezydencja Niemcy (VII - XII 2020) Komisja Europejska Komisja Ursuli von der Leyen Przewodniczący Ursula von der Leyen Wysoki przedstawiciel Josep Borrell Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej Trybunał Sprawiedliwości Prezes Koen Lenaerts Członkowie Sąd Przewodniczący Marc van der Woude Europejski Bank Centralny Prezes Christine Lagarde Trybunał Obrachunkowy Prezes Klaus-Heiner Lehne Instytucje Grupy EBI Grupa EBI Europejski Bank Inwestycyjny Werner Hoyer Europejski Fundusz Inwestycyjny Instytut EBI Organy doradcze UE Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny Komitet Regionów Organy międzyinstytucjonalne Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich Emily O’Reilly Europejski Inspektor Ochrony Danych Wojciech Wiewiórowski Europejski Urząd Doboru Kadr Europejska Szkoła Administracji Urząd Publikacji Unii Europejskiej Organy i jednostki zdecentralizowane Agencje, samodzielne jednostki organizacyjne i wspólne przedsięwzięcia UE oraz Euroatomu Prawo Acquis Procedura legislacyjna Traktaty Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje Europejska Inicjatywa Obywatelska Zalecenia i opinie Inne Unia gospodarcza i walutowa Eurogrupa Rozszerzenia Relacje zagraniczne Europejskie partie polityczne Budżet UE Dom Historii Europejskiej

Portal Unia Europejska

Agencje, zdecentralizowane jednostki niezależne, jednostki korporacyjne i wspólne przedsięwzięcia Unii Europejskiej oraz Euroatomu – specjalne zdecentralizowane jednostki organizacyjne Unii Europejskiej lub Euroatomu, zajmujące się wydzieloną określoną wąską dziedziną polityki UE, posiadające unijną osobowość prawną, ale niebędące samodzielnymi podmiotami prawa międzynarodowego w stosunkach z krajami trzecimi. Najczęściej pełnią one funkcje informacyjne czy techniczne.

Agencje, zdecentralizowane jednostki niezależne, jednostki korporacyjne i wspólne przedsięwzięcia Unii Europejskiej oraz Euroatomu odróżniać należy od:

• siedmiu instytucji Unii Europejskiej, w tym tych posiadających podmiotowość międzynarodową (EBC)
• innych organów i jednostek UE ustanowionych traktatami, zarówno będących podmiotami prawa międzynarodowego (jednostki grupy EBI, Europejski Mechanizm Stabilności, Europejski Instytut Uniwersytecki), jak i nieposiadających podmiotowości międzynarodowej i osobowości prawnej (np. Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich, organy doradcze UE: Komitet Regionów, Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny)
• służb międzyinstytucjonalnych, nieposiadających osobowości prawnej (Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Europejska Służba Działań Zewnętrznych, Europejski Urząd Doboru Kadr, Europejska Szkoła Administracji)
• organów UE ustanowionych aktem prawa wtórnego, nieposiadających osobowości prawnej (np. Europejski Inspektor Ochrony Danych)
• paneuropejskich form organizacyjno-prawnych nieuznawanych za wchodzące w skład UE lub Euroatomu, zarówno tych posiadających unijną osobowość prawną (ERIC, EUWT, Europartia, Eurofundacja, spółka europejska, spółdzielnia europejska), jak i nieposiadających jej (EZIG)

Charakterystyka i funkcje

Tym, co odróżnia agencje, niezależne jednostki zdecentralizowane i wspólne przedsięwzięcia od podstawowych instytucji i organów UE oraz od organów i jednostek UE będących podmiotami prawa międzynarodowego, jest sposób ich powoływania, tj. na drodze aktu unijnego prawa wtórnego (zwykle rozporządzenia Parlamentu i Rady), a nie traktatu. Natomiast w odróżnieniu od innych unijnych organów i jednostek powoływanych aktem prawa wtórnego, agencje, niezależne jednostki zdecentralizowane i wspólne przedsięwzięcia posiadają osobowość prawną na poziomie unijnym, uznawaną w krajach członkowskich, a w niektórych przypadkach (np EDA, JET), również w krajach EOG, Szwajcarii, Serbii, Ukrainie i Zjednoczonym Królestwie.

Agencją kieruje Zarząd ustalający główne wytyczne i zatwierdzający program pracy.Członkami tego organu są zawsze przedstawiciele Państw Członkowskich i jeden lub kilku przedstawicieli Komisji. Liczebność zarządu waha się od szesnastu do siedemdziesięciu ośmiu członków.

Dyrektor wykonawczy, prawny przedstawiciel agencji, mianowany jest przez Zarząd lub przez Radę Ministrów.

Komitety techniczne lub naukowe – ciała doradcze, składające się ekspertów w danej dziedzinie, mają zadanie opiniodawcze i informacyjne.

Agencje finansowane są ze środków przewidzianych na ten cel w budżecie Unii Europejskiej, z wyjątkiem pięciu z nich, które utrzymują się samodzielnie. Są to: Europejska Agencja Leków, Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej, Wspólnotowy Urząd Ochrony Odmian Roślin, Europejska Agencja Bezpieczeństwa Lotniczego, oraz Centrum Tłumaczeń dla Organów Unii Europejskiej, które otrzymuje wsparcie finansowe od swoich klientów.

Istnieje kilka ogólnych funkcji leżących u podstaw działalności ww. jednostek jako całości:

• wnoszą pewien stopień decentralizacji i rozproszenia geograficznego do działań Unii,
• nadają one wyższą rangę zadaniom, jakie zostały im powierzone, poprzez utożsamianie ich z samą agencją,
• niektóre z nich opracowują naukowy lub techniczny know-how w określonych, precyzyjnie zdefiniowanych dziedzinach,
• zadaniem innych jest integracja różnych grup interesów w celu ułatwienia dialogu na szczeblu europejskim (przykładowo pomiędzy partnerami społecznymi) lub międzynarodowym.

Podział agencji, zdecentralizowanych jednostek niezależnych, jednostek korporacyjnych i wspólnych przedsięwzięć Unii Europejskiej oraz Euroatomu

Agencje zdecentralizowane UE

Ds. jednolitego rynku

Ds. wspólnej polityki bezpieczeństwa I obrony

Ds. przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości

Europejskie organy nadzoru ESFS

Organy mechanizmu SRM

Agencje wykonawcze UE

Agencje wykonawcze ustanawiane są na czas oznaczony.

Agencje Euroatomu

Zdecentralizowane jednostki niezależne

Inne jednostki korporacyjne na prawie wtórnym UE

Wspólne przedsięwzięcia

Wspólne przedsięwzięcia ustanawiane są w wyniku porozumienia Komisji z określoną branżą europejskiego przemysłu celem realizacji partnerstwa publiczno-prywatnego.

Wspólne przedsięwzięcia UE

Wspólne przedsięwzięcia Euroatomu

Podmioty nieistniejące

Linki zewnętrzne

• Agencje i inne organy UE