Agenor Maria Gołuchowski

Agenor Maria Gołuchowski

Data i miejsce urodzenia	25 marca 1849 Lwów, Cesarstwo Austrii
Data i miejsce śmierci	28 marca 1921 Lwów, Polska
Minister spraw zagranicznych Austro-Węgier
Okres	od 16 maja 1895 do 24 października 1906
Poprzednik	Gustav Kálnoky
Następca	Alois Lexa von Aehrenthal
Ambasador Austro-Węgier w Rumunii
Okres	od 1887 do 1894
Odznaczenia

Agenor Maria Gołuchowski, zwany też Agenorem Gołuchowskim Młodszym (ur. 25 marca 1849 we Lwowie, zm. 28 marca 1921 tamże) – galicyjski hrabia^[1], polski prawnik, dyplomata i konserwatywny polityk, II ordynat na Skale, kawaler maltański, minister spraw zagranicznych Austro-Węgier (1895–1906).

Życiorys

Urodził się 25 marca 1849 roku we Lwowie^[2]. Członek bardzo wpływowej w Galicji rodziny Gołuchowskich. Wywodził się z rodziny arystokratycznej, zaangażowanej w politykę Austro-Węgier. Jego ojcem był Agenor Romuald Gołuchowski, minister spraw wewnętrznych Cesarstwa Austriackiego i I Ordynat na Skale^[3], matką hrabianka Maria Karolina Baworowska (1823–1906). Brat Adam Gołuchowski, był posłem i marszałkiem krajowym Galicji. Od 1872 roku Agenor Gołuchowski Młodszy pracował w austriackiej służbie dyplomatycznej^[3]. W 1872 roku został attaché w ambasadzie austriackiej w Berlinie^[2]. W latach 1883–1887 pracował w Paryżu jako radca legacyjny w ambasadzie austriackiej^[4]. Następnie był ambasadorem w Rumunii od 1887 do 1894 roku^[4]. 16 maja 1895 roku Franciszek Józef I powołał go na stanowisko ministra spraw zagranicznych Austro-Węgier^[2]. Jako szef austro-węgierskiej dyplomacji koncentrował swą uwagę głównie na sprawach bałkańskich. Dążył do pokojowego uregulowania stosunków między Austro-Węgrami a Imperium Rosyjskim^[4] i w stosunkach tych szukał porozumienia w spornych kwestiach^[5]. Sprzyjał mu w tym ówczesny kurs rosyjskiej polityki zagranicznej. Petersburg poprzez osobę ambasadora Piotra Kapnista dążył do traktatowego ustanowienia statusu quo w regionie^[5]. Do rosyjskich zapewnień, że państwo Romanowów pragnie przede wszystkim pokoju podchodził z rezerwą^[6]. Negocjacje w tej sprawie toczyły się zarówno w czasie wizyty cesarza Mikołaja II w Wiedniu (1896), jak i rewizyty Franciszka Józefa w Petersburgu (1897)^[7][8]. Wykonując obowiązki szefa dyplomacji zyskał zaufanie monarchy, co pozwoliło mu pozostać na stanowisku przez przeszło dekadę^[4].

W 1897 roku zawarto porozumienie austriacko-rosyjskie, dotyczące sytuacji na Bałkanach^[10]. Na jego podstawie ustalono, że Austro-Węgry i Rosja będą współpracować by zachować dotychczasową sytuację na Bałkanach, a jeśli okazałoby się to niemożliwe, wtedy wspólnie doprowadzą do neutralizacji państw półwyspu^[10]. Układ ten miał stanowić moratorium dla rywalizacji rosyjsko-austriackiej w tej części Europy^[11]. Podobne porozumienie zostało zawarte w 1903 roku, ale interesy między Wiedniem i Petersburgiem były na tyle rozbieżne, że rywalizacja obu mocarstw narastała. W 1901 roku interweniował u rządu niemieckiego w sprawie dzieci wrzesińskich, w 1902 podpisał traktat z Niemcami i Włochami o odnowieniu Trójprzymierza^[3]. Jako minister starał się też, zgodnie ze swoimi możliwościami, wspierać sprawę polską^[4]. W 1897 i 1900 roku zawarł porozumienie z Włochami w sprawie zachowania statusu quo w kwestii albańskiej^[2]. W trakcie pierwszego kryzysu marokańskiego wspierał politykę Cesarstwa Niemieckiego, co u cesarza Wilhelma II wyrobiło mu opinię „doskonałego sekundanta” (glänzender Sekundant)^[2]. W 1903 roku, przekonał Franciszka Józefa, by na zbliżającym się konklawe użył przysługującego mu prawa ekskluzywy^[3]. Gołuchowski wraz z Janem Puzyną obawiali się, że wybór prorosyjskiego kardynała Mariano Rampolli del Tindaro wpłynie na pogorszenie się sytuacji Polaków na terenie Imperium Rosyjskiego^[3]. Franciszek Józef wyraził zgodę i Puzyna zablokował na konklawe wybór Rampollego^[3]. Gołuchowski brał także udział w konferencji w Algeciras, podczas której był jedną z pierwszoplanowych postaci^[4]. Piastowanie funkcji ministerialnej zakończył 24 października 1906 roku^[2].

Od 1875 roku, tj. od śmierci ojca, Gołuchowski Młodszy zasiadał w Izbie Panów^[4]. Od 1907 roku przewodniczył polskiej grupie w izbie wyższej. Nie zasłynął większą aktywnością na polu parlamentarnym^[2]. W czasie I wojny światowej bronił polskich interesów w swym dawnym ministerstwie i w komendzie głównej, starając się wykorzystać swoje wpływy polityczne i towarzyskie^[4]. Było to o tyle trudne, że przeciwstawiały mu się koła wojskowe, które zdobyły wówczas znaczne wpływy w monarchii habsburskiej^[9]. W 1915 r., bez powodzenia, forsował kandydaturę gen. Tadeusza Jordan Rozwadowskiego na stanowisko namiestnika Galicji. Propozycja ta została jednak odrzucona przez cesarza^[12][a]. Gołuchowski był także przewodniczącym Komisji Politycznej Koła Polskiego. Pod jego przewodnictwem polscy posłowie zamanifestowali swój sprzeciw wobec pokoju brzeskiego w 1918 roku^[4]. Porozumienie to otwarcie uznał za zdradę i w specjalnej deklaracji on i grupa posłów ogłosiła „wypowiedzenie zerwania związku z rządem austriackim”^[9].

W II Rzeczypospolitej brał udział w dyskusjach politycznych, zarówno we Lwowie, jak i w Warszawie, ale podeszły już wiek nie pozwalał mu na większą aktywność^[9]. Ubolewał, że młode państwo polskie nie chce korzystać z doświadczeń, jakie zebrał w swojej długiej karierze dyplomatycznej i urzędniczej^[9]. Agenor Maria Gołuchowski zmarł 28 marca 1921 roku w swoim pałacu we Lwowie^[4]. Pochowany został 2 kwietnia 1921 roku na cmentarzu Łyczakowskim^[4][14]. W pogrzebie wzięli udział m.in. Karol Olpiński, Józef Haller, Walery Maryański, Stanisław Zimny, a także przedstawiciele Francuskiej Misji Wojskowej z pułkownikiem de Renty oraz mieszkańcy miasta, ziemiaństwo, delegaci instytucji państwowych i miejskich^[14]. Msza żałobna została odprawiona w archikatedrze lwowskiej^[14]. Mowę pogrzebową wygłosił Leon Piniński^[9].

Wyróżnienia i odznaczenia

Agenor Maria Gołuchowski w swoim gabinecie, 1901 rok

W kwietniu 1896 w Wiedniu został odznaczony przez cesarza niemieckiego Wilhelma II Orderem Czarnego Orła^[15]. W 1897 roku odznaczony został Orderem Świętego Huberta^[16]. Należał do Zakonu Maltańskiego^[17]. W 1897 roku odznaczony został Krzyżem Wielkim Orderu Świętego Stefana (nr. 1434)^[18]. Otrzymał także Order Korony Żelaznej I Klasy (1893)^[19][20] i Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Franciszka Józefa w 1883^[21]. 27 kwietnia 1897 roku cesarz Mikołaj II osobiście wręczył mu insygnia Orderu Świętego Andrzeja Apostoła Pierwszego Powołania^[22]. Był też kawalerem Orderu Złotego Runa od 1896^[23][24].

Honorowy obywatel miasta Krakowa, Rzeszowa, Lubaczowa^[25] oraz Oświęcimia.

Rodzina

Z poślubioną w 1885 roku w Paryżu prawnuczką Joachima Murata i Karoliny Bonaparte, księżniczką Anną z Muratów (1863–1940) miał trzech synów:

1. Agenora Marię Gołuchowskiego (1886–1956), III ordynata na Skale
2. Wojciecha Agenora Gołuchowskiego (1888–1960), polityka, senatora II RP
3. Karola Marię Agenora Gołuchowskiego (1892)

Od 1906 poprzez krewnych żony był spowinowacony z królem angielskim Edwardem VII^[26].

Odznaczenia

Lista orderów wg „Almanachu Błękitnego”^[1]:

Uwagi

Przypisy