Aglomeracja

Widok Krakowa, Kleparza i Kazimierza z atlasu Civitates orbis terrarum Georga Brauna i Fransa Hogenberga z 1618 roku. Przykład aglomeracji tworzonej przez 3 miasta królewskie Rzeczypospolitej Obojga Narodów

Tokio

Aglomeracja miejska (z łac. agglomeratio „nagromadzenie”) – jednostka morfologiczna tworząca spójny zespół wzajemnie powiązanych jednostek osadniczych, powstały w wyniku koncentracji zabudowy i zagospodarowania^[1].

Aglomeracje są zwykle tworzone przez jednostki osadnicze odrębnych jednostek administracyjnych.

W urbanistyce jest to obszar o intensywnej zabudowie, charakteryzujący się również dużym zagęszczeniem ludności przebywającej na danym terenie okresowo (np. w ciągu dnia) lub stale. Aglomeracje charakteryzują się dużym przepływem osób i towarów oraz znaczną wymianą usług. W brzmieniu bardziej potocznym aglomeracja jest skupiskiem sąsiadujących ze sobą miast i wsi, które stanowią wspólny organizm, poprzez zintegrowanie lub uzupełnianie się rozmaitych form infrastruktury tych miejscowości oraz wzajemne wykorzystywanie potencjałów, którymi te miejscowości dysponują.

W gospodarce ściekowej aglomeracja to obszar, gdzie działalność ludzka jest wystarczająco skoncentrowana, aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane do jednego punktu (oczyszczalni)^[2]. Może być to mniejszy obszar niż w typowym rozumieniu pojęcia aglomeracja.

Rozwój przestrzenny i demograficzny aglomeracji nie jest warunkiem wystarczającym do przekształcenia jej w obszar metropolitalny. Podstawową cechą aglomeracji jest powiązanie obszarów zurbanizowanych, a obszaru metropolitalnego jest integracja funkcjonalna i zewnętrzne funkcje metropolitalne^[3].

Typologia aglomeracji miejskich

Podział aglomeracji ze względu na charakter centrum^[4]:

aglomeracja monocentryczna (aglomeracja właściwa = sensu stricto) – z jednym dominującym ośrodkiem miejskim;
aglomeracja policentryczna (konurbacja sensu largo) – z dwoma lub więcej ośrodkami miejskimi o zbliżonym potencjale:

aglomeracja bicentryczna – z dwoma ośrodkami miejskimi o zbliżonym potencjale,
konurbacja (konurbacja sensu stricto) – z trzema lub więcej ośrodkami miejskimi o zbliżonym potencjale,

metropolia (obszar metropolitalny) - spójny funkcjonalnie wielkomiejski układ wielu jednostek osadniczych oraz terenów o wysokim stopniu zurbanizowania, którego główną cechą jest występowanie funkcji metropolitalnych, a także powiązań funkcjonalnych i ekonomicznych.
megalopolis – rozległy, policentryczny zespół połączonych aglomeracji miejskich, pozbawiony dominującego ośrodka.

Ze zjawiskiem aglomeracji związane jest również (lecz nie tożsame) pojęcie obszaru metropolitalnego.

Największe aglomeracje w Polsce

powyżej 1 mln ludności:

Największe aglomeracje świata

Nr	Miasto	Nazwa oryginalna	Państwo	Kontynent	Ludność aglomeracji^[5]^[6]	Ludność miasta^[5]^[6]
1	Tokio	東京 (Tōkyō)	Japonia	Azja	34 600 000	8 700 000
2	Meksyk	Ciudad de México	Meksyk	Ameryka Północna	27 700 000	8 800 000
3	Szanghaj	上海 (Shànghǎi)	Chiny	Azja	25 800 000	13 400 000
4	Nowy Jork	New York	Stany Zjednoczone	Ameryka Północna	23 600 000	11 100 000
5	Bombaj	मुंबई (Mumbaī)	Indie	Azja	22 900 000	12 400 000
6	Seul	서울 (Sŏul)	Korea Południowa	Azja	21 500 000	10 400 000
7	São Paulo	São Paulo	Brazylia	Ameryka Południowa	21 300 000	8 300 000
8	Karaczi	كراچى (Karaći)	Pakistan	Azja	21 100 000	11 200 000
9	Dżakarta	Jakarta	Indonezja	Azja	19 800 000	8 500 000
10	Delhi	नई दिल्ली (Dilli)	Indie	Azja	19 500 000	12 200 000
11	Los Angeles	Los Angeles	Stany Zjednoczone	Ameryka Północna	18 100 000	3 800 000
12	Osaka	大阪市 (Ōsaka-shi)	Japonia	Azja	17 400 000	2 600 000
13	Kair	القاهرة (al-Qāhira)	Egipt	Afryka	16 800 000	6 700 000
14	Pekin	北京 (Běijīng)	Chiny	Azja	16 700 000	10 100 000
15	Manila	Maynila	Filipiny	Azja	16 300 000	1 600 000
16	Kalkuta	কলকাতা (Kolkata)	Indie	Azja	16 100 000	5 000 000
17	Dhaka	ধাক (Dhākā)	Bangladesz	Azja	15 900 000	6 700 000
18	Stambuł	İstanbul	Turcja	Azja/Europa	15 300 000	11 300 000
19	Moskwa	Москва	Rosja	Europa	15 000 000	10 400 000
20	Lagos	Lagos	Nigeria	Afryka	14 900 000	7 900 000
21	Buenos Aires	Buenos Aires	Argentyna	Ameryka Południowa	14 700 000	7 500 000
22	Londyn	London	Wielka Brytania	Europa	13 700 000	8 100 000
23	Rio de Janeiro	Rio de Janeiro	Brazylia	Ameryka Południowa	12 400 000	6 000 000
24	Teheran	تهران (Tehrān)	Iran	Azja	12 200 000	7 100 000
25	Paryż	Paris	Francja	Europa	12 000 000	2 200 000
...
209	Katowice	Katowice	Polska	Europa	2 375 000	302 000
217	Warszawa	Warszawa	Polska	Europa	2 275 000	1 700 000