Agnieszka wrocławska (1230/1236–po 1277)

Agnieszka wrocławska
Data urodzenia

zap. między 1230 a 1236

Data śmierci

14 maja po 1277

Ksieni klasztoru w Trzebnicy
Okres sprawowania

1269/1272–1278

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Inkardynacja

cysterki

Śluby zakonne

Agnieszka wrocławska (ur. zapewne między 1230 a 1236, zm. 14 maja po 1277) – księżniczka śląska z dynastii Piastów, cysterka trzebnicka, ksieni klasztoru w latach 1269/1272–1278.

Córka księcia śląskiego, krakowskiego i wielkopolskiego Henryka II Pobożnego i Anny, córki króla Czech Przemysła Ottokara I.

Życiorys

Data urodzenia Agnieszki nie jest znana, urodziła się najpewniej między 1230 a 1236[1]. Narodziny przed 1230 są mało prawdopodobne, w przeciwnym razie Agnieszka powinna zostać wspomniana jako przebywająca w trzebnickim klasztorze w Żywocie św. Jadwigi (powstałym w 1300[2]), opisie życia jej babki Jadwigi Śląskiej, która w tym klasztorze przebywała do swej śmierci w 1243. Nie urodziła się natomiast po 1236, gdyż najpóźniej w 1248 została zakonnicą[3], co oznacza, że najdalej w 1248 zgodnie z ówcześnie obowiązującym prawem kanonicznym osiągnęła wiek sprawny wynoszący 12 lat[4]. Rodzicami Agnieszki byli Henryk II Pobożny i Anna Przemyślidka. Piastówna uznawana jest za jedno z młodszych dzieci tej pary książęcej. W Genealogii św. Jadwigi (powstałej równocześnie z Żywotem[2]) została wymieniona na drugim miejscu wśród córek księcia śląskiego, w historiografii przyjmuje się jednak, że była młodsza od sióstr, które zostały wydane za mąż: Gertrudy, Konstancji i Elżbiety[5]. Wśród znanych z imienia dzieci Henryka Pobożnego i Anny zajmuje umownie ósme miejsce pod względem wieku, między Konradem I a Władysławem[5]. Nazwano ją imieniem noszonym wcześniej przez trzy kobiety związane ze śląską linią Piastów: praprababkę Agnieszkę – żonę protoplasty Piastów śląskich Władysława Wygnańca, prababkę Agnieszkę – matkę Jadwigi Śląskiej, a także ciotkę Agnieszkę – siostrę jej ojca[6].

Na okres wychowania została oddana do trzebnickiego klasztoru cysterek, którego ksienią była wówczas jej ciotka Gertruda. W Trzebnicy wpływ na wychowanie Piastówny miała prowadząca świątobliwy żywot babka Jadwiga Śląska[7]. Być może, podobnie jak jej siostra Elżbieta, Agnieszka została zabrana z klasztoru przez brata Bolesława Rogatkę z zamiarem wydania za mąż z pobudek politycznych. Plan małżeński względem niej miał jednak upaść, w związku z czym Agnieszka powróciła do Trzebnicy[3].

Cysterką trzebnicką została najpóźniej w 1248. W tym bowiem roku jako zakonnica towarzyszyła ciotce Gertrudzie w podróżach do książąt, z którymi łączyły je więzy pokrewieństwa, w celu wyjednywania przywilejów i darowizn na rzecz klasztoru. Wstawiennictwo dla zgromadzenia Agnieszka uzyskała również na zjeździe pod Dankowem w 1262 (m.in. także od księżnej Kingi), co poświadcza dokument księcia Bolesława Pobożnego. W 1267 lub 1268[8] wzięła udział w translacji swej babki Jadwigi Śląskiej. Między 1269 a 1272 została ksienią klasztoru. Jak wynika z uchwały kapituły generalnej z 1278, stało się to wbrew woli Agnieszki, pod groźbą nałożenia na nią kar zakonnych. Nie wiadomo, czy była bezpośrednią następczynią swej ciotki Gertrudy, zmarłej najwcześniej 30 grudnia 1268, czy też – do czego przychyla się literatura – drugą po niej opatką, po Petroneli[9]. Wbrew cysterskim statutom posiadała osobiste dochody, o czym informuje list papieża Grzegorza X z 2 stycznia 1273, w którym występuje z tytułem ksieni trzebnickiej. W 1278 zrezygnowała z pełnionego urzędu. Jako wnuczka fundatorów klasztoru zastrzegła sobie jednak kontrolę nad jego majątkiem.

Dalsze losy Agnieszki nie są znane. Zmarła najprawdopodobniej 14 maja[10], nie wiadomo jednak, w którym roku. Ze względu na to, że ostatni raz występuje w źródłach w roku 1278, jej śmierć datuje się na ten rok lub następne[11]. Została pochowana w klasztorze w Trzebnicy.

Przypisy

  1. ↑ K. Jasiński, Rodowód Piastów śląskich, wyd. II, Kraków 2007, s. 130–131 oraz tabl. I/2; T. Jurek, Agnieszka, [w:] K. Ożóg, S. Szczur (red.), Piastowie. Leksykon biograficzny, Kraków 1999, s. 418, podał jako datę jej narodzin czas po 1230; Starsza literatura (Z. Kozłowska-Budkowa, Agnieszka, [w:] W. Konopczyński (red.), Polski Słownik Biograficzny, t. I, Kraków 1935, s. 31) datowała jej narodziny na ok. 1220/1222.
  2. ↑ a b K. Jasiński, Genealogia św. Jadwigi. Studium źródłoznawcze, [w:] H. Chłopocka (red.), Mente et litteris. O kulturze i społeczeństwie wieków średnich, Poznań 1984, s. 195.
  3. ↑ a b K. Jasiński, Rodowód Piastów śląskich, wyd. II, Kraków 2007, s. 130–131.
  4. ↑ K. Jasiński, Rodowód Piastów śląskich, wyd. II, Kraków 2007, s. 44 (wstęp do I części Rodowodu).
  5. ↑ a b K. Jasiński, Rodowód Piastów śląskich, wyd. II, Kraków 2007, s. 130–131 oraz tabl. I/2.
  6. ↑ K. Jasiński, Rodowód Piastów śląskich, wyd. II, Kraków 2007, s. 130.
  7. ↑ T. Jurek, Agnieszka, [w:] K. Ożóg, S. Szczur (red.), Piastowie. Leksykon biograficzny, Kraków 1999, s. 418
  8. ↑ Kwestia roku wydarzenia jest sporna. Por. Z. Kozłowska-Budkowa, Agnieszka, [w:] W. Konopczyński (red.), Polski Słownik Biograficzny, t. I, Kraków 1935, s. 31 oraz K. Jasiński, Rodowód Piastów śląskich, wyd. II, Kraków 2007, s. 132–133, przyp. 9.
  9. ↑ K. Jasiński, Rodowód Piastów śląskich, wyd. II, Kraków 2007, s. 131–132 i s. 133, przyp. 12.
  10. ↑ Data ta została zapisana w nekrologu lubiąskim, w którym oprócz zapisków obituarnych, przekazujących dzień śmierci, znajdują się zapiski komemoracyjne, wspominające zmarłych. Zob. K. Jasiński, Rodowód Piastów śląskich, wyd. II, Kraków 2007, s. 133, przyp. 14.
  11. ↑ K. Jasiński, Rodowód Piastów śląskich, wyd. II, Kraków 2007, s. 132, przyjął, że Agnieszka zmarła 14 maja po 1277. Natomiast Z. Kozłowska-Budkowa, Agnieszka, [w:] W. Konopczyński (red.), Polski Słownik Biograficzny, t. I, Kraków 1935, s. 31, oraz T. Jurek, Agnieszka, [w:] K. Ożóg, S. Szczur (red.), Piastowie. Leksykon biograficzny, Kraków 1999, s. 418 podali, że Piastówna zmarła 14 maja po 1278.

Bibliografia

Literatura podstawowa
Literatura dodatkowa
  • Jasiński K., Genealogia św. Jadwigi. Studium źródłoznawcze, [w:] H. Chłopocka (red.), Mente et litteris. O kulturze i społeczeństwie wieków średnich, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 1984, ISSN 0554-8217, s. 195–204 (tekst w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej).