Ahmed Cemal
 | |
| generał-pułkownik | |
| Data i miejsce urodzenia | 6 maja 1872 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 21 lipca 1922 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | 1912–1922 |
| Siły zbrojne |
|
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
       | |
Ahmed Cemal Pasza (tur. Ahmed Cemâl Paşa, ur. 6 maja 1872 w Mitylenie, zm. 21 lipca 1922 w Tyflisie) − turecki oficer, przedstawiciel ruchu młodotureckiego, członek triumwiratu Trzech Paszów, obok Envera Paszy i Talaata Paszy i wraz z nimi odpowiedzialny za ludobójstwo: Ormian, Asyryjczyków i Greków pontyjskich.
Życiorys
Do ruchu młodotureckiego przystąpił w 1906 roku. W roku 1911 został mianowany gubernatorem Bagdadu. Następnie odznaczył się w wojnach bałkańskich, a po rewolucji młodotureckiej został 23 stycznia 1913 roku mianowany komendantem wojskowym Stambułu i ministrem robót publicznych w rządzie imperium osmańskiego. W 1914 roku został ministrem marynarki wojennej, którym pozostawał do roku 1918. Cemal Pasza, obok Taalata Paszy i Envera Paszy, stał się członkiem faktycznie rządzącego Turcją od roku 1913 nieformalnego triumwiratu młodotureckiego. Triumwirat ów rządził imperium osmańskim, aż do jego klęski w I wojnie światowej w październiku 1918 roku.
Po wybuchu I wojny światowej w lipcu-sierpniu 1914, Cemal opowiadał się za sojuszem turecko-francuskim i udał się na negocjacje do Paryża. Francja, z uwagi na tajne porozumienia z Imperium Rosyjskim, przewidujące nabytki terytorialne Rosji kosztem Turcji (zachodnia Armenia i Stambuł – stolica Imperium Osmańskiego), nie mogła zagwarantować integralności terytorialnej państwa tureckiego, co było warunkiem sojuszu. Rokowania turecko-francuskie zakończyły się w konsekwencji fiaskiem, a Cemal przyłączył się do Taalata i Envera, opowiadających się za przyłączeniem się Turcji do militarnego bloku Państw Centralnych (Cesarstwo Niemieckie i Austro-Węgry).
Po wypowiedzeniu wojny Imperium Osmańskiemu przez Ententę 4 – 5 listopada 1914 roku[1], w 1915 roku Cemal został mianowany dowódcą wojsk tureckich[2], operujących przeciwko armii brytyjskiej w Egipcie. Po klęsce ofensywy tureckiej zagrażającej Kanałowi Sueskiemu[3] poniósł szereg klęsk w obronie, tracąc wreszcie w grudniu roku 1917 Jerozolimę.
Od 1916 roku zmagał się z inspirowanym przez Brytyjczyków powstaniem arabskim (Lawrence z Arabii). Po zajęciu francuskich konsulatów w Bejrucie i Damaszku i odkryciu tajnych akt dokumentujących powiązania powstańców arabskich z Brytyjczykami i Francuzami, a także listy nazwisk członków arabskiej konspiracji, rozpoczął masowe represje wobec arabskich elit stanowiących przywództwo ruchu, w tym członków organizacji arabskiej Al-Fatat. Do końca 1917 roku sprawował ze swej kwatery w Damaszku praktycznie niepodzielną władzę nad południową częścią Imperium Osmańskiego. W końcu 1917 roku powrócił do Stambułu, by ograniczyć się do wykonywania cały czas zajmowanej funkcji ministra marynarki wojennej imperium.
Po klęsce, dymisji rządu Taalata Paszy 8 października 1918 roku i podpisaniu 30 października zawieszenia broni z Mudros, 2 listopada 1918 roku Cemal, wraz z siedmioma przywódcami partii młodotureckiej, wyjechał do Niemiec, a następnie udał się do Szwajcarii.
Wojskowy sąd Imperium Osmańskiego skazał Cemala zaocznie na śmierć za prześladowania arabskich poddanych imperium. Cemal, pragnąc kontynuować walkę z Brytyjczykami, wyjechał przez Moskwę do Azji Środkowej, gdzie uczestniczył w modernizacji armii Afganistanu. Po okupacji Gruzji przez Armię Czerwoną (luty 1921 rok) przybył do Tbilisi[4]. W Tbilisi został w odwecie za ludobójstwo Ormian zabity, wraz ze swym sekretarzem, przez ormiańskiego zamachowca, choć osobiście nie podejmował decyzji, ani nie uczestniczył w masowych mordach na ludności ormiańskiej.
Jego ciało zostało przewiezione do Erzurum i tam też został pochowany.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Było to efektem ostrzelania 28 października 1914 rosyjskich portów w Odessie, Sewastopolu i Teodozji i zatopienia rosyjskiej kanonierki przez okręty niemieckie: SMS Goeben i SMS Breslau z załogą niemiecką i pod komendą niemieckiego admirała Wilhelma Souchona, lecz pływających pod banderą turecką. Był to niemiecki fakt dokonany, który miał wciągnąć – i faktycznie wciągnął – Turcję do wojny po stronie Państw Centralnych.
- ↑ 4 Armii tureckiej.
- ↑ ofensywa turecka osiągnęła Suez, ale została odparta przez Brytyjczyków.
- ↑ wobec poprawnych wówczas stosunków między młodoturkami a bolszewikami
Bibliografia
- Cemal Pasa, Memories of a Turkish statesman 1913-1919 (1922) – wersja elektroniczna do pobrania (język angielski)
Media użyte na tej stronie
Autor: EricSerge, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ribbon bar of the Ottoman "Liyakat Medal".
.svg)
Every sultan of the Ottoman Empire had his own monogram, called the tughra, which served as a royal symbol. A coat of arms in the European heraldic sense was created in the late 19th century. Hampton Court requested from the Ottoman Empire a coat of arms to be included in their collection. As the coat of arms had not been previously used in the Ottoman Empire, it was designed after this request, and the final design was adopted by Sultan Abdul Hamid II on 17 April 1882.
Autor: Portunes, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ribbon bar of the Ottoman Empire's Imtyaz medal
Baretka: Medal Wojenny (1915) = Gwiazda Gallipoli = Żelazny Półksiężyc – Imperium Osmańskie.
Baretka: Krzyż Żelazny - I Klasy (1813)-1914-1918 (Prusy).
Buyuk (Great) Jamal [Cemal] Pasha, on the shore of the Dead Sea, May 3rd, 1915, 1915. LC-DIG-ppmsca-13709-00002 (digital file from original on page 1, no.1).
Baretka pruskiego Orderu Pour le Mérite.