Ajax (1930)
 „Ajax”, ok. 1930 r. | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Projekt | M6 |
| Historia | |
| Stocznia | Arsenal de Brest, Brest |
| Położenie stępki | 1927 |
| Wodowanie | 28 maja 1930 |
 Marine nationale | |
| Wejście do służby | luty 1934 |
| Zatopiony | 24 września 1940 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Długość | 92,3 m |
| Szerokość | 8,2 m |
| Zanurzenie | 4,7 m |
| Zanurzenie testowe | 80 m |
| Rodzaj kadłuba | |
| Napęd | |
| 2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 6000 KM 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 2000 KM 2 śruby | |
| Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Zasięg | powierzchnia: 10 000 Mm przy 10 w. |
| Uzbrojenie | |
| 1 działo kal. 100 mm, 2 wkm kal. 13,2 mm, 13 torped | |
| Wyrzutnie torpedowe | 7 × 550 mm |
| Załoga | 61 |
Ajax (Q148) – francuski oceaniczny okręt podwodny z okresu międzywojennego i II wojny światowej, jedna z 31 jednostek typu Redoutable. Okręt został zwodowany 28 maja 1930 roku w stoczni Arsenal de Brest w Breście, a do służby w Marine nationale wszedł w lutym 1934 roku. Jednostka pełniła służbę na Atlantyku, a od zawarcia zawieszenia broni między Francją a Niemcami znajdowała się pod kontrolą rządu Vichy. 24 września 1940 roku „Ajax” został zatopiony nieopodal Dakaru przez Brytyjczyków podczas operacji Menace.
Projekt i budowa
„Ajax” zamówiony został na podstawie programu rozbudowy floty francuskiej z 1926 roku[1][2]. Projekt (o sygnaturze M6[3]) był ulepszeniem pierwszych powojennych francuskich oceanicznych okrętów podwodnych – typu Requin[1]. Poprawie uległa krytykowana w poprzednim typie zbyt mała prędkość osiągana na powierzchni oraz manewrowość[1][4]. Posiadał duży zasięg i silne uzbrojenie; wadą była ciasnota wnętrza, która powodowała trudności w dostępie do zapasów prowiantu i amunicji[4]. Konstruktorem okrętu był inż. Jean-Jacques Roquebert[4].
„Ajax” zbudowany został w stoczni Arsenal de Brest[5][2]. Stępkę okrętu położono w 1927 roku[2], został zwodowany 28 maja 1930 roku[5][6], a do służby w Marine nationale przyjęto go w lutym 1934 roku[3][2]. Jednostka otrzymała numer burtowy Q148[3].
Dane taktyczno–techniczne
„Ajax” był dużym, oceanicznym dwukadłubowym okrętem podwodnym[1][4]. Długość całkowita wynosiła 92,3 metra (92 metry między pionami), szerokość 8,2 metra i zanurzenie 4,7 metra[5][7]. Wyporność standardowa w położeniu nawodnym wynosiła 1384 tony (normalna 1570 ton), a w zanurzeniu 2084 tony[5][6][a]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa silniki wysokoprężne Schneider o łącznej mocy 6000 KM[5][8][b]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 2000 KM[4][5][c]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 17 węzłów na powierzchni i 10 węzłów w zanurzeniu[5][9][d]. Zasięg wynosił 10 000 Mm przy prędkości 10 węzłów w położeniu nawodnym (lub 4000 Mm przy prędkości 17 węzłów) oraz 100 Mm przy prędkości 5 węzłów pod wodą[1][2]. Zbiorniki paliwa mieściły 95 ton oleju napędowego[3][5]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 80 metrów, zaś czas zanurzenia 45-50 sekund[1][4]. Autonomiczność okrętu wynosiła 30 dób[3][10].
Okręt wyposażony był w siedem wyrzutni torped kalibru 550 mm: cztery na dziobie i jeden potrójny zewnętrzny aparat torpedowy. Prócz tego za kioskiem znajdował się jeden podwójny dwukalibrowy (550 lub 400 mm) aparat torpedowy[3][4]. Na pokładzie było miejsce na 13 torped, w tym 11 kalibru 550 mm i dwie kalibru 400 mm[3][4]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło działo pokładowe kalibru 100 mm L/45 M1925 oraz zdwojone stanowisko wielkokalibrowych karabinów maszynowych Hotchkiss kalibru 13,2 mm L/76[3][4].
Załoga okrętu składała się z 4 oficerów oraz 57 podoficerów i marynarzy[5][2][e].
Służba
W momencie wybuchu II wojny światowej okręt pełnił służbę na Atlantyku w składzie 6. dywizjonu 4. eskadry okrętów podwodnych w Breście, znajdując się w remoncie planowanym do stycznia 1940 roku[11]. Dowódcą jednostki był w tym okresie kmdr ppor. T.F. Guimont[11]. Na przełomie października i listopada 1939 roku „Ajaxowi” i „Le Centaure” nie udało się zatrzymać niemieckiego statku „Togo” (5042 GRT), który wypłynął z Duali i 23 listopada osiągnął Hamburg[12]. W połowie marca 1940 roku „Ajax” (wraz z bliźniaczymi jednostkami „Archimède”, „Sidi Ferruch” i „Bévéziers”) dotarł do Halifaxu, by uczestniczyć w eskorcie konwojów atlantyckich[13]. 24 kwietnia na okręcie, płynącym w eskorcie konwoju HX-38, uległ uszkodzeniu kompresor powietrza i jednostka musiała opuścić konwój[14]. Od 8 do 20 maja jednostka eskortowała konwój HX-41 z Halifaxu do Liverpoolu[15]. W czerwcu 1940 roku okręt znajdował się w Breście, gdzie był remontowany, a jego dowódcą był nadal kmdr ppor. T.F. Guimont[16]. 18 czerwca, wobec zbliżania się wojsk niemieckich do portu w Breście, „Ajax” ewakuował się do Casablanki (razem z okrętami podwodnymi „Casabianca”, „Sfax”, „Poncelet”, „Persée”, „Circé”, „Thétis”, „Calypso”, „Méduse”, „La Sibylle”, „Amazone”, „Antiope”, „Orphée” i „Amphitrite”)[17].
Po zawarciu zawieszenia broni między Francją a Niemcami okręt znalazł się pod kontrolą rządu Vichy[18]. 3 września jednostka opuściła Casablankę i dotarła do Libreville[18]. W momencie rozpoczęcia operacji Menace „Ajax” przebywał w Dakarze i wziął udział w obronie portu przed atakiem aliantów[19]. 23 września 1940 roku okręt uszedł atakowi brytyjskich niszczycieli HMSS „Inglefield” i „Foresight” (które zatopiły wcześniej tego dnia bliźniaczego „Persée”)[19][20]. Następnego dnia, 24 września o 7:00 płynąca na głębokości peryskopowej jednostka została zauważona i ciężko uszkodzona przez samoloty operujące z pokładu lotniskowca HMS „Ark Royal”[19]. Zmuszony do wynurzenia okręt opuściła przed zatonięciem cała, licząca 5 oficerów i 56 marynarzy załoga, która została podjęta przez niszczyciel HMS „Fortune”, a następnie przekazana na pancernik HMS „Barham”[19][f].
Uwagi
- ↑ Parkes 1934 ↓, s. 199 podaje wyporność 1644/2080 ton, zaś Lipiński 1999 ↓, s. 539 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 – 1384/2080 ton.
- ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 187 podaje, że okręt posiadał cztery silniki Diesla, zaś według Parkes 1934 ↓, s. 199 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 okręt posiadał dodatkowo pomocniczy silnik Diesla o mocy 750 KM.
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 75 podaje, że łączna moc silników elektrycznych wynosiła 1000 KM.
- ↑ Parkes 1934 ↓, s. 199 podaje, że prędkość na powierzchni wynosiła 18 węzłów, zaś według Lipiński 1999 ↓, s. 539 okręt osiągał na powierzchni 19,5 węzła.
- ↑ Parkes 1934 ↓, s. 199 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 podają, że załoga okrętu liczyła 67 osób.
- ↑ Lipiński 1999 ↓, s. 539, Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 76, Gogin 2018 ↓ i Perepeczko 2014 ↓, s. 332 podają, że okręt został zatopiony przez niszczyciel HMS „Fortune”, zaś Fontenoy 2007 ↓, s. 187 twierdzi, że dokonał tego niszczyciel HMS „Foxhound”.
Przypisy
- ↑ a b c d e f Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 274.
- ↑ a b c d e f Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 76.
- ↑ a b c d e f g h Gogin 2018 ↓.
- ↑ a b c d e f g h i Fontenoy 2007 ↓, s. 187.
- ↑ a b c d e f g h i Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 273.
- ↑ a b Fontenoy 2007 ↓, s. 186.
- ↑ Lipiński 1999 ↓, s. 539.
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 75.
- ↑ McMurtrie 1941 ↓, s. 192.
- ↑ Parkes 1934 ↓, s. 199.
- ↑ a b Kindell 1939a ↓.
- ↑ Kindell 1939b ↓.
- ↑ Kindell 1940a ↓.
- ↑ Kindell 1940b ↓.
- ↑ Kindell 1940c ↓.
- ↑ Kindell 1940d ↓.
- ↑ Kindell 1940e ↓.
- ↑ a b Kindell 1940f ↓.
- ↑ a b c d Kindell 1940g ↓.
- ↑ Perepeczko 2014 ↓, s. 328.
Bibliografia
- Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
- Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
- Ivan Gogin: REDOUTABLE submarines (1931-1939). Navypedia. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
- Don Kindell: FRENCH, POLISH, GERMAN NAVIES, also US SHIPS IN EUROPE, SEPTEMBER 1939. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, OCTOBER 1939 (Part 2 of 2) Sunday 15th-Tuesday 31st. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, MARCH 1940 (Part 2 of 2) Friday 15th – Sunday 31st. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, APRIL 1940 (Part 4 of 4) Monday 22nd – Tuesday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, MAY 1940 (Part 2 of 4) Wednesday 8th – Tuesday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
- Don Kindell: FRENCH NAVY SHIPS, JUNE 1940. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, JUNE 1940 (Part 3 of 4) Saturday 15th - Friday 21st. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, SEPTEMBER 1940 (Part 1 of 2) Sunday 1st – Saturday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, SEPTEMBER 1940 (Part 2 of 2) Sunday 15th – Monday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
- Jean Labayle-Couhat: French warships of World War II. London: Ian Allan Ltd., 1971. ISBN 0-7110-0153-7. (ang.).
- Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
- Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.).
- Oscar Parkes (red.): Jane’s Fighting Ships 1934. London: Sampson Low, Marston & Co., 1934. (ang.).
- Andrzej Perepeczko: Od Napoleona do de Gaulle’a. Flota francuska w latach 1789-1942. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-372-1.
| Seria 1 | |
|---|---|
| Seria 2 | |
| Seria 3 |
Media użyte na tej stronie
Marine Nationale and French merchant ensign. Used from 1794 to 1814/1815, and from 1848 to present.
Notice that its proportions differ from those of the French civil flag. (ensign : 30:33:37, civil : 1/3,1/3,1/3)
Scuttling of the French submarine Ajax, off Dakar, 25 september 1940, seen from HMS Fortune
Sous marin français Ajax, de la classe Redoutable.