Ajurweda

Dhanwantari – patron Ajurwedy

Ajurweda (dewanagari: आयुर्वेद, ang. Ayurveda) – tradycyjna medycyna indyjska, zapoczątkowana w XII wieku p.n.e.[1]. Jej obecna forma ukształtowała się między V w. p.n.e. a V w. n.e.[2][3]. Termin „ajurweda” jest złożeniem słów „ajuh" (sanskr. आयु āyuh) – „życie” oraz „weda” (dewanagari वेद), czyli „wiedza o życiu” lub „przebieg życia”. Ajurweda zajmuje się zdrowiem fizycznym, psychicznym i duchowym[4]. Jest jednym z niewielu systemów medycyny tradycyjnej, wykorzystujących chirurgię. Światowa Organizacja Zdrowia w pełni uznaje ajurwedę (tak samo, jak np. tradycyjną medycynę chińską[5][6]) za naukę medyczną. System ajurwedy jest przez medycynę konwencjonalną (zachodnią) uznawany za medycynę komplementarną[7] lub pseudonaukę w związku z łączeniem zjawisk empirycznych z koncepcjami metafizycznymi[8]. Niektórzy badacze określają ją jako system protonaukowy lub pozanaukowy[9][10].

Medycyna alternatywna

Eksperymenty laboratoryjne sugerują, że niektóre substancje używane w ajurwedzie mogą zostać wykorzystane w opracowaniu skutecznych leków. Nie ma jednak dostatecznych dowodów na ich skuteczność w terapiach medycznych stosowanych obecnie[11][12][13]. Na podstawie badań organizacji Cancer Research UK nie ma żadnego dowodu naukowego, który wykazywałby efektywność ajurwedy w kuracji jakichkolwiek schorzeń. Masaże oraz techniki relaksacyjne są często korzystne dla niektórych pacjentów onkologicznych. Na podstawie eksperymentów przeprowadzonych na zwierzętach istnieją podstawy by twierdzić, iż ziołowe produkty używane w systemie ajurwedy mogą być dalej rozwijane[14]. Z badań przeprowadzonych w 2008 roku na temat sprzedaży leków przez Internet wynika, że około 21% wyprodukowanych w USA i Indiach opatentowanych produktów medycznych odnoszących się do ajurwedy zawierało niebezpieczną ilość metali ciężkich takich jak ołów, rtęć i arsen[15].

Historia

Najwcześniej znanymi lekarzami byli Ćaraka i Suszruta. Do dziś z ich podręczników do medycyny korzystają studenci medycyny ajurwedyjskiej. Ćaraka specjalizował się w medycynie chorób wewnętrznych, Suszruta natomiast był chirurgiem i wierzył, że chirurgia jest najlepszym sposobem leczenia, gdyż pozwala uzyskać natychmiastowe rezultaty. Ćarakasanhita oraz Suszrutasanhita zostały napisane w VII w. p.n.e.[16].

W obrębie ajurwedy opracowano osiem specjalizacji:

  • choroby wewnętrzne,
  • chirurgia ogólna,
  • leczenie chorób głowy i szyi,
  • pediatria,
  • toksykologia,
  • nauka o afrodyzjakach,
  • nauka o odmładzaniu,
  • psychiatria (w tym leczenie chorób wywołanych przez złe duchy).

Teoria

Koncepcja pięciu żywiołów (panća mahabhuta)

Według ajurwedy wszystko składa się z pięciu żywiołów, czyli bhut („panća mahabhutas”). Wyróżnia ona: eter (akaśa), powietrze (waju), ogień (agni), wodę (dźala) i ziemię (prythwi). Znajdują się one we wszystkich elementach naszego świata, przejawiają się jednak na równe sposoby i w różnym natężeniu[17]. Istoty żyjące posiadają jeszcze jeden element (prana). Prana to siła życiowa, podstawowa energia odpowiadająca za fizyczne, umysłowe i duchowe zdrowie oraz siłę.

Właściwości

Każdemu żywiołowi ajurweda przypisuje zestaw właściwości i cech, czyli gun. Guny połączyć można w przeciwstawne pary, w których każda właściwość / cecha stanowi kraniec spektrum. Wyróżnia się dziesięć takich par: suchy - tłusty, lekki - ciężki, ruchliwy - statyczny, szorstki - gładki, zimny - gorący, przejrzysty - zamglony, twardy - miękki, płynny - gęsty, ostry - tępy, subtelny - pokaźny[18].

Konstytucje

Żywioły i właściwości łączą się w konstytucje, czyli dosze, które opisują to, jak natura odzwierciedla się w danej jednostce. Ajurweda wyróżnia trzy dosze: vata (żywioły: eter i powietrze; właściwości: lekki, ruchliwy, przejrzysty, subtelny, suchy, szorstki, twardy, zimny) pitta (żywioły: ogień i woda; właściwości: lekki, ostry, tłusty lub suchy, gorący, płynny) i kapha (żywioły: woda i ziemia; właściwości: ciężki, statyczny, gęsty, tłusty, gładki, miękki, tępy, zamglony, pokaźny, ciepły lub chłodny). Odpowiadają one za tkanki, narządy i funkcje ciała. Tak jak w przypadku żywiołów, wszystkie trzy dosze występują w każdej jednostce, jednak w różnym natężeniu. To, w jakich proporcjach dosze przejawiają się w danej jednostce ajurweda nazywa pierwotną konstytucją, czyli prakriti[19].

Prana

Prana w sanskrycie oznacza „oddech” i jest rozumiana jako siła podtrzymująca życie, energia witalna. Jest to podstawowe założenie ajurwedy i jogi. Energia ta przepływa przez kanały subtelne zwane nadi oraz podtrzymuje życie w ciele i umyśle.

Agni

Agni to ogień trawienny. To właśnie agni pozwala dobrze trawić pokarm i sprawia, że wszystkie składniki odżywcze docierają do tkanek. To dzięki agni umysł ma moc, aby za pomocą inteligencji i dyscypliny osiągnąć wewnętrzne piękno. To także agni oczyszcza ciało z toksyn i produktów przemiany materii[20].

Terapia oczyszczająca (panća karma)

Panća karma oznacza dosłownie „pięć działań oczyszczających”. Terapia stanowi głębokie oczyszczenie ciała z nieczystości oraz ponowne odżywienie tkanek, dzięki czemu poprawia się stan zdrowia, a oznaki starzenia się organizmu znikają. Ciało nabiera witalności, dosze są w równowadze, co pozwala na zachowanie dobrego zdrowia oraz harmonii. Pięć działań oczyszczających składających się na zabieg panća karma:

  • Wireczana – oczyszczenie przy zastosowaniu środków przeczyszczających w celu usunięcia nieczystości z jelita cienkiego.
  • Basti (dzieli się na niruna oraz anuwasana) – lewatywy z wywarów ziołowych lub olejowych mające za zadanie oczyścić oraz unormować funkcjonowanie jelita grubego.
  • Wamana – lewatywy oraz prowokowanie wymiotów w celu usunięcia toksyn z żołądka.
  • Nasja – krople do nosa stosowane w celu usunięcia toksyn z obszaru głowy.
  • Rakta moksza – upuszczanie krwi lub jej oczyszczanie z wykorzystaniem ziół[21].

W terapii oczyszczającej dużą rolę odgrywają faza przygotowania organizmu (purwa karma) oraz regeneracji (paszat karma). Purwa karma to seria zabiegów rozluźniających i rozgrzewających, na które składają się masaż synchroniczny abhjanga, udwartana – masaż z peelingiem oraz garszana – masaż jedwabnymi rękawicami. Po masażach następują udrożniające kanały energetyczne zabiegi ziołowe, np. baspa sweda – kąpiel parowa z ziołami, nadi sweda – przykładanie wężyka z parą do wybranych punktów na ciele, tapa sweda – sauna lub przebywanie w pobliżu ogniska. Celem purwa karmy jest usunięcie złogów, zbędnych produktów przemiany materii i toksyn z organizmu. Intensywny masaż służy przesunięciu tychże w stronę dużych organów (np. żołądka), dzięki czemu będą mogły zostać usunięte z organizmu podczas panća karmy[22].

Paszat karma ma miejsce po panća karmie i służy regeneracji i odbudowie organizmu po intensywnym oczyszczaniu. W fazie tej kuracjusz poddawany jest delikatnym, odprężającym masażom i pije wzmacniające zioła. Do potrzeb pacjenta dostosowywana jest również dieta.

Masaże i zabiegi ajurwedyjskie

Masaż jest terapią, która pozwala odblokować kanały energetyczne (nadi) dla prawidłowego przepływu energii witalnej.

  • Abhjanga – jest częścią tradycyjnego ajurwedyjskiego programu oczyszczającego i odmładzającego nazywającego się panćakarma. Masaż wykonywany jest przy użyciu dużej ilości ciepłego oleju sezamowego. W trakcie masażu toksyny usuwane są z ciała, kanały energetyczne odblokowują się, pozwalając na swobodny przepływ energii życiowej. Masaż abhjanga rozpoczynamy od masażu głowy, który może być zrobiony na sucho lub olejem sezamowym. Zwiększa sprawność umysłową i wydolność fizyczną.
  • Garszana – wykonywany jest nieco szorstkimi, wyprodukowanymi z surowego jedwabiu rękawicami. Działa jak peeling i polecany jest osobom z przewagą doszy kapha. W salonach kosmetycznych stosowany w terapiach antycellulitowych i odchudzających.
  • Shirodhara – masaż na trzecie oko. Bardzo głęboko relaksuje, ma wręcz działanie transowe[23]. Polega na polewaniu czoła – okolic tzw. trzeciego oka i nasady włosów strumieniem ciepłego płynu (np. olej ziołowy). Osoba poddana zabiegowi leży na plecach, na stole do masażu, a terapeutyczny płyn spływa po głowie, włosach, przez określoną ilość czasu. Do polewania używa się specjalnego naczynia, zawieszonego na stojaku nad głową pacjenta tak, aby strumień płynu spływał z wysokości 8-10 cm, w sposób ciągły, nieprzerwany, powolny i jednostajny[24].

Zobacz też

  • okulary ajurwedyjskie

Przypisy

  1. World Health Organization. Regional Office for South-East Asia., Traditional medicine in Asia, New Delhi: WHO, 2002, ISBN 92-9022-224-7, OCLC 52257396 [dostęp 2021-01-06].
  2. Dinesh Katoch i inni, Government policies and initiatives for development of Ayurveda, „Journal of Ethnopharmacology”, 197, Special issue on Ayurveda, 2017, s. 25–31, DOI10.1016/j.jep.2016.08.018, ISSN 0378-8741 [dostęp 2021-01-06] (ang.).
  3. World Health Organization, Legal Status of Traditional Medicine and Complementary/Alternative Medicine: A Worldwide Review, 2001.
  4. World Health Organization., Benchmarks for training in ayurveda : benchmarks for training in traditional complementary and alternative medicine, Geneva: World Health Organization, 2010, ISBN 978-92-4-159962-7, OCLC 692143645 [dostęp 2021-01-06].
  5. C. Kessler i inni, Ayurveda: Between Religion, Spirituality, and Medicine, Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 28 listopada 2013 [dostęp 2021-01-07] (ang.).
  6. Udo Tworuschka, Grzegorz Polak, Michał Dobrzański, Hinduizm, Warszawa: Agora SA, 2009, ISBN 978-83-7552-589-2, OCLC 751218411 [dostęp 2021-01-06].
  7. Traditional, Complementary and Integrative Medicine, www.who.int [dostęp 2021-01-07] (ang.).
  8. Chaper 1: Psychomythology. W: Semple D, Smyth R.: Oxford Handbook of Psychiatry. Oxford University Press, 2013, s. 20, seria: 3. ISBN 978-0-19-969388-7.
  9. Johannes Quack: Disenchanting India: Organized Rationalism and Criticism of Religion in India. Oxford University Press, 2011. ISBN 978-0-19-981260-8.
  10. The blending of science and spirituality in the Ayurvedic healing tradition. W: P. Ram Manohar, Makarand R. Paranjape: Science, Spirituality and the Modernization of India. Anthem Press, 2009, s. 172–173. ISBN 978-1-84331-776-0.
  11. Ayurveda. American Cancer Society, 26 August 2011. [dostęp 2015-01-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (22 February 2014)]. Cytat: The effectiveness of Ayurveda has not been proven in scientific studies, but early research suggests that certain herbs may offer potential therapeutic value
  12. World Health Organization. Regional Office for South-East Asia., Traditional herbal remedies for primary health care, New Delhi: World Health Organization, Regional Office for South-East Asia, 2010, ISBN 978-92-9022-382-5, OCLC 744524003 [dostęp 2021-01-06].
  13. Ashutosh Chauhan i inni, Ayurvedic research and methodology: Present status and future strategies, „Ayu”, 36 (4), 2015, s. 364–369, DOI10.4103/0974-8520.190699, ISSN 0974-8520, PMID27833362, PMCIDPMC5041382 [dostęp 2021-01-07].
  14. Ayurvedic medicine. Cancer Research UK. [dostęp 2017-01-05].
  15. Saper RB, Phillips RS, Sehgal A, N. Khouri i inni. Lead, mercury, and arsenic in US- and Indian-manufactured medicines sold via the internet. „JAMA”. 300 (8), s. 915–923, 2008. DOI: 10.1001/jama.300.8.915. PMID: 18728265. PMCID: PMC2755247. 
  16. S.V. Govindan: Ajurwedyjski masaż leczniczy. Kraków: a-ti information services, 2010, s. 32–33.
  17. S. Kucera: Ajurweda. Podręcznik dbania o siebie. Warszawa: 2021, s. 22. ISBN 978-83-8143-818-6.
  18. S. Kucera: Ajurweda. Podręcznik dbania o siebie. Warszawa: 2021, s. 23-24. ISBN 978-83-8143-818-6.
  19. S. Kucera: Ajurweda. Podręcznik dbania o siebie. Warszawa: 2021, s. 24-28. ISBN 978-83-8143-818-6.
  20. M. Sachs: Ajurweda a uroda. Jak być pięknym. Kraków: a-ti information services, 2010, s. 68–69.
  21. M. Sachs: Ajurweda a uroda. Jak być pięknym. Kraków: a-ti information services, 2010, s. 204.
  22. Purwa karma.
  23. Shirodhara - masaż na trzecie oko, Centrum Ajurwedy [dostęp 2021-04-08] (pol.).
  24. Ewa Szydłowska, Shirodhara - na czym polega? | Ajurweda Blog, Ajurweda: terapie, konsultacje, masaż w Bieszczadach, 6 stycznia 2019 [dostęp 2021-04-08] (pol.).

Star of life.svg Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Media użyte na tej stronie

Star of life.svg

The Star of Life, medical symbol used on some ambulances.

Star of Life was designed/created by a National Highway Traffic Safety Administration (US Gov) employee and is thus in the public domain.
Godofayurveda.jpg
Autor: Oryginalnym przesyłającym był F16 z hebrajskiej Wikipedii, Licencja: CC-BY-SA-3.0
A detail from a miniature painting in the Rajastani style, made by the artist LaLa in Udipur, ordered pecially by en:user:F16. Painted in September 2004. shows the Hindu god Dhanvantari.
Star of life caution.svg
Autor:
Oryginał:
Vector:
, Licencja: LGPL
The star of life overlaid with a caution symbol