Akademia Rolnicza w Dublanach

Budynek Akademii Rolniczej w Dublanach

Akademia Rolnicza w Dublanach – była polska uczelnia założona w 1856 roku w Dublanach koło Lwowa, obecnie Lwowski Narodowy Uniwersytet Rolniczy.

Historia

Inicjatorem założenia rolniczej szkoły wyższej na terenie Galicji było powstałe w 1845 roku Galicyjskie Towarzystwo Gospodarskie (GTG) i jej prezes Leon Ludwik Sapieha. Na ten cel zakupiono 1 listopada 1853 oddalony o 8 km od rogatki żółkiewskiej Lwowa, folwark Dublany (707 mórg=407 ha)[1]. 9 stycznia 1856 powstała tam prywatna (średnia 3-letnia) Szkoła Gospodarstwa Wiejskiego, a w 1858 otwarto tam Wyższą Szkołę Rolniczą w Dublanach. W tym czasie szkoła posiadała już muzeum przyrodnicze, bibliotekę, kolekcję minerałów i modeli roślin, aparaturę chemiczną i przybory miernicze oraz, jako tymczasowy, budynek szkolny obliczony na trzydziestu słuchaczy, planując wkrótce budowę nowego dla stu uczniów[1]. W Statucie Organicznym Szkoły z 1868 r. poza generalnymi zasadami funkcjonowania szkoły podkreślono, że absolwent musi mieć opanowane metody samodzielnego uczenia się i umiejętność dalszego rozwoju zawodowego. Znajdował się w nim także zakaz jakichkolwiek akcji politycznych, jak również palenia cygar i fajki, a nawet gry w karty[1]. Do 1872 trzyletni kurs nauczania obejmował zajęcia teoretyczne i praktyczne w dziedzinie produkcji roślinnej i zwierzęcej oraz zarządzania gospodarstwem. Kandydatów przyjmowano z ukończonymi niższymi klasami szkoły średniej. W 1872 wprowadzono nowy program, przewidujący dwuletni kurs nauczania, ale dla kandydatów z maturą gimnazjalną[2]. W latach 1856–1878 w szkole pracowało w sumie 31 profesorów i wykładowców, w tym czasie kształciła ona 721 słuchaczy, z czego połowa bo 423, pochodziła z rodzin ziemiańskich[1].

Od roku 1876 została przejęta i odtąd prowadzona przez galicyjski Wydział Krajowy od 1878 pod nazwą Krajowej Szkoły Rolniczej w Dublanach. Od tego roku nauka w szkole trwała trzy lata. W 1901 roku decyzją ministra rolnictwa Austrii uczelni nadano status akademii i nazwę Akademia Rolnicza w Dublanach. Nie udało się jej natomiast otrzymać prawa doktoryzowania i habilitowania – do końca jej istnienia szkołę kończono z tytułem agronoma. Zadaniem Akademii według statutu z 1901 nadanego przez Wydział Krajowy było oprócz kształcenia przyszłych właścicieli, dzierżawców, administratorów majątków i drobnych posiadaczy ziemskich przygotowanie absolwentów do pracy naukowej. Trzyletni plan studiów zawierał przedmioty podstawowe, specjalistyczne i pomocnicze. Wykłady uzupełniał materiał demonstracyjny, ćwiczenia laboratoryjne, zajęcia praktyczne w uczelnianym folwarku oraz wyjazdy do wzorowych gospodarstw rolnych, młynów, mleczarni, piekarni, niektórych fabryk, na targi i wystawy[1]. Według źródeł amerykańskich w 1906 roku na Akademii pracowało 27 profesorów wykładających: rolnictwo, meteorologię, fizykę i chemię zaś studiowało w niej 82 studentów. Biblioteka szkoły liczyła 6850 woluminów[3]. Przed wybuchem I wojny światowej na Akademię w Dublanach zapisywało się blisko 150 studentów rocznie, w większości z Królestwa Kongresowego. Ogółem w latach 1856–1914 szkołę ukończyło 1360 absolwentów[2].

Akademia mieściła się w jednopiętrowym budynku, zwanym „gmachem głównym”, który został wzniesiony w roku 1888. Mieściły się w nim sale wykładowe, gabinety profesorskie, parę sal ćwiczeniowych i kancelaria. W pozostałych, wybudowanych w 1900 roku mieściły się laboratoria chemii rolnej, gleboznawstwa, technologii rolniczej, a także stacja chemiczno-rolnicza oraz „internat” („dom mieszkalny słuchaczów” – pisownia oryginalna). Istniał także Ogród Botaniczny ze szklarnią i okazałym stawem.

Po wybuchu I wojny światowej Akademia przerwała pracę. Jej działalność wznowiono w 1916[2]. Jednak po doznaniu znacznych zniszczeń w czasie wojny polsko-ukraińskiej w 1919 zajęcia powtórnie przerwano. Ze względu na zniszczenia zabudowy Akademii w listopadzie 1919 przyłączono ją do Politechniki Lwowskiej wraz z Wyższą Szkołą Lasową we Lwowie (do 1909 Krajowa Szkoła Gospodarstwa Lasowego we Lwowie). Z obydwu uczelni w wyniku rozporządzenia Rady Ministrów z 8 listopada 1919 na Politechnice Lwowskiej utworzono osobny Wydział Rolniczo-Leśny[4]. Wówczas studia leśne odbywały się we Lwowie, natomiast rolnicze w Dublanach.

W latach okupacji sowieckiej 1939–1941 ośrodek w Dublanach działał w ramach Lwowskiego Instytutu Politechnicznego. Po zajęciu Lwowa przez armię niemiecką uczelnia przestała działać, od kwietnia 1942 zaczęto tworzyć nową szkołę, a w sierpniu 1942 rozpoczęły się państwowe rolnicze kursy zawodowe, z niemieckim językiem wykładowym.

Po II wojnie światowej na bazie uczelni decyzją Rady Ministrów ZSRR 30 września 1946 utworzono Lwowski Instytut Rolno-Gospodarczy. Na jego bazie decyzją Rady Ministrów Ukrainy 5 września 1996 utworzono Państwowy Lwowski Uniwersytet Rolniczy, obecnie Lwowski Narodowy Uniwersytet Rolniczy.

Rektorzy, dyrektorzy

Pozostała kadra dydaktyczna i naukowa

  • Leopold Baczewski – właściciel słynnej lwowskiej fabryki wódek i likierów.
  • Stanisław Antoni Chaniewski – polski hodowca, poseł na Sejm II RP
  • Stefan Dąb-Biernacki – polski generał dywizji WP II RP
  • Stefan Tytus Dąbrowski – polski lekarz, biochemik i polityk, profesor
  • Ludwik Finkel – polski historyk, bibliograf, profesor i rektor Uniwersytetu Lwowskiego, profesor
  • Stanisław Grabski – polski polityk, ekonomista, poseł na Sejm Ustawodawczy oraz I kadencji w II RP,
  • Emil Godlewski – polski botanik, chemik rolny, twórca polskiej szkoły fizjologii roślin, profesor
  • Stanisław Goliński – polski botanik, asystentem przy katedrze botaniki AR w Dublanach
  • Marian Górski – polski chemik rolny i gleboznawca, kierownik stacji chemiczno-rolniczej i Stacji torfowej na Akademii Rolniczej w Dublanach, rektor Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, profesor
  • Janusz Henryk Pobóg-Gurski – technik rolnictwa, specjalista w dziedzinie stosowania płodozmianu
  • Jan Hebenstreit – polski leśnik
  • Stanisław Jełowicki – polski zootechnik, kierownik Zakładu Hodowli Owiec na AR w Dublanach
  • Adolf Joszt – polski profesor technologii chemicznej, prekursor biotechnologii i ochrony środowiska, kierownik Stacji fermentacyjnej w Akademii Rolniczej w Dublanach
  • Zygmunt Kahane – polski zoolog, profesor hodowli ogólnej, zoologii ogólnej, anatomii, fizjologii i histologii zwierząt oraz hodowli szczegółowej konia w Wyższej Szkole Rolniczej w Dublanach
  • Stanisław Wincenty Kasznica – statystyk, prawnik, późniejszy rektor Uniwersytetu Poznańskiego
  • Mieczysław Kowalewski – polski zoolog i parazytolog, miłośnik i znawca Tatr, profesor
  • Seweryn Krzemieniewski – polski botanik, rektor Uniwersytetu Lwowskiego, profesor
  • Marian Łomnicki – polski geolog i zoolog, Doktor Honoris Causa Uniwersytetu Lwowskiego, kustosz Muzeum im. Dzieduszyckich we Lwowie, profesor
  • Karol Malsburg – polski zootechnik, profesor
  • Kazimierz Adam Miczyński (junior) – polski botanik i genetyk, kierownik Zakładu Hodowli Roślin na AR w Dublanach, profesor
  • Józef Paczoski – polski botanik, badacz flory Puszczy Białowieskiej, twórca teorii pantopizmu i podstaw fitosocjologii, profesor
  • Mieczysław Pańkowski – polski zootechnik, profesor
  • Jan Gwalbert Pawlikowski – polski ekonomista, publicysta i polityk, historyk literatury, jeden z pionierów ochrony przyrody, profesor
  • Zbigniew Pazdro – polski prawnik; znawca prawa administracyjnego, ekonomista i działacz polityczny, profesor
  • Gustaw Piotrowski – polski lekarz, fizjolog, profesor fizjologii Akademii Weterynaryjnej we Lwowie
  • Marian Raciborski – polski botanik, jeden z pierwszych w Polsce paleobotaników, kierownikiem katedry na AR w Dublanach, profesor
  • Henryk Romanowski – polski ekonomista rolny, profesor
  • Karol Różycki – polski zootechnik, profesor
  • Rudolf Różycki – polski prawnik
  • Stanisław Sokołowski – polski leśnik, pionier ochrony przyrody w Tatrach
  • Bolesław Świętochowski – polski twórca fundamentalnej w naukach rolniczych specjalności – ogólna uprawa roli i roślin, kierownik Wydziału Rolniczo-Lasowego na AK w Dublanach, profesor
  • Ernest Till – polski prawnik, na uczelni prowadził wykłady z prawa rolnego, profesor
  • Aleksander Tychowski – polski technolog rolny, kierownik Katedry Technologii Rolniczej w Dublanach
  • Władysław Tyniecki – polski leśnik, botanik, założyciel ogrodu botanicznego przy AR w Dublanach, profesor
  • Tadeusz Wilczyński – polski botanik, profesor, znawca flory Karpat Wschodnich, asystent Stacji Chemiczno-Rolniczej na AK w Dublanach
  • Edmund Załęski – polski chemik, agrotechnik, hodowca roślin, profesor
  • Jan Zawidzki – polski fizykochemik, rektor Politechniki Warszawskiej, kierownik katedry chemii ogólnej na AR w Dublanach, profesor.
  • Maksymilian Żelkowski – polski agronom, wykładowca teorii i praktyki rolnictwa, a także arytmetyki i geometrii w Wyższej Szkole Rolniczej w Dublanach, profesor

Tutejszym duszpasterzem akademickim był m.in. Serafin Kaszuba – polski zakonnik kapucyn (franciszkanie), Sługa Boży. Natomiast lekarzem przy uczelni Władysław Jasiński, a kuratorem Akademii Dawid Abrahamowicz.

Polscy absolwenci Akademii Rolniczej w Dublanach

Z Akademią w Dublanach związany był także m.in. Władysław Leon Sapieha, Ludwik Garbowski, Wilhelm Kamienobrodzki.

Ukraińscy studenci i absolwenci Akademii Rolniczej w Dublanach

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Maria Radomska, Nasze korzenie – Dublany, w: Dzieje Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, pod red. Andrzeja Koteckiego, Tadeusza Szulca, Jakuba Tyszkiewicza, Wrocław 2011, s. 12–22.
  2. ↑ a b c Regina Chomać-Klimek, Szkoła Rolnicza w Dublanach, [w:] Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku, t. 2, red. M. Kamler, Warszawa 1981, s. 363.
  3. ↑ United States. Bureau of Education – Report of the Commissioner of Education for the year ending June 30, 1906, Washington 1907, s. 92.
  4. ↑ Jan Draus: Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918-1946. Portret kresowej uczelni. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2007, s. 27. ISBN 978-83-7188-964-6.
  5. ↑ Eugeniusz Paterka: Fedyk Jan. W: Waldemar Śliwczyński (red.): Wrzesiński Słownik Biograficzny. Września: Wydawnictwo Kropka, 2002, s. 100. ISBN 83-906818-3-8.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie