Akademicki Klub Włóczęgów Wileńskich

Akademicki Klub Włóczęgów Wileńskich (AKWW) – męskie stowarzyszenie akademickie powołane w 1923 roku na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie (USB). Według założycieli miało ono być przeciwwagą dla zbyt „sztywnych” korporacji akademickich działających w okresie międzywojennym na polskich uniwersytetach.

Historia

19 grudnia 1923 roku, studenci USB, Teodor Nagurski, Wacław Korabiewicz, Wacław Urbanowicz i Alfred Urbański, uważając, że królujące na polskich uniwersytetach korporacje akademickie są organizacjami zbyt sformalizowanymi i „sztywnymi” w codziennych kontaktach, postanowili powołać organizację bardziej odpowiadająca duchowi młodego pokolenia. Czesław Miłosz, będący jednym z członków tej organizacji, porównał ją w swoich wspomnieniach do amerykańskich hippisów^[1]. Odpowiednio do tej idei rolę sztandaru organizacji stanowiła „Laga” ze „Sznurem Jedności”, czyli wielka drewniana laska pasterska z uwiązanym do niej kolorowym (bordowo-złotym) sznurem. Zamiast wymyślnych „dekli” korporanckich, czy standardowych czapek akademickich, Włóczędzy nosili wielkie, czarne baskijskie berety z kolorowymi frędzlami. Ich kolor oznaczał miejsce w hierarchii klubowej. Kolor czerwony oznaczał „Noworodka”, żółty „Włóczęgę”, zaś złoty „Arcywłóczęgę”. Początkowo, zgodnie z duchem jaki przyświecał twórcom, organizacja nie miała statutu, była tworem niesformalizowanym. Jednak z czasem, aby móc korzystać ze wsparcia uczelni oraz uzyskać na swoje potrzeby lokal przeznaczony na siedzibę, musiano takowy statut napisać i zarejestrować.

Klub z założenia był organizacją apolityczną. Dzięki temu członkami organizacji były osoby o przekonaniach lewicowych, czy wręcz komunistycznych, jak Stefan Jędrychowski, Czesław Miłosz, Teodor Bujnicki, nacjonalistycznych jak Kazimierz Hałaburda, czy umiarkowanych poglądach demokratycznych jak Leon Lech Beynar (później znany jako Paweł Jasienica) czy Władysław Arcimowicz. Podstawowym elementem łączącym członków Klubu było poczucie humoru, zamiłowanie do turystyki i sportu oraz otwartość na innych ludzi.

Sprawdzianem poczucia humoru był rytuał pasowania na „Włóczęgę”. Wszystkie „Noworodki”, czyli osoby kandydujące do praw pełnego członkostwa w AKWW, musiały w określonym dniu stawić się w centrum miasta ubrani w czapeczki niemowlaków i śliniaczki, a następnie przemaszerować przez miasto na dworzec kolejowy aby udać się w okolice Wilna, gdzie w obecności wybranych odpowiednio „Matek Chrzestnych”, odbywał się akt „Chrztu Noworodków”. Wtedy też kandydat otrzymywał specjalne imię klubowe, które nie zawsze było zgodne z tym czego oczekiwała dana osoba^[2]. Na przykład Wacław Korabiewicz nosił imię „Kilometr”, Paweł Jasienica „Bachus”, Czesław Miłosz „Ja-yo” a Wacław Krukowicz „Majtek Złodziej”^[3].

Głównym polem działalności AKWW było propagowanie turystyki. Początkowo utworzono w tym celu na USB specjalną sekcję ZNAJ (Zmarnowanej Niedzieli Ani Jednej), w ramach której Włóczędzy organizowali dla wszystkich chętnych cotygodniowe wycieczki w okolice Wilna. Sami Włóczędzy odbywali poza wycieczkami w okolice Wilna, także bardziej wyczynowe wyprawy. Najbardziej znana jest licząca 3 tys. km wyprawa kajakowa z Nowego Targu do Stambułu, odbyta w okresie 6 lipca – 13 września 1930 roku^[4]. Wcześniej, w dniach 20 czerwca – 25 lipca 1929 roku, Włóczędzy przepłynęli kajakiem z Wilna do Poznania (1700 km). Podobnych wypraw kajakowych było więcej. W późniejszych latach doświadczenia wodniackie członków Klubu pozwoliły na przygotowanie specjalnego szlaku kajakowego z Wilna do jeziora Narocz i z powrotem^[5]. Innym działaniem na rzecz rozwoju turystyki było spenetrowanie i uporządkowanie przez członków AKWW podziemi kościoła Św. Ducha w Wilnie.

Członkowie AKWW byli aktywni jednak nie tylko na polu turystyki. Wśród członków Klubu byli także poeci jak Czesław Miłosz i Teodor Bujnicki, ale i inni Włóczędzy, jak Kazimierz Hałaburda, Władysław Arcimowicz czy Wacław Korabiewicz publikowali swoje wiersze w wydawnictwa USB^[6]. Członkowie Klubu współpracowali także w przygotowaniu głośnych w mieście Szopek Akademickich^[7], czy innych znaczących imprez kulturalnych jak na przykład tak zwane „Zabijanie Bazyliszka”^[8].

AKWW był organizacją apolityczną, jednak po ukończeniu studiów przez członków pierwszego składu Klubu, Teodor Nagurski powołał nową organizację, tym razem o charakterze politycznym, Klub Włóczęgów Seniorów w Wilnie, która propagowała tak zwaną ideę krajowości. Jej członkowie stawiali na popieranie regionalizmu i szukali porozumienia z mniejszościami narodowymi zamieszkującymi Wileńszczyznę. Ideologami Klubu Włóczęgów Seniorów był Seweryn Wysłouch oraz Stanisław Swianiewicz. Z kolei Stefan Jędrychowski, Czesław Miłosz, Teodor Bujnicki czy Henryk Chmielewski związali się z komunizującą grupą Henryka Dembińskiego.

Działalność obu organizacji przerwała II wojna światowa, jednak w styczniu 1975 roku w Katowicach, w tamtejszej Śląskiej Akademii Medycznej, gdzie pracował jeden z dawnych Włóczęgów Tadeusz Ginko, doszło do przeniesienia tradycji AKWW na Akademicki Klub Kajakowy „Kajman”. Studenci otrzymali ocalone z wojny atrybuty AKWW, a ich klub nosił od tego momentu nazwę Akademicki Klub Włóczęgów „Kajman”. Po zakończeniu działalności tego klubu w latach osiemdziesiątych XX w., po upływie prawie dekady, 13 lutego 1990 doszło do kolejnego przekazania tradycji AKWW przez żyjącego Wacława Korabiewicza, na powołany w Wilnie przez młodych Polaków Klubu Włóczęgów Wileńskich. Ta organizacja działa do dzisiaj kultywując tradycję swoich poprzedników z okresu międzywojennego.

Lista członków AKWW^[9]

Przypisy

Bibliografia

• Czesława Miłosza autoportret przekorny. Rozmowy przeprowadził Aleksander Fiut, Kraków 1988
• P. Jasienica, Pamiętnik, Warszawa 2007
• A. Srebrakowski, Aktywność turystyczno-krajoznawcza klubów „Włóczęgów” w Wilnie (1923-1939), [w:] „Znowuż ≫z kuferkiem i chlebakiem≪...”, red. B. Konopska, J. Nowosielska-Sobel, G. Strauchold, Wrocław 2014
• A. Srebrakowski, Wileńscy „Włóczędzy”, Wrocław 1997
• W. Szełkowski, Klub Włóczęgów Wileńskich, Wilno 1999
• B. Tarnowska, Pieśni trampów. Poezja i wierszopisarstwo z kręgu Akademickiego Klubu Włóczęgów Wileńskich, [w:] Poezja i poeci w Wilnie w latach 1920–1940. Studia, pod red. T. Bujnickiego i K. Biedrzyckiego, Kraków 2003
• Wileńskie szopki akademickie (1921-1933), wstęp i opracowanie Marek Olesiewicz, Białystok 2002

Linki zewnętrzne

• Aktywność turystyczno-krajoznawcza klubów „Włóczęgów” w Wilnie (1923-1939). hist.uni.wroc.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-01)].
• Wileńscy „Włóczędzy”. hist.uni.wroc.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-01)].
• K. Węgrowska, Słownictwo Akademickiego Klubu Włóczęgów
• A. Szawerna-Dyrszka, Rzeki wileńskich Włóczęgów