Akant

Akant
	; Akant długolistny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	akantowate
Rodzaj	akant
	Nazwa systematyczna
	Acanthus L.; Sp. Pl. 639. 1 Mai 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Acanthus mollis L.
Synonimy
	Acanthodus Raf.;
	Acanthodus Raf.;

Akant miękki

Akant (Acanthus L.; z gr. = ákanthos) – rodzaj roślin należących do rodziny akantowatych (Acanthaceae). Obejmuje ok. 30 gatunków^[4]^[5]. Występują one w strefie tropikalnej i subtropikalnej Starego Świata, z jednym gatunkiem sięgającym północnej Australii^[5]. W Europie rosną trzy gatunki^[6]. Rośliny te rosną zarówno na pustyniach, jak i w lasach namorzynowych, na suchych stokach i w widnych lasach^[5]. Wiele gatunków jest uprawianych jako rośliny ozdobne. Motyw liścia akantu miękkiego^[5] lub kłującego^[6] jest od Starożytności wykorzystywanym ornamentem w architekturze^[5]. Niektóre gatunki wykorzystywane są lokalnie w ziołolecznictwie^[6].

Morfologia

Akant kłujący

Pokrój: Byliny, krzewy (do 3 m wysokości) lub rzadziej rośliny jednoroczne^[5]. Pędy prosto wzniesione lub płożące^[7].
Liście: Naprzeciwległe lub zebrane w rozetę przyziemną, ogonkowe. Blaszka liściowa całobrzega lub wcinana, często kolczasta na brzegu^[5]^[7].
Kwiaty: Zebrane w kłosowate kwiatostany szczytowe. Kwiaty wsparte są wygiętymi, jajowatymi i kolczastymi przysadkami. Kielich tworzony jest przez cztery działki, z których górna tworzy okazałą wargę osłaniającą od góry kwiat, dwie boczne są krótkie i wąskie, dolna działka tworzy mniejszą wargę dolną, wyciętą na końcu. Płatki korony zrośnięte są u nasady w rurkę, którą kończy pojedyncza, trójłatkowa warga. Korona ma barwę białą, zieloną, różową lub czerwoną. Pręciki cztery, na tęgich, sztywnych nitkach. Zalążnia górna, dwukomorowa, z dwoma zalążkami w każdej z komór. Szyjka słupka pojedyncza, cienka, zakończona rozwidlonym znamieniem^[5]^[7].
Owoce: Torebki elipsoidalne, kilkunasienne^[5]^[7].

Systematyka

Rodzaj z plemienia Acantheae z podrodziny Acanthoideae w obrębie rodziny akantowatych Acanthaceae^[2]^[6].

Wykaz gatunków^[4]^[8]

Acanthus arboreus Forssk.
Acanthus austromontanus Vollesen
Acanthus carduaceus Griff.
Acanthus caudatus Lindau
Acanthus dioscoridis L.
Acanthus ebracteatus Vahl
Acanthus eminens C.B.Clarke
Acanthus flexicaulis Bremek
Acanthus gaed Lindau
Acanthus greuterianus Snogerup, B.Snogerup & Strid
Acanthus guineensis Heine & P.Taylor
Acanthus hirsutus Boiss.
Acanthus hungaricus (Borbás) Baen.
Acanthus ilicifolius L.
Acanthus kulalensis Vollesen
Acanthus latisepalus C.B.Clarke
Acanthus leucostachyus Wall. ex Nees
Acanthus longibracteatus Kurz
Acanthus mayaccanus Büttner
Acanthus mollis L. – akant miękki
Acanthus montanus (Nees) T.Anderson
Acanthus polystachius Delile
Acanthus sennii Chiov.
Acanthus seretii De Wild.
Acanthus spinosus L. – akant kłujący
Acanthus ueleensis De Wild.
Acanthus villaeanus De Wild.
Acanthus volubilis Wall.
Acanthus xiamenensis R.T.Zhang

Zastosowanie

Roślina ozdobna: od czasów starożytnych sadzona w parkach i ogrodach.
Liście były motywem dekoracyjnym.

Akant w sztuce

Kapitel kolumny korynckiej zdobny w stylizowane liście akantu

Dzięki swojemu wyglądowi akant stał się motywem dekoracyjnym w postaci stylizowanego liścia śródziemnomorskiej rośliny (patrz akant (ornament)). Motyw ten występował w architekturze starożytnej Grecji i Rzymu, później powtarzany był w renesansie, baroku i klasycyzmie.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-06] (ang.).
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-19].
↑ ^a ^b Acanthus. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-02-14].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 272. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ^a ^b ^c ^d David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 6. ISBN 978-1-107-11502-6.
↑ ^a ^b ^c ^d Jia-qi Hu & Thomas F. Daniel: Acanthus Linnaeus. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-02-14].
↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 13. ISBN 978-83-925110-5-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-06] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-19].

[tpl-4] Acanthus. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-02-14].

[philips-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 272. ISBN 0-333-74890-5.

[mabb-6] David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 6. ISBN 978-1-107-11502-6.

[china-7] Jia-qi Hu & Thomas F. Daniel: Acanthus Linnaeus. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-02-14].

[gawrys-8] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 13. ISBN 978-83-925110-5-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne