Akantowate

Akantowate
	; Acanthus montanus
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	akantowate
	Nazwa systematyczna
	Acanthaceae Juss.; Gen. Pl.: 102. 4 Aug 1789

Akantowate (Acanthaceae Juss.) – rodzina roślin zielnych, krzewów, rzadziej drzew należących do rzędu jasnotowców (Lamiales). Rośliny należące do tej rodziny występują w rejonach subtropikalnych i tropikalnych, niektóre gatunki w cieplejszych rejonach strefy umiarkowanej, sięgając po obszar śródziemnomorski (w Europie tylko akant^[3]), Stany Zjednoczone, Australię. Należy do tej rodziny 212 rodzajów i co najmniej 3175 gatunków roślin^[4]. Liczne gatunki uprawiane są jako ozdobne^[3].

Aphelandra squarrosa

Asystasia gangetica

Ruellia simplex

Hygrophila ringens

Morfologia

Pokrój: Byliny, krzewy i rzadko drzewa (Bravaisia osiąga do 20 m wysokości) lub pnącza (podrodzina Thunbergioideae)^[3].
Liście: Pojedyncze, bez przylistków, zwykle nakrzyżległe, tylko u Nelsonioideae skrętoległe, często z cystolitami i zwykle całobrzegie (u akanta głęboko podzielone), czasem kolczaste^[3]^[4].
Kwiaty: Obupłciowe, grzbieciste, zwykle wsparte okazałymi i barwnymi przysadkami i podsadkami. Korona kwiatu często dwuwargowa. Kielich zwykle 5-wargowy, rzadziej z 4 lub większą liczbą (do 16) ząbków. Pręciki 2, 4 lub 5, zawsze przynajmniej 1 prątniczek. Dysk miodnikowy poniżej zalążni. Sama zalążnia dwukomorowa, z dwoma lub wieloma zalążkami. Słupek zwykle zakończony podwójnym znamieniem^[4].
Owoce: Zazwyczaj dwukomorowa torebka^[4]. Tylko w rodzaju Mendoncia jednonasienny pestkowiec^[3].

Ekologia

Rośliny w większości zasiedlające tereny otwarte i pustynne. Należą tu jednak także rośliny wodne oraz tworzące namorzyny. Wiele gatunków to typowe rośliny dna lasów tropikalnych^[4].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)^[2]

jasnotowce

Plocospermataceae

	Carlemanniaceae

	Oleaceae oliwkowate

Tetrachondraceae

Peltantheraceae

	Calceolariaceae

	Gesneriaceae ostrojowate

Plantaginaceae babkowate

Scrophulariaceae trędownikowate

Stilbaceae

	Byblidaceae byblisowate

	Linderniaceae linderniowate

	Pedaliaceae połapkowate, sezamowate

	Martyniaceae martyniowate

	Acanthaceae akantowate

Bignoniaceae bignoniowate

	Schlegeliaceae

	Lentibulariaceae pływaczowate

	Thomandersiaceae

	Verbenaceae werbenowate

jasnotowate Lamiaceae

Mazaceae

Phrymaceae

	paulowniowate Paulowniaceae

	zarazowate Orobanchaceae

Podział rodziny według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)^[2]

W obrębie rodziny wyróżnia się 4 grupy w randze podrodzin, których relacje filogenetyczne przedstawiają się następująco:

akantowate

Nelsonioideae

Acanthoideae

	Thunbergioideae

	Avicennioideae

Podrodzina Nelsonioideae Sreemadhavan (syn. Nelsoniaceae Sreemadhavan)

Anisosepalum E. Hossain
Elytraria Michaux
Nelsonia R. Brown
Saintpauliopsis Staner
Staurogyne Wallich

Podrodzina Acanthoideae Link

Acanthopale C. B. Clarke
Acanthopsis Harvey
Acanthostelma Bidgood & Brummitt
Acanthura Lindau
Acanthus L. – akant
Achyrocalyx Benoist
Aechmanthera Nees
Afrofittonia Lindau
Ambongia Benoist
Ancistranthus Lindau
Andrographis Nees – brodziuszka
Angkalanthus Balf.f.
Anisacanthus Nees
Anisotes Nees
Anthacanthus Nees
Aphanosperma T. F. Daniel
Aphelandra R. Brown – afelandra
Aphelandrella Mildbraed
Ascotheca Heine
Asystasia Blume
Asystasiella Lindau
Ballochia Balf.f.
Barleria L.
Barleriola Oerst.
Blechum P. Browne
Blepharis Jussieu
Borneacanthus Bremekamp
Boutonia Candolle
Brachystephanus Nees
Bravaisia Candolle
Brillantaisia P. Beauvois – brilantezja
Brunoniella Bremekamp
Buceragenia Greenm.
Calacanthus Bentham
Calycacanthus K. Schumann
Camarotea Scott-Elliot
Carlowrightia A. Gray
Celerina Benoist
Centrilla Lindau
Cephalacanthus Lindau
Chaetacanthus Nees
Chalarothyrsus Lindau
Chamaeranthemum Nees
Chileranthemum Oerst.
Chlamydacanthus Lindau
Chlamydocardia Lindau
Chlamydostachya Mildbr.
Chroesthes Benoist
Clinacanthus Nees
Clistax Martius
Codonacanthus Nees
Conocalyx Benoist
Cosmianthemum Bremekamp
Crabbea Harv.
Crossandra Salisbury – krossandra
Crossandrella C. B. Clarke
Cyclacanthus S.Moore
Cylindrosolenium Lindau
Cyphacanthus Leonard
Cystacanthus T. Anderson
Danguya Benoist
Dasytropis Urban
Dichazothece Lindau
Dicladanthera F. Mueller
Dicliptera Jussieu
Dinteracanthus Schinz
Diotacanthus Bentham
Dischistocalyx Bentham
Dolichostachys Benoist
Drejera Nees
Duosperma Dayton
Dyschoriste Nees
Ecbolium Kurz
Echinacanthus Nees
Encephalosphaera Lindau
Eranthemum L. – niewinka
Eremomastax Lindau
Filetia Miquel
Fittonia Coemans – fitonia
Forcipella Baillon
Geissomeria Lindley
Glossochilus Nees
Golaea Chiov.
Graphandra J.B.Imlay
Graptophyllum Nees
Gymnostachyum Nees
Gypsacanthus Lott et al.
Haplanthodes Kuntze
Harpochilus Nees
Hemigraphis Nees
Henrya Nees
Herpetacanthus Nees
Heteradelphia Lindau
Holographis Nees
Hoverdenia Nees
Hulemacanthus S.Moore
Hygrophila R. Brown – nadwódka
Hypoestes R. Brown – niedośpian
Ionacanthus Benoist
Isoglossa Oerst.
Isotheca Turrill
Jadunia Lindau
Juruasia Lindau
Justicia L. – jakobinia, jakobinka, strzałkowiec
Kalbreyeriella Lindau
Kolobochilus Lindau
Kosmosiphon Lindau
Kudoacanthus Hosok.
Lankesteria Lindley
Lasiocladus Nees
Leandriella Benoist
Lepidagathis Willdenow
Leptosiphonium F. Mueller
Leptostachya Nees
Linariantha B. L. Burtt & R. M. Smith
Lindauea Rendle
Lophostachys Pohl
Louteridium S.Watson
Mackaya Harv.
Macrostegia Nees
Marcania J. B. Imlay
Megalochlamys Lindau
Megalostoma Leonard
Megaskepasma Lindau
Melittacanthus S. Moore
Mellera S. Moore
Metarungia Baden
Mexacanthus T. F. Daniel
Mimulopsis Schweinf.
Mirandea Rzed.
Monechma Hochst.
Monothecium Hochst.
Morsacanthus Rizzini
Neohallia Hemsley
Neriacanthus Bentham
Neuracanthus Nees
Odontonema Nees
Oplonia Rafinesque
Oreacanthus Bentham
Orophochilus Lindau
Pachystachys Nees
Pararuellia Bremekamp
Pelecostemon Leonard
Pentstemonacanthus Nees
Perenideboles Ram.Goyena
Pericalypta Benoist
Peristrophe Nees
Petalidium Nees
Phaulopsis Willdenow
Phialacanthus Bentham
Phlogacanthus Nees
Physacanthus Bentham
Podorungia Baillon
Poikilacanthus Lindau
Populina Baillon
Pranceacanthus Wasshausen
Pseuderanthemum Radlkofer
Pseudodicliptera Benoist
Psilanthele Lindau
Ptyssiglottis T.Anderson
Pulchranthus V. M. Baum et al.
Razisea Oerst.
Rhinacanthus Nees
Rhombochlamys Lindau
Ritonia Benoist
Ruellia L.e
Ruelliopsis C. B. Clarke
Rungia Nees
Ruspolia Lindau
Ruttya Harv.
Salpixantha Hooker
Samuelssonia Urban & Ekman
Sanchezia Ruiz & Pavón
Sapphoa Urban
Satanocrater Schweinfurth
Schaueria Nees
Sciaphyllum Bremekamp
Sclerochiton Harv.
Sebastiano-Schaueria Nees
Siphonoglossa Oersted
Spathacanthus Baillon
Sphacanthus Benoist
Sphinctacanthus Bentham
Standleyacanthus Leonard
Stenandriopsis S.Moore
Stenandrium Nees
Stenosiphonium Nees
Stenostephanus Nees
Stenothyrsus C. B. Clarke
Streblacanthus Kuntze
Streptosiphon Mildbr.
Strobilacanthus Grisebach
Strobilanthes Blume
Strobilanthopsis S. Moore
Styasasia S.Moore
Suessenguthia Merxm.
Tacoanthus Baillon
Teliostachya Nees
Tessmanniacanthus Mildbr.
Tetramerium Nees
Thysanostigma J. B. Imlay
Tremacanthus S. Moore
Trichanthera Kunth
Trichocalyx Balf.f.
Trichosanchezia Mildbr.
Vavara Benoist
Vindasia Benoist
Whitfieldia Hooker
Xantheranthemum Lindau
Xerothamnella C. T. White
Yeatesia Small
Zygoruellia Baillon

Podrodzina Thunbergioideae Kosteletzky

Anomacanthus R. D. Good
Mendoncia Vandelli
Meyenia Nees
Pseudocalyx Radlkofer
Thunbergia Retzius – tunbergia

Podrodzina Avicennioideae Miers

Avicennia L. – awicenia, rozcięża

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe (Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd jasnotopodobne (Lamianae Takht.), rząd jasnotowce (Lamiales Bromhead), podrząd Acanthineae Engl, rodzina akantowate (Acanthaceae Juss.)^[5].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-02-15] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 23-24. ISBN 1-55407-206-9.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e David J. Mabberley: The Plant-book: A Portable Dictionary of the Vascular Plants. Cambridge University Press, 2008, s. 4. ISBN 0-521-82071-5.
↑ Crescent Bloom: Acanthaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-04-09]. (ang.).

Linki zewnętrzne

List of Genera in ACANTHACEAE, [w:] Vascular plant families and genera [online], Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2021-03-01] (ang.).
Acanthaceae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] [dostęp 2021-04-03] (ang.).
Akantowate na stronie The Families of Flowering Plants - L. Watson and M. J. Dallwitz. delta-intkey.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-02-02)].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-02-15] (ang.).

[heywood-3] Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 23-24. ISBN 1-55407-206-9.

[mabberley-4] David J. Mabberley: The Plant-book: A Portable Dictionary of the Vascular Plants. Cambridge University Press, 2008, s. 4. ISBN 0-521-82071-5.

[5] Crescent Bloom: Acanthaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-04-09]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne