Akcja „Burza” na Wołyniu

Odznaka AK przyznawana za udział w akcji „Burza”

Miejsce koncentracji na początku 1944

Historia Polski

Ten artykuł jest częścią cyklu: Polskie Państwo Podziemne

Akcja „Burza” na Wołyniu – akcja wojskowa zorganizowana i podjęta przez oddziały Armii Krajowej przeciw oddziałom Wehrmachtu, w końcowej fazie okupacji niemieckiej, bezpośrednio przed wkroczeniem i w trakcie działań Armii Czerwonej przeciw wojskom niemieckim, prowadzona w granicach II Rzeczypospolitej na terytorium województwa wołyńskiego II Rzeczypospolitej.

Na Wołyniu w akcji tej wzięło udział 6,5 tys. żołnierzy 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty.

Kalendarium

1944

• 4 stycznia – Armia Czerwona wkroczyła na terytorium II RP w okolicach Sarn na Wołyniu
• 15 stycznia – przeprowadzono mobilizację kilkunastu roczników Polaków – rejony koncentracji: lasy w okolicach Kowla i Włodzimierza Wołyńskiego
• 28 stycznia – utworzenie 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty
• 10 lutego – przejęcie dowództwa Okręgu Wołyń AK przez ppłk. Jana Wojciecha Kiwerskiego
• 4 marca – nawiązanie kontaktu z Sowietami (kpt. Gusiew) w rejonie Dąbrowa – Zasmyki
• 17 marca – rozbrojenie kompanii Wehrmachtu w Zasmykach
• 18 marca – rozpoczęcie walk z Niemcami
• 20-27 marca – szereg bojów w rejonie rzeki Turii (m.in. zdobycie Turzyska i bój o most w Turopinie)
• 23 marca – rozbrojenie oddziału (76 żołnierzy) Wehrmachtu w Stężarzycach
• 24 marca – bój pod Kapitułką
• 26 marca – rozmowy ppłk. J.W. Kiwerskiego z radzieckim dowódcą armii działającej na kierunku kowelskim gen. Siergiejewem
• koniec marca – przegrupowanie dywizji, przerzucenie zgrupowania „Gromada” na południowy zachód od Kowla celem współdziałania z Armią Czerwoną w zdobyciu tego miasta
• kwiecień – walki frontowe na zachód od Kowla:
• 2 kwietnia – bój pod Sztuniem i Zamłyniem
• 3 kwietnia – zdobycie Maszowa
• 3/4 kwietnia – nocna walka z SS (strzelcy górscy) w Sztuniu. Zginęło 81 Niemców, 42 wzięto do niewoli. Straty polskie 8 zabitych i 6 rannych.
• 5 kwietnia – utrata Sztunia na rzecz Niemców
• 7 kwietnia – zasadzka pod Kalinówką na kolumnę wozów niemieckich. Zabito 10 Niemców, 2 wzięto do niewoli.
• 8 kwietnia – wycofanie się batalionu „Jastrzębia” z Czmykosu pod naciskiem natarcia niemieckiego prowadzonego z użyciem czołgów
• 8 kwietnia – przejęcie zrzutu lotniczego pod Władynopolem^[1]
• 9 kwietnia – natarcie niemieckie na pozycje 27 DP AK pod Pustynką, Staweczkami i Zamłyniem. Siły polskie zostały wyparte ze Staweczek i Zamłynia, udało się utrzymać Pustynkę.
• 10 kwietnia – kontynuacja natarcia niemieckiego, dalsze pogarszanie się położenia dywizji
• 12 kwietnia – próby przejęcia inicjatywy przy współdziałaniu z oddziałami Armii Czerwonej, nieudany zwrot zaczepny w kierunkach północnym i południowym, w tym próba zdobycia Włodzimierza Wołyńskiego
• 12/13 kwietnia – spotkanie ppłk. Kiwerskiego z gen. Gromowem, prowadzone w chłodnej atmosferze. Gromow nie wyraził zgody na wycofanie dywizji na wschodni brzeg Turii, do strefy działania wojsk sowieckich. Zalecił podjąć walki obronne w masywie lasów stęzarzyckich, mosurskich i ziemlickich. Tej nocy Niemcy wyparli Polaków z Pustynki. Próba jej odbicia następnego dnia nie powiodła się.
• 13-14 kwietnia – zajęcie nowych pozycji obronnych – północnej lizjery lasów mosurskich oraz na południu linii bagien w rejonie Zabłocia
• 15 kwietnia – utrata wsi Sieliska przez batalion „Łuna”
• 16-19 kwietnia – ciężkie walki obronne w okrążeniu
• 18 kwietnia – śmierć dowódcy 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK
• 21 kwietnia – wyjście z pierwszego okrążenia (na Wołyniu)
• 28 kwietnia – postój w lasach szackich (Polesie)
• 21 maja – wyjście z drugiego okrążenia (na Polesiu)
• 27 maja – tragiczna przeprawa przez Prypeć na drugą stronę frontu
• 10 czerwca – przejście na teren Lubelszczyzny

Pozostałe oddziały które przeszły przez Bug na zachód do Okręgu Lublin AK wzięły udział w akcji „Burza” na terenie Lubelszczyzny. Dywizja zachowała ciągłość bojową do końca lipca 1944.

Podsumowanie

27 Wołyńska Dywizja Piechoty AK w okresie od stycznia do czerwca 1944 stoczyła ponad 100 walk (mniejszych lub większych) tracąc ponad 600 zabitych żołnierzy. Józef Turowski oceniał straty wroga (Niemców i Węgrów) na 700-750 zabitych i co najmniej 900 rannych.

Zobacz też

• akcja „Burza” we Lwowie
• Okręgowa Delegatura Rządu Wołyń

Przypisy

Bibliografia

• JózefJ. Turowski JózefJ., Pożoga. Walki 27 Wołyńskiej Dywizji AK, Warszawa: PWN, 1990, ISBN 83-01-08465-0, OCLC 834116008 .
• Władysław Filar: 27 WDP AK Fenomen Polskiego Państwa Podziemnego (pol.). [dostęp 2009-01-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 stycznia 2012)].
• Stefan Korboński: Polskie państwo podziemne (Przewodnik po Podziemiu z lat 1939-1945). Bydgoszcz: Wydawnictwo Nasza Przyszłość.

Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa

Komenda Główna	Biuro Finansów i Kontroli Biuro Informacji i Propagandy Biuro Inspekcji Kedyw Oddział I Oddział II Oddział III Oddział IV Oddział V Wojskowa Służba Kobiet Szefostwo Biur Wojskowych Szefostwo Komunikacji Wojskowych
Obszary	Białostocki Lwowski Warszawski Zachodni Południowy
Okręgi	Białystok Kraków Lublin Lwów Łódź Nowogródek Polesie Pomorze Poznań Radom-Kielce Stanisławów Śląsk Tarnopol Warszawa Wilno Wołyń
Korpusy	Kielecki Warszawski
Dywizje piechoty	2 DP 3 DP 5 DP 6 DP 7 DP 8 DP 9 DP 10 DP 11 DP 12 DP 21 DP 22 DP 24 DP 25 DP 26 DP 27 DP 28 DP 29 DP 30 DP 106 DP
Brygady	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 12 13 23 24 36 Gozdawa Kielecka KBKZ Zagłębiowska
Pułki piechoty	1 pspodh. 2 pp Leg. 3 pp Leg. 4 pp Leg. 5 pspodh. 6 psp 7 pp Leg. 8 pp Leg. 9 pp Leg. 10 pp 12 pp 13 pp 15 pp 15 pp 16 pp 17 pp 18 pp 19 pp 21 pp 22 pp 23 pp 24 pp 26 pp 27 pp 28 pp 30 pp 31 pp 32 pp 33 pp 34 pp 35 pp 36 pp 38 pp 39 pp 40 pp 41 pp 42 pp 43 pp 45 pp 48 pp 49 pp 50 pp 51 pp 52 pp 53 pp 72 pp 74 pp 77 pp 78 pp 82 pp 84 pp 112 pp 116 pp 120 pp
Pułki kawalerii	1 pszw 7 puł 8 pal 8 puł 8 psk 10 pal 10 kpa 14 puł 19 puł 21 puł 23 puł 27 puł
Akcje i operacje	Akcja Antyk Akcja „Burza” Akcja Getto Akcja Góral Akcja w Lidzie Akcja N Akcja Nieszpory Akcja Pensjonat Akcja w Pińsku Akcja pod Arsenałem Akcja Taśma Akcja w Celestynowie Akcja Wilanów Akcja Wieniec Akcja Wiśnicz Operacja Hermann Operacja Memel Operacja Ostra Brama Powstanie iwienieckie Powstanie warszawskie Powstanie zamojskie Rozbicie więzienia w Kielcach
Dywersja i sabotaż	Akcja Bielany Akcja Bollwerk Akcja na tartak w Piaskach Królewskich Akcja Nieszpory Akcja Nowy Rok Akcja Wieniec Mały sabotaż Wysadzenie pociągu w Choszczówce (1943) Wysadzenie pociągu w Piasecznie (1943) Zatopienie statku Tannenberg Zamach bombowy na dworcu kolejowym Friedrichstraße w Berlinie Zamach bombowy na kolej S-Bahn w Berlinie
Zamachy	Akcja Braun Akcja Bürkl Akcja „C” Akcja Durrfeld Akcja Europejska Akcja Główki Akcja Komitet Ukraiński Akcja Koppe Akcja Kośba Akcja Kretschmann Akcja Krüger Akcja „Kutschera” Akcja Leitgeber Akcja Milke Akcja Panienka Akcja Rodewald Akcja Stamm Akcja Topiel Akcja Za Kotarą Likwidacja Heinricha Krafta Likwidacja Hugo Dietza Likwidacja Nadwywiadu Rządu Londyńskiego Zamach na Hansa Franka Zamach na Kurta Hoffmanna Zamach na Maksa Petersa
Bitwy i potyczki	Bitwa o Skalbmierz Bitwa o Surkonty Bitwa w Lasach Janowskich i Puszczy Solskiej (Bitwa na Porytowym Wzgórzu) Bitwa pod Jaksicami (1944) Bitwa pod Kałużówką Bitwa pod Lasowcami Bitwa pod Murowaną Oszmianką Bitwa pod Skorzowem Bitwa pod Wojdą Bój pod Pęcicami Potyczka pod Skroniowem Starcie pod Sucharami Starcie w Kamieniu Stołpeckim Wypad na Marianów Walki o Kowel i Włodzimierz Wołyński (1944) Wypad na Truskaw
Wywiad	Most I Most II Most III Operacja Synteza
Organizacje	AKO Cichociemni Polskie Państwo Podziemne Szare Szeregi ŚZŻ AK Grupy Szturmowe Republika Pińczowska Rzeczpospolita Iwonicka Rzeczpospolita Turgielska
Odznaczenia	Krzyż Armii Krajowej Odznaka „Krzyż Powstania Warszawskiego” Warszawski Krzyż Powstańczy