Wardar

Wardar
Ilustracja
Bieg rzeki Wardar (Aksios)
Kontynent

Europa

Państwo

 Macedonia Północna
 Grecja

Rzeka
Długość388 km
Powierzchnia zlewni

23.747 km²

Średni przepływ

135,96 m³/s

Źródło
MiejscePasmo górskie Szar Płanina w Macedonii Północnej
Wysokość

683

Współrzędne

41°45′50,6″N 20°50′13,1″E/41,764050 20,836961

Ujście
Recypient

Zatoka TermajskaMorze Egejskie

MiejsceZatoka Termajska
Współrzędne

40°30′27″N 22°43′03″E/40,507500 22,717500

Położenie na mapie Grecji
Mapa konturowa Grecji, blisko górnej krawiędzi po lewej znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „ujście”
Zdjęcie satelitarne okolic delty Wardaru
Vardar w Skopju

Wardar (mac. ВардарWardar, gr. Αξιός – Aksiós) – rzeka w Macedonii Północnej i regionie Macedonia północnej Grecji. Długość – 388 km (301 km w Macedonii Północnej, 87 km w Grecji), powierzchnia zlewni – 23 747 km² (20 535 km² w Macedonii Północnej, 3.212 km² w Grecji), średni przepływ – 135,96 m³/s (w Gewgeliji), głębokość rzeki sięga 4 metrów.

Pochodzenie nazwy

Wardar to praindoeuropejski hydronim *sword(o)-wori-, znaczący „czarna woda”. Grecka nazwa Αξιός, wywodzi się ze starogreckiego ἄξιος – wartościowy, cenny, gdyż w czasach Homera wodę tej rzeki uważano za najczystszą, najpiękniejszą, z wszystkich rzek świata[1]

Bieg rzeki

Źródła Wardaru znajdują się na wysokości 683 m n.p.m. w paśmie górskim Szar Płanina, w zachodniej części Republiki Macedonii Północnej. Początkowo rzeka płynie na północ przez kotlinę Połog, później zatacza szeroki łuk tuż nad granicą z Serbią i zmienia kierunek na południowo-wschodni. Przepływa przez stolicę Republiki Macedonii Skopje i miasto Wełes. W okolicach macedońskiego miasta Gewgelija przekracza granicę grecką. Płynie dalej na południe, przez grecką, historyczną Macedonię, przez miasta Polikastro (Πολύκαστρο) i Aksiupoli (Αξιούπολη), by ujść do Zatoki Termajskiej Morza Egejskiego, kilkanaście kilometrów na zachód od Salonik. Delta (gr. Δέλτα Αξιού – 'Delta Aksiu'), powstała na wspólnym obszarze zalewowym, rzeki Wardar i greckich rzek rzek Ludias (gr. Λουδίας ποταμός) i Aliakmon, stanowi obszar prawnie chronionej przyrody i ekoturystyki.

Znaczenie dla Republiki Macedonii Północnej

Wardar przecina całą Republikę Macedonii Północnej w pół, jest jej największą i najdłuższą rzeką, a do jego zlewiska należy około 80% powierzchni kraju. Główne dopływy na obszarze Republiki Macedonii Północnej: Treska, Crna Reka (dopływ Wardaru) (prawe), Pczińa, Bregałnica (lewe). Szeroka dolina Wardaru stanowi ważny obszar przemysłowy i rolniczy kraju. Leży w niej większość dużych miast: Gostiwar, Tetowo, Skopje, Wełes, Negotino i Gewgelija. Łącznie w części doliny Wardaru, leżącej w Republice Macedonii Północnej, mieszka około miliona osób, czyli połowa mieszkańców tego kraju.

Znaczenie dla greckiej Macedonii

Ujściowa część doliny Wardaru stanowi składową część największego i wysoko rozwiniętego obszaru rolniczego Grecji. Sieć irygacyjna, składa się tu z licznych cieków, kanałów, stacji pomp, zbiorników retencyjnych, naturalnych i technicznych, rozbudowywanych systematycznie od lat 20. XX w. Znaczna część zasobów tej sieci pochodzi z Wardaru. W bliskości Wardaru leży m.in. największe miasto całego geograficznego i historycznego obszaru Macedonii – Saloniki, a w bezpośrednim sąsiedztwie greckiego odcinka rzeki zamieszkuje ponad 1,3 mln, spośród 2,6 mln mieszkańców Greckiej Macedonii.

Funkcja komunikacyjna

Rzeka jest spławna. Lądem, wzdłuż doliny Wardaru biegną linia kolejowa i autostrada Belgrad – Skopje – Saloniki. W dolnym biegu rzeki krzyżują się kolejne koleje i autostrady, w tym historyczna, rzymska droga Via Egnatia – dziś znana jako autostrada Egnatia Odos.

Klimaty

Wardar należy do typu rzek śródziemnomorskich, płynie w klimacie podzwrotnikowym. W dolinie rzeki wieje zimny, północny wiatr zwany vardháris lub vardarac. Swoim cechami przypomina mistral wiejący w dolinie Rodanu we Francji.

Aksios (Wardar) w mitach greckich

Z rzeką Aksios[2] związanych jest wiele mitów. Aksios, piękna, czarna rzeka, z mnóstwem głębokich wirów, zakochać się miał w urodziwej Periwoji, córce Akessamenosa, króla pobliskiej Pierii. W górnym biegu rzeki mieszkać miało plemię Paionów, noszących nakrycia głów, wykonane z końskiego włosia. Towarzyszyć im miał syn Aksiosu (rzeki) – Pirachmis, którego pokonać miał Patroklos. Prócz Pirachmisa, Homer[3] wskazuje też na Pelegonosa, nazywanego tak od rodzinnej miejscowości Pella, także syna Aksiosu, o czym wiemy z historii, opowiedzianej Achillesowi przez Asteropeiosa, także z rodu Aksiosa – rzeki. Wiele imion ludzi i bogów (m.in. z wyspy Samotraki, wiąże się jeszcze z Aksiosem, co zapewniać miało ich rodom obfitość i płodność.

Przypisy

  1. Źródło: Informacja o greckiej tradycji, związanej z rzeką Aksios (Wardar), Komvos.edu.gr (gr.)
  2. rzeka ; (ο ποταμός) w języku greckim jest rzeczownikiem rodzaju męskiego
  3. Komvos.edu.gr (gr.)

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Axios-Vardar river map.jpg
Autor: Costas78, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ποταμός Αξιός

Άδεια χρήσης

Το παραπάνω αρχείο διανέμεται υπό τις δύο παρακάτω άδειες χρήσης.
Μπορείτε να επιλέξετε την άδεια της προτίμησής σας.
Aksios Delta okolice sat.JPG
Zdjęcie satelitarne geograficznego otoczenia delty Aksiosu (Wardaru)
Vardar B1 (3).jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Vardar in Skopje