Aksis

Aksis
	Axis
	C.H. Smith, 1827
	; Przedstawiciele rodzaju – grupa aksisów czytal (A. axis) w Zoo w Barcelonie
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	Cetartiodactyla
Podrząd	przeżuwacze
Infrarząd	Pecora
Rodzina	jeleniowate
Podrodzina	jelenie
Plemię	Cervini
Rodzaj	aksis
	Typ nomenklatoryczny
	Cervus axis Erxleben, 1777
Synonimy
	Hyelaphus Sundevall, 1846; Cervavus Schlosser, 1903;
	Hyelaphus Sundevall, 1846; Cervavus Schlosser, 1903;
Gatunki
	10 gatunków (w tym 6 wymarłych) – zobacz opis w tekście
	10 gatunków (w tym 6 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Aksis^[5] (Axis) – rodzaj ssaka z podrodziny jeleni (Cervinae) w obrębie rodziny jeleniowatych (Cervidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w południowej i południowo-wschodniej Azji^[6]^[7]^[8].

Morfologia

Długość ciała 130–155 cm, długość ogona 17–30 cm, wysokość w kłębie 55–95 cm; długość poroża u samców 20–110 cm; masa ciała 35–110 kg^[7].

Systematyka

Etymologia

Axis: epitet gatunkowy Cervus axis Erxleben, 1777; łac. axis „nieznany ssak” z Indii wspomniany przez Pliniusza Starszego^[9].
Hyelaphus: gr. ὑς hus, ὑος huos „świnia, wieprz”; ελαφος elaphos „jeleń”^[10]. Gatunek typowy: Cervus porcinus E.A.W. Zimmrmann, 1780.
Cervavus: rodzaj Cervus Linnaeus, 1758 (jeleń); łac. avus „dziadek”^[11]. Gatunek typowy: †Palaeomeryx oweni Koken, 1885.

Podział systematyczny

Axis pojawił się na terenie obecnej Chińskiej Republiki Ludowej pod koniec miocenu^[6]. Monofiletyczność Axis była wielokrotnie kwestionowana, ale najnowsze analizy filogenetyczne ją potwierdzają^[6]. Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[6]^[5]:

Axis axis (Erxleben, 1777) – aksis czytal
Axis porcinus (A.E.W. Zimmermann, 1780) – aksis bengalski
Axis kuhlii (Temminck, 1836) – aksis baweański
Axis calamianensis (Heude, 1888) – aksis kalamiański

Opisano również gatunki wymarłe:

Axis lydekkeri (Martin, 1888)^[12] (Azja; plejstocen).
Axis kyushuensis Grubb, 2000^[13] (Azja; wczesny plejstocen).
Axis oweni (Koken, 1885)^[14] (Azja).
Axis rugosus Chow, 1954^[15] (Azja).
Axis speciosus (Schlosser, 1903)^[16] (Azja).
Axis sunda Kretzoi, 1947^[17] (Azja).

Przypisy

↑ Axis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ C.H. Smith: A synopsis of the species of the class Mammalia. W: G. Cuvier & E. Griffith (red.): The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 5. London: G.B. Whittaker, 1827, s. 312. (ang.).
↑ C.J. Sundevall. Methodisk öfversigt af Idislande djuren, Linnés Pecora. „Kungliga Svenska vetenskapsakademiens handlingar”. För år 1844, s. 180, 1844. (szw. • łac.).
↑ Schlosser 1903 ↓, s. 113.
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 174. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 310. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b S. Mattioli: Family Cervidae (Deer). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 415–416. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Axis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-05]. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 130.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 337.
↑ E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 1. Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 28. (ang.).
↑ K. Martin. Neue Wirbelthierreste vom Pati-Ajam auf Java. „Sammlungen des Geologischen Reichs-Museums in Leiden”. Serie 1, Beiträge zur Geologie Ost-Asiens und Australiens. 4 (1), s. 115, 1888. (niem.).
↑ P. Grubb. Valid and invalid nomenclature of living and fossil deer, Cervidae. „Acta Theriologica”. 45 (3), s. 299, 2000. (ang.).
↑ E.F.R.K. Koken: Ueber fossile säugethiere aus China nach den sammlungen des Herrn Ferdinand freiherrn von Richthofen. Berlin: G. Reimer, 1885, s. 52. (niem.).
↑ 周明镇. 山西垣曲同善镇泥河湾期哺乳动物化石的发现及其地层上的意义。. „古生物学报”. 2 (3), s. 333–342, 1954. (chiń.).
↑ Schlosser 1903 ↓, s. 120.
↑ M. Kretzoi. New names for mammals. (Notes on nomenclature, No. 3.). „Annales historico-naturales Musei nationalis hungarici”. 40, s. 285–287, 1947. (ang.).

Bibliografia

M. Schlosser. Die fossilen Säugethiere Chinas nebst einer Odontographie der recenten Antilopen. „Abhandlungen der Mathematisch-Physikalischen Klasse der Königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften”. 22 (1), s. 1–222, 1903. (niem.).
T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[itis-1] Axis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Smith-2] C.H. Smith: A synopsis of the species of the class Mammalia. W: G. Cuvier & E. Griffith (red.): The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 5. London: G.B. Whittaker, 1827, s. 312. (ang.).

[Sundevall-3] C.J. Sundevall. Methodisk öfversigt af Idislande djuren, Linnés Pecora. „Kungliga Svenska vetenskapsakademiens handlingar”. För år 1844, s. 180, 1844. (szw. • łac.).

[CITEREFSchlosser1903[https://www.biodiversitylibrary.org/page/35671503_113]-4] Schlosser 1903 ↓, s. 113.

[Cichocki&inni-5] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 174. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-6] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 310. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Mattioli-7] S. Mattioli: Family Cervidae (Deer). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 415–416. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-8] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Axis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-05]. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27791877_130]-9] Palmer 1904 ↓, s. 130.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792084_337]-10] Palmer 1904 ↓, s. 337.

[jae-11] E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 1. Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 28. (ang.).

[mar-12] K. Martin. Neue Wirbelthierreste vom Pati-Ajam auf Java. „Sammlungen des Geologischen Reichs-Museums in Leiden”. Serie 1, Beiträge zur Geologie Ost-Asiens und Australiens. 4 (1), s. 115, 1888. (niem.).

[gru-13] P. Grubb. Valid and invalid nomenclature of living and fossil deer, Cervidae. „Acta Theriologica”. 45 (3), s. 299, 2000. (ang.).

[kok-14] E.F.R.K. Koken: Ueber fossile säugethiere aus China nach den sammlungen des Herrn Ferdinand freiherrn von Richthofen. Berlin: G. Reimer, 1885, s. 52. (niem.).

[chow-15] 周明镇. 山西垣曲同善镇泥河湾期哺乳动物化石的发现及其地层上的意义。. „古生物学报”. 2 (3), s. 333–342, 1954. (chiń.).

[CITEREFSchlosser1903[https://www.biodiversitylibrary.org/page/35671507_120]-16] Schlosser 1903 ↓, s. 120.

[kre-17] M. Kretzoi. New names for mammals. (Notes on nomenclature, No. 3.). „Annales historico-naturales Musei nationalis hungarici”. 40, s. 285–287, 1947. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne