Aktinidiowate
 Owoce aktinidii chińskiej | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | aktinidiowate |
| Nazwa systematyczna | |
| Actinidiaceae Hutch. Fam. Fl. Pl. 1: 177. Feb-Mar 1926, nom. cons. | |
Aktinidiowate (Actinidiaceae Hutch.) – rodzina pnączy z rzędu wrzosowców. Należy do niej około 355 gatunków z trzech rodzajów[2]. Rośliny te występują w Ameryce subtropikalnej, wschodniej i południowo-wschodniej Azji oraz wyspach Oceanii, sięgając na południu po wyspy Fidżi i Queensland w Australii. Szeroko rozpowszechniony jest rodzaj Saurauia, do którego należy najwięcej, bo aż ok. 300 gatunków. Rodzaj aktinidia Actinidia (36 gatunków) pochodzi z umiarkowanej i subtropikalnej wschodniej Azji, a rośliny z rodzaju Clematoclethra (25 gatunków) są endemitami Chin[3]. Duże znaczenie ekonomiczne ma aktinidia chińska, której owoce pod komercyjną nazwą kiwi uprawiane są w różnych regionach świata (rozpowszechnione zostały przez hodowców z Nowej Zelandii – stąd nazwa nawiązująca do ptaka kiwi)[4]. Uprawiane i jadalne są także inne gatunki aktinidii[3].
.jpg)
.jpg)
Morfologia
- Pokrój
- Drzewa, krzewy i pnącza, z młodymi pędami często owłosionymi[4].
- Liście
- Skrętoległe, pojedyncze, na brzegach piłkowane lub całobrzegie[4], bez przylistków[3] lub z drobnymi przylistkami[5].
- Kwiaty
- Rzadko pojedyncze[5], zwykle zebrane w kwiatostany wyrastające w kątach liści, u niektórych przedstawicieli rodzaju Saurauia liczące do pół tysiąca kwiatów. Kwiaty są obupłciowe lub rozdzielnopłciowe, promieniste i zazwyczaj pięciokrotne. Działki kielicha i płatki korony są wolne (czasem płatki są zrosłe), zazwyczaj w liczbie 5, czasem od 3 do 9. Płatki są zazwyczaj białe, rzadziej czerwone lub brązowo-żółte. Pręcików jest 10, 15 lub wiele (do ok. 240[3]). Zalążnia jest górna, składa się z 3 do 5, rzadziej wielu owocolistków[4]. Szyjek słupka jest tyle, ile owocolistków lub wszystkie zrośnięte są w jedną[3].
- Owoce
- Jagody, rzadziej podzielona na komory, skórzasta torebka[3]. Zwykle zawierają liczne nasiona[4].
Systematyka
- Pozycja systematyczna rodziny według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Aktinidiowate stanowią jedną z wielu rodzin zaliczanych do rzędu wrzosowców wchodzącego w skład grupy astrowych (asterids) w obrębie dwuliściennych właściwych (eudicots)[2]. Umieszczane są w relacji filogenetycznej z rodzinami obejmującymi rośliny mięsożerne – tuliłezkowatymi i kapturnicowatymi, chociaż dowody dla takiej pozycji nie są mocne[3]. Dawniej rodzina uznawana była na podstawie samych kryteriów morfologicznych za spokrewnioną z ukęślowatymi Dilleniaceae i herbatowatymi Theaceae[3].
| wrzosowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Wykaz rodzajów[2]
- Actinidia Lindl. – aktinidia
- Clematoclethra (Franch.) Maxim.
- Saurauia Willd.
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b c d Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-12-15] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 503–504. ISBN 978-1-842466346.
- ↑ a b c d e Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 25-26. ISBN 1-55407-206-9.
- ↑ a b David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 12. ISBN 978-1-107-11502-6.
Media użyte na tej stronie
Autor: JJ Harrison (https://www.jjharrison.com.au/), Licencja: CC BY-SA 3.0
Kiwifruit (Actinidia chinensis) on a branch, Austin's Ferry, Tasmania, Australia
Autor: Dick Culbert from Gibsons, B.C., Canada, Licencja: CC BY 2.0
Native from Honduras to Panama. The genus goes by names such as Moco and Moquillo. Photo from near Boquete, Panama.
Autor: Dick Culbert from Gibsons, B.C., Canada, Licencja: CC BY 2.0
Native to southern Mexico. Photo from San Francisco Botanical Gardens.