Alabaster

Popiersie kobiety w kapeluszu z woalką, ok. 1910-1912. Ośrodek Kultury Europejskiej „Europeum” Kraków

Alabaster – zbity, dobrze prześwitujący, biały lub nieco zabarwiony (np. na żółtawo, zielonkawo, różowawo) minerał będący drobnoziarnistą odmianą gipsu^[1].

Jest to też nazwa dwóch, zewnętrznie bardzo podobnych, materiałów zdobniczych opartych na dwóch różnych minerałach – gipsie i kalcycie. Już od czasów starożytnych alabaster był używany jako kamień ozdobny i dekoracyjny. Nazwa pochodzi od staroegipskiego miasta Alabastron^[2][3] lub greckiego słowa alabastros^[3].

Rodzaje i rozróżnianie

W starożytności alabastrem była tylko półprzezroczysta, delikatnie pożyłkowana i gładko wyszlifowana forma kalcytu. Obecnie jest nim także drobnoziarnista odmiana gipsu, zbita, półprzeźroczysta, biała lub nieco zabarwiona (na żółtawo, zielonkawo, różowawo itp.). Pomimo ich podobieństwa zewnętrznego oba rodzaje alabastru, gipsowy i kalcytowy, można bardzo łatwo rozróżnić po ich twardości. Alabaster gipsowy można bez trudu porysować paznokciem. Alabaster kalcytowy jest znacznie trudniejszy do porysowania – można tego dokonać dopiero z użyciem ostrego noża z dobrej jakościowo stali.

Oba alabastry można też rozróżnić przy pomocy testu chemicznego: kalcytowy rozpuszcza się w kwasie solnym, a gipsowy nie.

Miejsca występowania

• Włochy – Volterra k. Pizy, Bolonia, Livorno, Sycylia,
• Egipt – okolice Luksoru,
• Chiny,
• Kazachstan,
• Rosja,
• USA – Kalifornia, Nowy Meksyk, Kolorado, Michigan,
• Kanada – Nowy Brunszwik, Nowa Szkocja,
• Meksyk,
• Maroko,
• Niemcy,
• Francja – Basen Paryski,
• Polska – Podkarpacie, Pogórze Kaczawskie,
• Rumunia – Baia Sprie.

Główne centra handlu wyrobami

• Włochy – Florencja, Livorno, Mediolan,
• Niemcy – Berlin.

Zastosowanie

Figurka z alabastru

• Alabaster stanowi przede wszystkim doskonały surowiec rzeźbiarski.
• Służy do wyrobu m.in. waz, pucharów, puzder, tacek, świeczników, popielnic, abażurów lamp, stiuków i rzeźb. Wymieniony w Biblii^[4].
• Był także używany jako dekoracyjny kamień okładzinowy – alabaster kalcytowy zastępował marmur do wykładania posadzek. Posadzki alabastrowe mają żywsze kolory i bardziej błyszczą, ale są mniej odporne mechanicznie od marmurowych.
• W starożytnej Mezopotamii i Egipcie stosowany był (sproszkowany) jako baza kosmetyków mających zapewnić skórze gładkość i rozjaśnić ją.
• W czasach rzymskich, pojedyncze płytkowe kryształy stosowano jako okienka w ulach pszczelich^[2].
• W średniowieczu pod nazwą „szkło maryjne” wykorzystywano jako szybki do okien i witraży^[2].
• W bibliotekach i bankach z powodu przypisywanej mu zdolności do wzrostu koncentracji u osób przybywających w jego pobliżu^[2].

Zobacz też

• alabastron

Przypisy