Alain Finkielkraut

(c) Claude Truong-Ngoc / Wikimedia Commons - cc-by-sa-3.0

Alain Finkielkraut by Claude Truong-Ngoc, 2013.

Alain Finkielkraut (ur. 30 czerwca 1949 w Paryżu) – francuski pisarz, filozof i eseista. Od 10 kwietnia 2014 członek Akademii Francuskiej^[1].

Elementy biograficzne

Finkielkraut jest jedynym synem pary polskich Żydów zamieszkałych we Francji (jego ojciec był więźniem w Auschwitz). Był uczniem prestiżowej École Normale Supérieure w Saint-Cloud (na wydziale literatury), a po jej ukończeniu zajął się pisaniem książek i esejów na podstawie obserwacji zjawisk społecznych. W ostatnich latach jego zainteresowania skupiają się szczególnie na badaniu wzrostu antysemityzmu we Francji. Finkielkraut był bliski ruchowi lewicowemu związanemu z majem 1968, a rozrachunkowi z tym okresem poświęcone są dwie książki (zob. bibliografia, 1977, 1982).

Finkielkraut wielokrotnie manifestował swe poglądy polityczne. W portrecie opublikowanym przez francuski dziennik Libération, czytamy:

„Dla Finkielkrauta, bronić Francji, to bronić Izraela, i vice-versa. […] zaangażował się on w obronę chrześcijan z Libanu pod koniec lat 80. czy też Chorwacji na początku lat 90. Pod wpływem Kundery, […] był on jedynym intelektualistą francuskim broniącym sprawy Zagrzebia.”^[2]

Alain Finkielkraut jest jednym z sygnatariuszy apelu JCall (European Jewish Call for Reason), który od 2010 postuluje stworzenie niezależnego państwa palestyńskiego, warunku koniecznego do tego, by na bliskim Wschodzie zapanował pokój^[3].

Dziś poglądy Finkielkrauta są postrzegane jako konserwatywne; podkreśla on bardzo często swoje przywiązanie do Piątej Republiki oraz ideałów republikańskich (wolność, równość i laickość), stąd też jego oburzenie wobec tych, którzy ideały te chcą kwestionować (filozof opowiadał się, m.in. za zakazem noszenia chusty islamskiej w szkołach publicznych). Autorytetami, na które powołuje się Finkielkraut, są Hannah Arendt i Emmanuel Levinas. Krytykuje on część ideałów lewicy, dostrzegając w nich niebezpieczeństwo totalitaryzmu^[4].

W 2009 r. Alain Finkielkraut został nominowany oficerem Legii Honorowej. 10 kwietnia 2014 wybrany został jednym z 40 członków Akademii Francuskiej, gdzie zajął fotel Féliciena Marceau.

Autor Finkielkraut prowadzi również swą autorską audycję w radio France Culture, „Répliques”, do której cotygodniowo zaprasza dwóch gości reprezentujących odmienne punkty widzenia.

Praca filozoficzna i eseistyka

Marek Rapacki pisze o Porażce myśli i Niewdzięczności:

Finkielkraut sam podkreśla, że szczególność „małych narodów” odkrył późno, dzięki Kunderze. Ale przez „to, co partykularne” rozumiał i nadal rozumie nie tylko nacjonalizm, lecz także przerost uprawnień jednostki i tolerancji dla jej wolnych wyborów, który nastąpił w reakcji na nacjonalizmy i totalizmy ubiegłego stulecia. Odbywa się to ze szkodą dla interesów ludzkiej wspólnoty, szczególnie wspólnoty narodowej. „Porażką myśli” było również zacieranie granic między kulturą wysoką a masową, „zdrada klerków”.

Ta stosunkowo wczesna książka Finkielkrauta stanowiła prowokację wobec poglądów przeważającej części francuskiej inteligencji i jej politycznej poprawności. Podobnie drażniąco brzmi dla wydelikaconego paryskiego ucha nie tylko „nacjonalizm” tego autora w jego rozważaniu o „małych narodach”, ale i większość tez przedstawionych w pozostałych czterech wywiadach, które składają się na Niewdzięczność^[5].

Publikacje

• Ralentir, mots-valises !, Seuil, 1979.
• Le nouveau désordre amoureux (z Pascalem Brucknerem), 1977.
• Le juif imaginaire, Seuil, 1981.
• La sagesse de l’amour, Gallimard, 1984.
• Porażka myślenia, NOWA, 1992, tłum. Maryna Ochab (La Défaite de la pensée, Gallimard, 1987).
• La mémoire vaine: du crime contre L’Humanité, Gallimard, 1989.
• Comment peut-on être croate?, Gallimard, 1992.
• Le Mécontemporain. Charles Péguy, lecteur du monde moderne, Gallimard, 1992.
• Zagubione człowieczeństwo, PIW, 1999 (L’Humanité perdue, Seuil, 1996).
• Niewdzięczność, SIC!, 2005 (L'Ingratitude. Conversation sur notre temps avec Antoine Robitaille, Gallimard, 1999).
• Une voix vient de l'autre rive, Gallimard, 2000.
• Internet, l’inquiétante extase, Mille et une nuits, 2001, napisane z Paulem Soriano.
• Une voix qui vient de l'autre rive, Gallimard, 2000.
• L'imparfait du présent. Pièces brèves, Gallimard, 2002.
• Les battements du monde, z Peterem Sloterdijkiem, Paris, Pauvert, 2003.
• W imię innego, Antysemicka twarz lewicy, SIC!, 2005 (Au nom de l'Autre. Réflexions sur l'antisémitisme qui vient, Gallimard, 2003).
• Nous autres, modernes : quatre leçons, Ellipse, 2005.
• Ce que peut la littérature Alaina Finkielkrauta; współautorzy: Mona Ozouf, Pierre Manent, Suzanne Julliard, Stock, 2006.
• Entretiens sur la laïcité. Avec Benny Lévy, Verdier, 2006
• Petit fictionnaire illustré : les mots qui manquent au dico, Points Seuil, 2006
• Qu'est-ce que la France (Stock, 2007): seria wywiadów z intelektualistami francuskimi na temat Francji, tożsamości francuskiej, kwestii narodowościowej, etc.
• La Querelle de l'école, Stock, 2007
• Philosophie et modernité, École polytechnique, 2008
• Serce rozumiejące, Wyd. UW 2012 (Un coeur intelligent, Stock, 2009)
• „Pour une décence commune” in Regards sur la crise. Réflexions pour comprendre la crise… et en sortir, Antoine Mercier (red.), współautorzy: Alain Badiou, Miguel Benasayag, Rémi Brague, Dany-Robert Dufour, Élisabeth de Fontenay…, Paris, Éditions Hermann, 2010.
• L’Explication, conversation avec Aude Lancelin, & Alain Badiou, Nouvelles Éditions Lignes, 2010.
• L'interminable écriture de l'Extermination, sous la direction d'Alain Finkielkraut, transcription des émissions Répliques de France Culture, Stock, 2010.
• Et si l’amour durait, Stock, 2011
• L'identité malheureuse, Stock, 2013

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Wywiad przeprowadzony przez Ewę Bieńkowską i Marka Rapackiego
• Wywiad przeprowadzony przez B. Wildsteina
• Répliques, audycja radiowa prowadzona przez A. Finkielkrauta
• Institut d'études lévinasiennes w Jerozolimie, współzałożony przez A. Finkielkrauta (oraz B.-H. Lévyego i Benny Lévyego)
• Académie française