Alan Hovhaness

Alan Hovhaness
Imię i nazwisko

Alan Vaness Scott Chakmakjian

Data i miejsce urodzenia

8 marca 1911
Somerville

Pochodzenie

ormiańskie

Data i miejsce śmierci

21 czerwca 2000
Seattle

Instrumenty

fortepian

Gatunki

muzyka poważna, muzyka współczesna

Zawód

kompozytor

Strona internetowa

Alan Hovhaness, właśc. Alan Vaness Scott Chakmakjian (orm. Ալան Յովհաննէս; ur. 8 marca 1911 w Somerville w stanie Massachusetts, zm. 21 czerwca 2000 w Seattle[1][2]) – amerykański kompozytor pochodzenia ormiańskiego.

Życiorys

Jego ojciec był chemikiem, matka pochodziła ze Szkocji[2]. Pobierał lekcje fortepianu u Adelaide Proctor i Heinricha Gebharda[1]. W latach 1932–1934 uczył się w New England Conservatory of Music u Fredericka Converse’a[3], później był uczniem Bohuslava Martinů w Tanglewood[1][2]. W latach 1948–1951 był wykładowcą w Tanglewood, następnie osiadł w Nowym Jorku[1]. Dwukrotny laureat stypendium Fundacji Pamięci Johna Simona Guggenheima (1954 i 1958)[1]. W 1959 roku otrzymał stypendium Fulbrighta, dzięki któremu odwiedził Japonię i Indie[1]. Doktor honoris causa University of Rochester (1958)[4]. Od 1967 roku kompozytor-rezydent Seattle Symphony Orchestra[1]. W 1977 roku został członkiem Amerykańskiej Akademii Sztuki i Literatury[4].

Twórczość

Był jednym z najbardziej płodnych kompozytorów współczesnych. Pozostawił po sobie około 500 utworów[3], reprezentujących różne gatunki muzyczne, w tym ponad 60 symfonii[1][4]. Aktywny od wczesnej młodości do wieku podeszłego, ponad 30 spośród swoich symfonii skomponował po przekroczeniu 60. roku życia[4]. Krytyczny wobec swojej twórczości, pod wpływem niepochlebnej opinii ze strony Aarona Coplanda i Leonarda Bernsteina w 1943 roku zniszczył większość swoich młodzieńczych dzieł, w tym 7 pierwszych symfonii[1][4].

Wypracował własny, indywidualny styl, oparty na połączeniu muzyki europejskiej z elementami muzyki Wschodu[4]. Początkowo pozostawał pod silnym wpływem muzyki armeńskiej, naśladując twórczość Yenovka Der Hagopiana i Komitasa Wardapeta. Na przełomie lat 50. i 60. pod wpływem odbytych podróży i studiów coraz silniej w muzyce Hovhanessa zaczynają pojawiać się nawiązania do kultury muzycznej Dalekiego Wschodu (chińska muzyka okresu Tang, japońskie gagaku, koreańskie ah-ak, muzyka indyjska)[3]. W swoich kompozycjach sięgał po wschodnie instrumentarium (utwory na sitar, koto, shō, ryūteki, hichiriki)[2][4]. Muzyka Hovhanessa cechuje się wyrazistą melodyką modalną, determinującą konsonansową lub nieco dysonansową harmonikę[4]. Kompozytor odszedł od tradycyjnej pracy motywiczno-tematycznej, w wielu utworach porzucił całkowicie tradycyjne formy muzyki europejskiej, np. w IX symfonii, składającej się z 24 krótkich części uszeregowanych w 5 większych segmentów[4]. W utworze Wind Drum posłużył się indyjską ragą, opierając półgodzinną kompozycję w całości na jednym modi 6-dźwiękowym[4]. W koncercie Lousadzak z 1944 roku zastosował technikę opartą na powtarzaniu formuł bez wzajemnej koordynacji między wykonawcami przy zachowaniu ścisłej kontroli wysokości, wyprzedzającą późniejszy aleatoryzm kontrolowany[4]. Innym oryginalnym utworem jest And God Created Great Whales, napisany na rzecz ruchu przeciwko polowaniom na morskie ssaki, w którym orkiestrze towarzyszą nagrane na taśmę głosy wielorybów[1].

Muzyce stawiał cele praktyczne, dbał też o przystępną formę utworów. Stąd preferował formy kameralne, nawet jego opery są dostępne dla małych zespołów[4]. Krytykował elitarny charakter muzycznej awangardy, operując prostymi środkami wyrazu i odwołując się do emocjonalnej wrażliwości słuchacza[4]. W wielu utworach widoczne jest religijno-mistyczne nastawienie kompozytora[4]. Swoim kompozycjom często nadawał tytuły o charakterze programowym[1]. Minimalistyczna, uduchowiona muzyka Hovhanessa swoją formą przypomina znacznie późniejsze dzieła Arvo Pärta, Henryka Mikołaja Góreckiego i Johna Tavernera[2]. Pomimo swojej nonkonformistycznej postawy twórczej potrafił się podporządkować celom praktycznym, pisząc utwory na zamówienie, np. utwór Koke no kiwa dla telewizji japońskiej czy XVII symfonię na zlecenie koncernu metalurgicznego[4].

Ważniejsze kompozycje

(na podstawie materiałów źródłowych[1][4])

Utwory orkiestrowe

Symfonie

  • I symfonia „Exile” (1939)
  • II symfonia „Mysterious Mountain” (1956)
  • III symfonia (1956)
  • IV symfonia (1959)
  • V symfonia „Short Symphony” (1959)
  • VI symfonia „Celestial Gate” (1959)
  • VII symfonia „Nanga Parvat” (1959)
  • VIII symfonia „Arjuna” (1960)
  • IX symfonia „St. Vartan” (1951)
  • X symfonia (1959)
  • XI symfonia „All Man Are Brothers” (1961, zrewid. 1970)
  • XII symfonia na chór i orkiestrę (1960)
  • XIII symfonia (1953)
  • XIV symfonia „Ararat” (1960)
  • XV symfonia „Silver Pilgrimage” (1963)
  • XVI symfonia „Korean Kayageum” na smyczki i koreańskie instrumenty perkusyjne (1963)
  • XVII symfonia (1963)
  • XVIII symfonia „Circe” (1964)
  • XIX symfonia „Vishnu” (1967)
  • XX symfonia „3 Journeys to a Holy Mountain” (1968)
  • XXI symfonia „Etchmiadzin” (1968)
  • XXII symfonia „City of Light” (1970)
  • XXIII symfonia „Ani” (1972)
  • XXIV symfonia „Majnun” na chór i orkiestrę (1973)
  • XXV symfonia „Odysseus” na orkiestrę kameralną (1973)
  • XXVI symfonia „Consolation” (1975)
  • XXVII symfonia (1975)
  • XXVIII symfonia (1976)
  • XXIX symfonia na róg i orkiestrę (1977)
  • XXX symfonia (1976)
  • XXXI symfonia na smyczki (1977)
  • XXXII symfonia na orkiestrę kameralną (1977)
  • XXXIII symfonia na orkiestrę kameralną (1978)
  • XXXIV symfonia (1977)
  • XXXV symfonia na instrumenty koreańskie i orkiestrę (1978)
  • XXXVI symfonia na flet i orkiestrę (1979)
  • XXXVII symfonia (1978)
  • XXXVIII symfonia na sopran i orkiestrę (1978)
  • XXXIX symfonia na gitarę i orkiestrę (1978)
  • XL symfonia na instrumenty dęte, kotły i orkiestrę (1979)
  • XLI symfonia „Mountain Sunset” (1979)
  • XLII symfonia (1979)
  • XLIII symfonia (1979)
  • XLIV symfonia (1980)
  • XLV symfonia (1979)
  • XLVI symfonia „To the Green Mountains” (1981)
  • XLXVII symfonia „Walla, Walla, Land of Many Waters” na sopran i orkiestrę (1981)
  • XLVIII symfonia „Vision of Andromeda” (1982)
  • XLIX symfonia „Christmas” na smyczki (1981)
  • L symfonia „Mount St. Helens” (1982)
  • LI symfonia na trąbkę i orkiestrę (1982)
  • LII symfonia „Journey to Vega” (1983)
  • LIII symfonia „Star Dawn” (1983)
  • LIV symfonia (1983)
  • LV symfonia (1983)
  • LVI symfonia (1983)
  • LVII symfonia „Cold Mountain” na tenora, baryton, klarnet i smyczki (1983)
  • LVIII symfonia „Sacra” na sopran, baryton, chór i orkiestrę (1985)
  • LIX symfonia (1985)
  • LX symfonia „To the Appalachian Mountains” (1985)
  • LXI symfonia (1986)
  • LXII symfonia „Let Not Man Forget” na baryton i smyczki (1987)
  • LXIII symfonia „Loon Lake” (1988)
  • LXIV symfonia (1989)
  • LXV symfonia „Artsakh” (1991)

Koncerty

  • Koncert wiolonczelowy (1936)
  • Lousadzak na fortepian i smyczki (1944)
  • Return and Rebuild the Desolate Places na trąbkę i smyczki (1945)
  • Asori na flet, kornet, fagot, trąbkę, kotły i smyczki (1946)
  • Sosi na skrzypce, fortepian, perkusję i smyczki (1948)
  • Artik na róg (1948)
  • Zertik Parkim na fortepian i orkiestrę kameralną (1948)
  • Elibris na flet i smyczki (1949)
  • Khaldis na 4 trąbki, fortepian i perkusję (1951)
  • Talin na altówkę i orkiestrę smyczkową (1952)
  • Koncert akordeonowy (1959)
  • Shambala na skrzypce, sitar i orkiestrę (1970)
  • Koncert na harfę i smyczki (1973)
  • Koncert na eufonium (1977)
  • 2 koncerty gitarowe (1977, 1985)
  • Koncert na saksofon sopranowy (1980)
  • Koncert nr 1 „Arevakal” na orkiestrę (1951)
  • Koncert nr 2 na skrzypce i smyczki (1951–1957)
  • Koncert nr 3 „Diran” na róg barytonowy lub puzon i smyczki (1948)
  • Koncert nr 4 na orkiestrę (1952)
  • Koncert nr 5 na fortepian i smyczki (1952)
  • Koncert nr 6 na harmonijkę ustną i smyczki (1953)
  • Koncert nr 7 na orkiestrę (1953)
  • Koncert nr 8 na orkiestrę (1953)

Pozostałe

  • Storm on Mt. Wildcat (1931)
  • Celestial Fantasy (1944)
  • 3 Armenian Rhapsodies (1944)
  • Khiriam Hairis na trąbkę i smyczki (1944)
  • Tzaikerk (1945)
  • Kohar (1946)
  • Forest of Prophetic Sounds (1948)
  • Uwertura na puzon i smyczki (1948)
  • Janabar, 5 hymnów na skrzypce, trąbkę, fortepian i smyczki (1949)
  • Prelude and Quadruple Fugue (1955)
  • Meditation on Orpheus (1957–1958)
  • poemat symfoniczny Copernicus (1960)
  • Mountain of Prophecy (1960)
  • poemat symfoniczny Meditation on Zeami (1963)
  • poemat symfoniczny Ukiyo, Floating World (1964)
  • Fantasy on Japanese Wood na ksylofon i orkiestrę (1964)
  • The Holy City (1967)
  • poemat symfoniczny Fra Angelico (1968)
  • Mountain and Rivers Without End na 10 instrumentów (1968)
  • And God Created Great Whales na orkiestrę i głosy wielorybów z taśmy (1969)
  • Dawn on Mt. Tahoma (1973)
  • Fanfare to New Atlantis (1975)
  • Ode to Freedom na skrzypce i orkiestrę (1976)
  • Rubaiyat na narratora, akordeon i orkiestrę (1975)

Utwory kameralne

  • 2 kwintety fortepianowe (I 1926 zrewid. 1962, II 1964)
  • Trio fortepianowe (1935)
  • 5 kwartetów smyczkowych (1936, 1950, 1968, 1970, 1976)
  • Sonata skrzypcowa (1937)
  • Suita na rożek angielski i fagot (1938)
  • Varak na skrzypce i fortepian (1944)
  • Anahid na flet, rożek angielski, trąbkę, kotły, perkusję i smyczki (1944)
  • Saris na skrzypce i fortepian (1946)
  • Haroutiun na trąbkę i smyczki (1948)
  • Sosi na skrzypce, fortepian, róg, kotły, tam-tam i smyczki (1948)
  • Khrigiz Suite na skrzypce i fortepian (1951)
  • Orbit No. 1 na flet, harfę, czelestę i tam-tam (1952)
  • Orbit No. 2 na flet altowy i fortepian (1952)
  • Tower Music na duży zespół instrumentów dętych (1954)
  • Koke no kiwa na rożek angielski, klarnet, harfę i perkusję (1954)
  • Kwintet dęty (1960)
  • Nagooran na zespół instrumentów południowoindyjskich (1962)
  • Trio smyczkowe (1962)
  • Sekstet na skrzypce i 5 instrumentów perkusyjnych (1966)
  • 6 Dances na kwintet dęty (1967)
  • Spirit of Ink na 3 flety (1968)
  • Vibration Painting na 13 instrumentów smyczkowych (1969)
  • The Garden of Adonis na flet i harfę (1971)
  • Shah-Nameh na flet, obój i instrumenty orientalne (1972)
  • Tumburu i Varuna na trio fortepianowe (1973)
  • Adagio and Fugue na kwartet smyczkowy (1973)
  • Sonata na 2 fagoty (1973)
  • Kwintet klarnetowy (1973)
  • Fantasy na kontrabas i fortepian (1974)
  • Suita na 4 trąbki i puzon (1976)
  • Suita na saksofon altowy i gitarę (1976)
  • Septet na flet, klarnet, klarnet basowy i perkusję (1976)
  • Sonata na 2 klarnety (1977)
  • Sunset on Mt. Tahoma na 2 trąbki, puzon i organy (1978)
  • Sonata na klarnet i klawesyn (1978)
  • Trio saksofonowe (1979)
  • 2 sonaty na 3 trąbki i 2 puzony (1979)
  • Pleiades na gamelan (1981)
  • sekstet Lake Winnipesaukee (1982)

Utwory fortepianowe

  • Mountain Lullaby (1931)
  • 3 Preludes and Fugues (1935)
  • Sonata Ricercare (1935)
  • Macedonian Mountain Dance (1937)
  • sonata Lake of Van (1946, 2. wersja 1959)
  • Do you remember the last silence? (1957)
  • Poseidon Sonata (1957)
  • Child of the Garden na fortepian na 4 ręce (1958)
  • Madras Sonata (1947, wersja ostateczna 1959)
  • Bardo Sonata (1959)
  • Love Song Vanishing into Sounds of Crickets (1979)
  • Sonata Catamount (1980)
  • sonata Journey to Arcturus (1981)
  • Hiroshige’s Cat (1982)
  • Sonata No. 5 na klawesyn (1982)
  • Sonata of the Long Total Eclipse of the Moon, July 6, 1982 (1982)
  • Tsugouharu Fujita’s Cat (1982)
  • Lake Sammamish (1982)
  • sonata organowa Invisible Sun (1984)
  • Lilydale (1986)
  • sonata Cigar Mountain (1985)
  • Sonata (1986)

Utwory wokalno-instrumentalne

  • Canticle na sopran i małą orkiestrę do słów kompozytora (1953)
  • Ad Lyram na głosy solowe, podwójny chór i orkiestrę kameralną (1957)
  • kantata To the God Who Is in the Fire (1957)
  • Magnificat na głosy solowe, chór i orkiestrę kameralną (1957)
  • kantata Fuji na głosy żeńskie, flet, harfę i orkiestrę smyczkową (1960)
  • In the Beginning Was the Word na głosy solowe, chór i orkiestrę (1963)
  • Lady of Light na głosy solowe, chór i orkiestrę kameralną (1969)
  • Saturn, 12 utworów na sopran, klarnet i fortepian (1971)
  • oratorium ludowe The Way of Jesus na głosy unisono, chór, 3 gitary i orkiestrę (1975)
  • kantata Revelation of St. Paul (1980)
  • kantata The Waves Unbuild the Wasting Shore na tenora, chór i organy (1983)
  • Cantata Domino na chór i organy (1984)

Utwory sceniczne

Opery

  • Etchmiadzin (1946)
  • The Blue Fame (wyst. San Antonio 1959)
  • Spirit of the Avalanche (wyst. Tokio 1963)
  • Wind Drum i The Burning House (wyst. razem Gatlinburg 1964)
  • Pilate (wyst. Los Angeles 1966)
  • The Travelers (wyst. Los Altos Hills 1967)
  • Pericles (1975)
  • sonata Ananda (1977)
  • Tale of the Sun Goddess Going into the Stone House (1979)
  • Capuan Sonata na altówkę i fortepian (1982)
  • Prelude and Fugue na kwartet dęty (1983)
  • sonata Spirit of Trees na harfę i gitarę (1983)
  • Sonata klarnetowa (1983)
  • Starry Night na flet, ksylofon i harfę (1984)
  • Sonata na flet altowy i klawesyn (1984)
  • Mountain under the Sea na saksofon altowy, kotły, wibrafon, tam-tam o harfę (1984)

Operetka

Balety

  • Ardent Song, libretto Martha Graham (1954)
  • A Rose for Miss Emily (1969)
  • Dream of a Myth (1973)
  • Plains Daybreak (1977)
  • Killer of Enemies (1983)
  • God the Revenger (1986)

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 3 Haar–Levi. New York: Schirmer Books, 2001, s. 1622–1624. ISBN 978-0-02-865528-4.
  2. ↑ a b c d e Neil Butterworth: Dictionary of American Classical Composers. New York: Routledge, 2005, s. 215–217. ISBN 0-415-93848-1.
  3. ↑ a b c Nicole V. Gagné: Historical Dictionary of Modern and Contemporary Classical Music. Lanham: Scarecrow Press, 2019, s. 168–169. ISBN 978-1-5381-2297-6.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 4. Część biograficzna hij. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1993, s. 303–304. ISBN 83-224-0453-0.