Alangium

Alangium
	; Alangium chińskie
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	dereniowce
Rodzina	dereniowate
Rodzaj	alangium
	Nazwa systematyczna
	Alangium Lamarck; Encycl. 1: 174 (1783)
	Typ nomenklatoryczny
	A. decapetalum Lamarck
Synonimy
	Angolam Adans.; Angolamia Scop.; Diacicarpium Blume; Kara-angolam Adans.; Karangolum Kuntze; Marlea Roxb.; Pautsauvia Juss.; Pseudalangium F.Muell.; Rhytidandra A.Gray; Stelanthes Stokes; Stylidium Lour.; Stylis Poir.;

Alangium salvifolium

Alangium, wyrzeczka^[5] (Alangium Lam.) – rodzaj roślin z rodziny dereniowatych (w niektórych systemach klasyfikacyjnych podnoszony do rangi rodziny Alangiaceae). Obejmuje 58 gatunków^[3]. Rośliny te występują w Afryce środkowej, w południowo-wschodniej Azji i Australazji – na obszarze od Pakistanu po Japonię oraz wschodnią Australię i Nową Kaledonię^[3]^[6]. Rodzaj najbardziej zróżnicowany jest w Afryce równikowej^[7] i w Chinach (11 gatunków)^[8]. Najszerszy zasięg od wschodniej Afryki przez Indie po Chiny ma alangium chińskie A. chinensis^[7]. Są to rośliny drzewiaste rosnące w lasach^[7].

Rośliny te użytkowane są dla drewna, jako lecznicze i ozdobne^[6]. Australijski gatunek A. villosum ma drewno silnie aromatyczne po ścięciu^[7]. A. salviifolium wykorzystywany jest w Indiach do celów leczniczych^[9], stosowany tam podobnie jak ipekakuana^[6]. Rośliny uprawiane są jako ozdobne, zwłaszcza alangium platanolistne A. platanifolium^[7], przy czym ze względu na wrażliwość na mrozy – tylko w klimacie ciepłym lub łagodnym umiarkowanym^[5].

Morfologia

Alangium platanolistne

Pokrój: Drzewa do 17 m wysokości^[7], rzadziej krzewy i liany^[10], czasem z pędami ciernistymi^[10]^[8], w różnym stopniu owłosionymi i z różnymi włoskami, czasem gruczołowatymi i gwiazdkowatymi, w przypadku A. grisolleoides z Madagaskaru, także dwuramiennymi^[10].
Liście: Zimozielone i sezonowe, skrętoległe^[7], pojedyncze, bez przylistków^[8], całobrzegie lub klapowane, z użyłkowaniem dłoniastym lub pierzastym^[10].
Kwiaty: Promieniste^[8], obupłciowe (tylko u A. grisolleoides jednopłciowe, a rośliny dwupienne), zebrane w wierzchotki wyrastające w kątach liści. Kielich z 4–10 działkami, czasem z ząbkami uciętymi. Płatki korony w liczbie 4–10, równowąskie do taśmowatych, podwinięte w czasie kwitnienia, czasem zrośnięte u nasady, owłosione od wewnątrz^[10], białe, kremowe, rzadko żółte^[5]^[7]. Pręciki w liczbie od 4 do 40, w jednym okółku wokół dysku miodnikowego. Nitki pręcików wolne lub krótko u nasady zrośnięte, czasem przyległe u nasady do płatków, od wewnątrz owłosione, czasem szczecinkowato. Pylniki równowąskie lub strzałkowate^[10]. Zalążnia dolna^[8], jedno-, rzadziej dwukomorowa. Szyjka słupka nitkowata zwieńczona znamieniem maczugowatym, 2-4–łatkowym lub główkowatym^[10].
Owoce: Kuliste, soczyste i niewielkie^[7] pestkowce zwieńczone trwałym kielichem i dyskiem miodnikowym, z 1 lub 2 nasionami^[10].

Systematyka

Pozycja systematyczna

W systemie APG IV z 2016 rodzaj siostrzany względem rodzaju dereń Cornus w rodzinie dereniowatych^[11]. W systemach klasyfikacyjnych wyróżniających liczniejsze, wąsko ujmowane rodziny (np. w systemie Takhtajana z 2009^[10]) rodzaj podnoszony jest do rangi monotypowej rodziny Alangiaceae A.P. de Candolle 1828^[10]^[8] (w XIX wieku w polskich źródłach określanych nazwą wyrzeczkowate^[12]^[13]).

Wykaz gatunków^[3]^[5]

Alangium alpinum (C.B.Clarke) W.W.Sm. & Cave
Alangium amplum W.J.de Wilde & Duyfjes
Alangium barbatum (R.Br. ex C.B.Clarke) Baill. ex Kuntze
Alangium borneense Merr.
Alangium brassii W.J.de Wilde & Duyfjes
Alangium chinense (Lour.) Harms – alangium chińskie
Alangium circulare B.C.Stone & Kochummen
Alangium confertiflorum Y.H.Tan & H.B.Ding
Alangium denudatum (Bloemb.) W.J.de Wilde & Duyfjes
Alangium ebenaceum (C.B.Clarke) Harms
Alangium faberi Oliv.
Alangium ferrugineum C.T.White
Alangium frutescens Zoll. & Moritzi
Alangium glabrum W.J.de Wilde & Duyfjes
Alangium glandulosum Thwaites
Alangium gracile W.J.de Wilde & Duyfjes
Alangium grisolleoides Capuron
Alangium guadalcanalense W.J.de Wilde & Duyfjes
Alangium havilandii Bloemb.
Alangium hexapetalum Lam.
Alangium hirsutum Bloemb.
Alangium hollrungii (K.Schum.) Melch. & Mansf.
Alangium indochinense W.J.de Wilde & Duyfjes
Alangium javanicum (Blume) Wangerin
Alangium kayuniga K.M.Wong
Alangium kurzii Craib
Alangium kwangsiense Melch.
Alangium ledermannii W.J.de Wilde & Duyfjes
Alangium longiflorum Merr.
Alangium maliliense Bloemb.
Alangium melliferum W.J.de Wilde & Duyfjes
Alangium meyeri Merr.
Alangium mezianum Wangerin
Alangium minahassicum (Bloemb.) W.J.de Wilde & Duyfjes
Alangium nobile (C.B.Clarke) Harms
Alangium oblongum Craib
Alangium pallens W.J.de Wilde & Duyfjes
Alangium pilosum Merr.
Alangium platanifolium (Siebold & Zucc.) Harms – alangium platanolistne
Alangium plumbeum W.J.de Wilde & Duyfjes
Alangium polyosmoides (F.Muell.) W.J.de Wilde & Duyfjes
Alangium premnifolium Ohwi
Alangium qingchuanense M.Y.He
Alangium ridleyi King
Alangium rotundifolium (Hassk.) Bloemb.
Alangium salviifolium (L.f.) Wangerin
Alangium scandens Bloemb.
Alangium sempervirens W.J.de Wilde & Duyfjes
Alangium solomonense (Bloemb.) W.J.de Wilde & Duyfjes
Alangium strigosum W.J.de Wilde & Duyfjes
Alangium subcordatum W.J.de Wilde & Duyfjes
Alangium tonkinense Gagnep.
Alangium uniloculare (Griff.) King
Alangium velutinum W.J.de Wilde & Duyfjes
Alangium villosum (Blume) Wangerin
Alangium vitiense (A.Gray) Baill. ex Harms
Alangium warburgianum Wangerin
Alangium yunnanense C.Y.Wu ex W.P.Fang

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-01-24] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-01-24] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Alangium Lam.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-24].
↑ Alangium. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-01-24].
↑ ^a ^b ^c ^d WłodzimierzW. Seneta WłodzimierzW., Drzewa i krzewy liściaste. T. 1, Abelia-Buxus, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1991, s. 187, ISBN 83-01-10135-0 .
↑ ^a ^b ^c David J. Mabberley: Mabberley’s Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 26. ISBN 978-1-107-11502-6.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 322. ISBN 0-333-73003-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Haining Qin & Chamlong Phengklai: Alangiaceae. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-24].
↑ Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 251, 254. ISBN 83-7079-778-4.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Armen Takhtajan: Flowering Plants. Springer Netherlands, 2009, s. 452-453. ISBN 978-1-4020-9609-9.
↑ The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385.
↑ Ignaz Raphael Czerwiakowski: Opisanie roślin skrytopłciowych lékarskich i przemysłowych: botaniki szczególnéj, Tom 6. Kraków: 1863, s. 3096.
↑ Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich.... T. 2: T. 2. : Słownik łacińsko-polski.... Warszawa: Druk Noskowskiego, 1894, s. 29. (pol.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-01-24] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-01-24] (ang.).

[powo-3] Alangium Lam.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-24].

[ing-4] Alangium. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-01-24].

[seneta-5] WłodzimierzW. Seneta WłodzimierzW., Drzewa i krzewy liściaste. T. 1, Abelia-Buxus, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1991, s. 187, ISBN 83-01-10135-0 .

[mabb-6] David J. Mabberley: Mabberley’s Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 26. ISBN 978-1-107-11502-6.

[philips-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 322. ISBN 0-333-73003-8.

[china-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Haining Qin & Chamlong Phengklai: Alangiaceae. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-24].

[ency-9] Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 251, 254. ISBN 83-7079-778-4.

[armen-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Armen Takhtajan: Flowering Plants. Springer Netherlands, 2009, s. 452-453. ISBN 978-1-4020-9609-9.

[apgIV-11] The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385.

[12] Ignaz Raphael Czerwiakowski: Opisanie roślin skrytopłciowych lékarskich i przemysłowych: botaniki szczególnéj, Tom 6. Kraków: 1863, s. 3096.

[majew-13] Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich.... T. 2: T. 2. : Słownik łacińsko-polski.... Warszawa: Druk Noskowskiego, 1894, s. 29. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Alangium

Morfologia

Systematyka

Przypisy

Media użyte na tej stronie