Alaska

Alaska
State of Alaska
stan
49. stan od 3 stycznia 1959
Ilustracja
(c) Diego Delso, CC BY-SA 4.0

Krajobraz doliny Eagle River w Anchorage
PieczęćFlaga
PieczęćFlaga
Hymn: Alaska's Flag
(Flaga Alaski)
Dewiza: (ang.) North to the Future (Północ do przyszłości)
Państwo

 Stany Zjednoczone

Stolica

Juneau

Data powstania

3 stycznia 1959

Kod ISO 3166-2

US-AK

Gubernator

Mike Dunleavy (R)

Powierzchnia

1 723 337 km²[1]

Populacja (2017)
• liczba ludności


739 795[2]

• gęstość

0,42 os./km²

Kod pocztowy

99xxx

Strefa czasowa

UTC-09:00
UTC-08:00

Języki urzędowe

angielski, inuktitut, yupik środkowosyberyjski, yupik alaski, aleucki, dena'ina, xinag, holikachuk, koyukon, kuskokwim górny, gwich'in, dolnotananaski, górnotananaski, tanacross

Szczegółowy podział administracyjny
Plan Alaski
Liczba okręgów

19

Liczba przedstawicieli w parlamencie
Liczba senatorów

2

Liczba członków Izby Reprezentantów

1

Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych
Położenie na mapie
Strona internetowa
Portal Stany Zjednoczone
Alaska
Pieczęć Alaski

Ten artykuł jest częścią serii:
Polityka stanu
Alaska

Alaska (wymowa:/əˈlæskə/) – stan Stanów Zjednoczonych w północno-zachodniej części Ameryki Północnej, będący eksklawą Stanów Zjednoczonych. Graniczy od wschodu z Kanadą, a od zachodu, przez Cieśninę Beringa, z Rosją. Dominują góry, z najwyższym punktem Ameryki Północnej jakim jest szczyt Denali (McKinley, 6194 m n.p.m.), oraz wyżyny i liczne stożki wulkaniczne. Do terytorium należą też Aleuty. Alaska ma największą powierzchnię wśród stanów Stanów Zjednoczonych oraz najmniejszą gęstość zaludnienia. W odróżnieniu od większości stanów Alaska nie dzieli się na hrabstwa, lecz okręgi (borough), znaczna część stanu jest przy tym niezorganizowana.

Geografia

Powierzchnia stanu jest górzysta. Na południu znajdują się góry Alaska z najwyższym szczytem Ameryki Północnej – Denali (w latach 1896–2015: McKinley, 6194 m), Góry Świętego Eliasza (Góra Świętego Eliasza, 5489 m), Góry Wrangla (Mount Bona, 5044 m), na północy Góry Brooksa (Michelson, 2816 m). W środkowej części stanu płaskowyż jest rozcięty dolinami rzek, natomiast wzdłuż wybrzeża występują niziny. Linia brzegowa jest bardzo dobrze rozwinięta; składają się na nią liczne półwyspy (Alaska, Kenai) i przybrzeżne wyspy (Aleuty, Archipelag Aleksandra, Kodiak, Nunivak, Wyspa Świętego Wawrzyńca, Wyspy Pribyłowa). Obszar ten jest aktywny sejsmicznie, a wiele szczytów gór to czynne (m.in. Pavlof, Iliamna) i wygasłe wulkany.

Klimat

W części południowej klimat jest umiarkowany chłodny, a na dalekiej północy subpolarny. Zakres zmian temperatury powietrza w ciągu roku: od −51 °C w zimie do 32 °C w lecie. Zima trwa 9 miesięcy i jest bardzo mroźna, a w czasie jej trwania wieją silne wiatry, osiągające prędkość 100 km/h oraz powstają burze śnieżne charakterystyczne dla strefy tundry.

Główne rzeki

Roślinność

W głębi lądu tajga i tundra, w zasięgu oddziaływania Prądu Alaskańskiego iglaste lasy deszczowe strefy umiarkowanej z topolami, olchami i wierzbami.

Ważniejsze szczyty

20 szczytów i wierzchołków położonych powyżej 4400 m n.p.m.[3]:

Historia

Sprzedaż Alaski

W drugiej połowie XIX w. należące do Rosji tereny Alaski zostały odsprzedane Stanom Zjednoczonym. Traktat został podpisany po długich negocjacjach w nocy 29/30 marca 1867. Transakcję wartą 7,2 mln dolarów w imieniu Rosji zawarł baron Edward de Stoeckl, a w imieniu Stanów Zjednoczonych William Seward, który wcześniej zabiegał o zakup tych terenów. Traktat został ratyfikowany przez Senat Stanów Zjednoczonych 9 kwietnia 1867, Izba Reprezentantów 14 lipca 1868 uchwaliła wyasygnowanie pieniędzy[4].

Kalendarium

  • 1640 – odkrycie Alaski przez żeglarzy hiszpańskich;
  • 1732 – okręt rosyjski wysłany przez dowódcę ekspedycji wojskowej Pawłuckiego (z pochodzenia Polaka) w czasie przejścia przez Cieśninę Beringa obserwował brzeg Alaski, potwierdzając bliskość Azji i Ameryki;
  • 15–16 lipca 1741 – pierwsza morska ekspedycja naukowa pod dowództwem duńskiego badacza w służbie Rosji Vitusa Beringa i Rosjanina Aleksieja Czyrikowa;
  • 1784 – pierwsza kolonia założona przez rosyjskich handlarzy futer na wyspie Kodiak.
  • 1799 – założenie przez Rosjan osady Sitka na Wyspie Baranowa, która do roku 1906 była stolicą Alaski;
  • 1799–1867 – teren Alaski pod administracją Kompanii Rosyjsko-Amerykańskiej;
  • 30 marca 1867[5]sprzedaż Alaski przez Imperatora Wszechrusi Imperium Rosyjskiego Aleksandra II Stanom Zjednoczonym Ameryki za 7,2 mln dolarów; jednym z pierwszych amerykańskich urzędników federalnych Alaski został Polak, Włodzimierz Krzyżanowski;
  • 1896 – George Carmack, Skookum Jim i Dawson Charlie odkryli złoto nad rzeką Klondike;
  • 1897 – początek wielkiej „gorączki złota” wywołanej wiadomością o tonie złota przywiezionej na pokładzie parowca z Alaski do portu Seattle w stanie Waszyngton;
  • 1912 – ustanowienie zorganizowanego Terytorium Alaski (zalążka stanu);
  • 9 lipca 1958 – największe na świecie zanotowane tsunami – megatsunami w zatoce Lituya;
  • 3 stycznia 1959 – wejście Alaski do Unii jako 49. stanu; spowodowało to ustanowienie najkrócej obowiązującej flagi Stanów Zjednoczonych z czterdziestoma dziewięcioma gwiazdami; zaledwie 7 miesięcy później straciła ważność na rzecz współczesnej, gdy stanem zostały Hawaje;
  • 1976 – rząd zdecydował o zniesieniu podatków i wprowadzeniu dywidend.

System polityczny

Władzę ustawodawczą na szczeblu stanowym sprawuje dwuizbowa Legislatura Alaski, złożona z Izby Reprezentantów i Senatu. Na czele władzy wykonawczej stoi gubernator, wybierany w wyborach bezpośrednich na czteroletnią kadencję.

Podział administracyjny

Podział administracyjny stanu Alaska

Alaska jest jedynym amerykańskim stanem, który dzieli się na 19 okręgów (ang. borough). Pozostałe 48 stanów dzieli się na hrabstwa (jedynie Luizjana dzieli się na parafie – ang. parish). Występują dwa rodzaje jednostek terytorialnych:

  • okręg (ang. borough),
  • okręg niezorganizowany (ang. unorganized borough).

Obecnie zostało utworzonych 18 okręgów oraz 1 okręg typu niezorganizowanego. Okręg niezorganizowany dodatkowo został podzielony przez United States Census Bureau na 11 tzw. obszarów spisu powszechnego (ang. census area) w celu łatwiejszego przeprowadzenia badań statystycznych. Największe okręgi są większe od niektórych poszczególnych stanów Stanów Zjednoczonych.

Siedmiu okręgom nadano status skonsolidowanych miast-okręgów (ang. consolidated city-borough): Anchorage, Haines, Juneau, Sitka, Skagway, Wrangell i Yakutat[6].

Dla stanu Alaska kod Federal Information Processing Standard to 02[7].

Demografia

Spis ludności z roku 2010 wykazał, że stan Alaska liczył 710 231 mieszkańców – wzrost o 83 299 (13,3%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2000. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowiły 7,3% populacji, 25% mieszkańców nie ukończyło osiemnastego roku, a 11,2% to osoby mające 65 i więcej lat. 47,7% stanowiły kobiety[8].

Rasy i pochodzenie

Według danych z 2017 roku, 65,3% mieszkańców stanowili Biali (61,5% nie licząc Latynosów), 14,2% to rdzenna ludność Alaski, 8,5% zdeklarowało rasę mieszaną, 6,2% to Azjaci, 3,2% to czarnoskórzy lub Afroamerykanie, 1,2% to Hawajczycy i pochodzący z innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowili 6,8%[9].

Największe grupy stanowią osoby pochodzenia niemieckiego (16,5%), irlandzkiego (9,2%) i angielskiego (7,6%). Istnieją także duże grupy osób pochodzenia: „amerykańskiego” (33,3 tys.), francuskiego (27,7 tys.), meksykańskiego (27,3 tys.), filipińskiego (25,9 tys.), norweskiego (24,7 tys.), włoskiego (22 tys.), szkockiego (17,8 tys.), polskiego (17 tys.), nieokreślonego europejskiego (15,2 tys.), szwedzkiego (14,9 tys.) i szkocko-irlandzkiego (9,7 tys.)[10][11].

Język

Najpowszechniej używanymi językami są[12]:

Główne miasta

Religia

Dane za 2014[13]:

Gospodarka

Eksploatuje się ropę naftową (jedne z największych złóż na świecie), gaz ziemny, złoto, platynę, rudy miedzi, cyny, niklu, uranu. Zakłady przemysłu petrochemicznego, drzewnego, papierniczego. Rozwinięta hodowla reniferów, lisów, a także leśnictwo, myślistwo i rybołówstwo (połów łososi i śledzi).

Transport

Transport głównie na południu stanu: samochodowy (fragment Drogi PanamerykańskiejAlaska Highway), kolejowy, lotniczy. Główne porty morskie: Valdez, Seward, Sitka. Są także wojskowe bazy lotnicze oraz liczne rurociągi.

Kuchnia Alaski

Typowa kuchnia Alaski opiera się o dania z owoców morza (krab królewski, krewetki, langusty) i ryb, jak np. łosoś. Spożywa się także mięso łosi, reniferów, fok, morsów oraz ptaków. Przeciętny mieszkaniec Alaski zjada około 0,5 kg mięsa dziennie. Ze względu na warunki klimatyczne na Alasce dalej wykorzystuje się naturalne sposoby konserwowania żywności, takie jak suszenie czy fermentacja. Przekąskami są suszone ryby lub płatki suszonego mięsa np. reniferów. Wśród owoców i warzyw najbardziej popularne są jagody oraz borówki, wykorzystywane w sosach i deserach. Spożywa się także wodorosty i korzenie roślin[15].

Edukacja

  • University of Alaska Fairbanks
  • University of Alaska Anchorage
  • University of Alaska Southeast
  • Alaska Pacific University

Symbole

  • pardwa
  • świerk sitkajski
  • niezapominajka
  • Dewiza – „North to the Future” (Przez Północ do Przyszłości)
  • Przydomek – „The Last Frontier” – Ostatnia Granica (Ostatnia Rubież), „The Great Land” – Wielki Stan

Zobacz też

Przypisy

  1. State Area Measurements and Internal Point Coordinates (ang.). U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-06].
  2. QuickFacts: Alaska, U.S. Census Bureau [dostęp 2018-01-04] (ang.).
  3. Na podstawie informacji portalu Peakbagger (ang.).
  4. Jak handlowano Alaską. Ze Świata. [dostęp 2012-12-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-14)].
  5. Bartłomiej Kozłowski, Kupno Alaski przez Stany Zjednoczone, polska.pl, 2006 [dostęp 2010-03-21] [zarchiwizowane z adresu 2010-04-01].
  6. Alaska (ang.). NACO. [dostęp 2011-09-07].
  7. Alaska (ang.). U.S. Census Bureau. [dostęp 2011-09-07].
  8. QuickFacts: Alaska; UNITED STATES, U.S. Census Bureau [dostęp 2019-01-18] (ang.).
  9. ACS DEMOGRAPHIC AND HOUSING ESTIMATES; 2013–2017 American Community Survey 5-Year Estimates, U.S. Census Bureau [dostęp 2019-12-26] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-29] (ang.).
  10. PEOPLE REPORTING ANCESTRY; 2015 American Community Survey 1-Year Estimates, U.S. Census Bureau [dostęp 2019-12-26] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-29] (ang.).
  11. HISPANIC OR LATINO ORIGIN BY SPECIFIC ORIGIN; 2014 American Community Survey 1-Year Estimates, U.S. Census Bureau [dostęp 2019-12-26] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-29] (ang.).
  12. Modern Language Association. Podane są wszystkie języki używane przez więcej niż 0,5%.
  13. Religious Landscape Study, „Pew Research Center’s Religion & Public Life Project”, 11 maja 2015 [dostęp 2018-01-08] (ang.).
  14. a b Alaska – Religious Traditions, 2010, thearda.com [dostęp 2019-12-01].
  15. Ameryka Północna: Kuchnia Alaski. 2013. [dostęp 2013-05-24].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Flag of Alaska.svg
Autor: unknown, Licencja: CC0
Flag of Alaska
Flag of the United States.svg
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
USA Alaska location map.svg
Autor: Alexrk2, Licencja: CC BY 3.0
Location map of Alaska, USA

Equirectangular projection, N/S stretching 210.0 %. Geographic limits of the map:

  • N: 72.0° N
  • S: 51.0° N
  • W: 172.0° E
  • E: 129.0° W
State Seal of Alaska.svg
State Seal of Alaska.
Alaska in United States (US50).svg
Location of state of Alaska in the United States
En-us-Alaska.ogg
Autor: Ruakh, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pronunciation of the term Alaska in US English, recorded by Ruakh
Parque Eagle River, Anchorage, Alaska, Estados Unidos, 2017-09-01, DD 02.jpg
(c) Diego Delso, CC BY-SA 4.0
Widok na jeziorko w dolinie rzeki Eagle River w okręgu Anchorage w stanie Alaska, w USA.