Albert Finney

Albert Finney
Ilustracja
Albert Finney (1966)
Data i miejsce urodzenia9 maja 1936
Salford
Data i miejsce śmierci7 lutego 2019
Londyn
Zawódaktor, reżyser, scenarzysta, producent filmowy
Współmałżonek

Jane Wenham
(1957-1961; rozwód)
Anouk Aimée
(1970–1978; rozwód)
Pene Delmage
(2006–2019; śmierć)

Lata aktywności1958−2012

Albert Finney (ur. 9 maja 1936[1] w Salford, zm. 7 lutego 2019 w Londynie[2]) – brytyjski aktor, reżyser, scenarzysta[3] i producent teatralny, filmowy i telewizyjny[4]. Był laureatem wielu nagród, w tym Złotych Globów i BAFTA. Kiedy w 2000 królowa brytyjska Elżbieta II zaoferowała mu tytuł szlachecki Order Imperium Brytyjskiego, przyznawany obywatelom brytyjskim, którzy przyczynili się do rozsławienia Wielkiej Brytanii na całym świecie, wówczas odrzucił go, uważając, że byłby to przejaw snobizmu.

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się w Salford, w Lancashire jako syn Alice (z domu Hobson) i Alberta Finneya Sr., bukmachera. Po ukończeniu Tootal Drive Primary School, uczęszczał do Salford Grammar School. Mając 17 lat rozpoczął naukę w Royal Academy of Dramatic Art (dyplom otrzymał w 1955)[5], a trzy lata później po raz pierwszy wystąpił na scenie z Birmingham Repertory Company[6].

Kariera

Karierę sceniczną zaczynał w latach 50. XX wieku od występów w teatrze, specjalizując się w szekspirowskich adaptacjach. W 1958, w wieku 22 lat, zadebiutował w londyńskiej sztuce The Party autorstwa Jane Arden, w reżyserii Charlesa Laughtona. Rok potem, w 1958 dostał upragnioną tytułową rolę w tragedii szekspirowskiej Koriolan, zastępując chorego Laurence’a Oliviera.

Jego kinowym debiutem była rola Micka Rice’a w dramacie Tony’ego Richardsona Music-hall (The Entertainer). Potem zagrał przełomową rolę cynicznego robotnika w ekranowym manifeście „młodych gniewnych” Karela Reisza Z soboty na niedzielę (Saturday Night and Sunday Morning, 1960). W ekranizacji klasycznej powieści Henry’ego Fieldinga – komedii przygodowej Przygody Toma Jonesa(Tom Jones, 1963), w reżyserii Tony’ego Richardsona, wystąpił w roli tytułowego bon-vivanta i awanturnika. Kreacja ta przyniosła mu pierwszą nominację do Oscara oraz Puchar Volpiego dla najlepszego aktora na 24. MFF w Wenecji. Był faworytem Davina Leana do tytułowej roli w superprodukcji Lawrence z Arabii (1962), lecz jednak odrzucił propozycję, a rolę zagrał Peter O’Toole.

Po występie w komediodramacie romantycznym Stanleya Donnena Dwoje na drodze (Two for the Road, 1967) u boku Audrey Hepburn, zadebiutował po drugiej stronie kamery komediodramatem Charlie Bubbles (1967)[7], gdzie debiutowała Liza Minelli. Kreacja detektywa Herculesa Poirota w filmie Sidneya Lumeta Morderstwo w Orient Ekspresie (Murder on the Orient Express, 1974) przyniosła kolejną nominację do Oscara. Za rolę w dramacie Garderobiany (The Dresser, 1983) Petera Yatesa otrzymał Srebrnego Niedźwiedzia dla najlepszego aktora na 34. MFF w Berlinie i był po raz trzeci nominowany do Oscara.

W ekranizacji powieści Malcolma Lowry’ego Pod wulkanem (Under the Volcano, 1985) wcielił się w postać Geoffreya Firmina, byłego brytyjskiego konsula w Meksyku, który zmaga się z alkoholizmem i po raz kolejny był nominowany do Oscara. Za drugoplanową kreację prawnika tytułowej bohaterki (Julia Roberts) – Edwarda Masrya w filmie Stevena Soderbergha Erin Brockovich (2000) otrzymał jeszcze jedną nominację do Oscara w kategorii „najlepszy aktor drugoplanowy”.

W dwóch filmach o przygodach Jamesa Bourne’a – Ultimatum Bourne’a i Dziedzictwo Bourne’a – wystąpił jako dr Albert Hirsch, a w filmie o przygodach Jamesa Bonda Skyfall (2012) Sama Mendesa zagrał postać Kincade’a.

Życie prywatne

W 1957 poślubił aktorkę Jane Wenham, z którą miał syna Simona (ur. 16 września 1958 w Londynie). Jednak 14 grudnia 1961 doszło do rozwodu. 7 sierpnia 1970 ożenił się z francuską aktorką Anouk Aimée, lecz w 1978 para rozwiodła się[8]. W 2006 poślubił Pene Delmage.

W maju 2011 zdiagnozowano u Finneya raka nerki[9][10]. Zmarł 7 lutego 2019 w Royal Marsden Hospital w Londynie w wieku 82 lat.

Filmografia

Filmy fabularne

RokTytułRolaReżyser
1960Z soboty na niedzielę (Saturday Night and Sunday Morning)ArthurKarel Reisz
Music-hall (The Entertainer)Mick RiceTony Richardson
1963Przygody Toma Jonesa (Tom Jones)Tom JonesTony Richardson
Zwycięzcy (The Victors)Mick RiceCarl Foreman
1964Noc musi zapaść (Night Must Fall)DannyKarel Reisz
1967Dwoje na drodze (Two for the Road)Mark WallaceStanley Donen
1968Charlie BubblesCharlie BubblesAlbert Finney
1969The Picasso SummerGeorge SmithSerge Bourguignon i Robert Sallin
1970Opowieść wigilijna (Scrooge)Ebenezer ScroogeRonald Neame
1971Prywatny detektyw (Gumshoe)Eddie GinleyStephen Frears
1973Morderstwo w Orient Ekspresie (Murder on the Orient Express)Detektyw Hercule PoirotSidney Lumet
1975Przygody najsprytniejszego z braci Holmesów (The Adventure of Sherlock Holmes' Smarter Brother)Mężczyzna w operzeGene Wilder
1977Pojedynek (The Duellists)FoucheRidley Scott
1981Słaby punkt (Loophole)DanielsJohn Quested
Wzór piękności (Looker)Dr Larry RobertsMichael Crichton
1982AnnieOliver „Tatuś” WarbucksJohn Huston
Najwyższa stawka (Shoot the Moon)George DunlapAlan Parker
1983Garderobiany (The Dresser)sirPeter Yates
1984Papież Jan Paweł II (Pope John Paul II)Karol Wojtyła, Papież Jan Paweł IIHerbert Wise
Pod wulkanem (Under the Volcano)Geoffrey FirminJohn Huston
1987Sieroty (Orphans)HaroldAlan J. Pakula
1990Ścieżka strachu (Miller's Crossing)Leo O’BannonJoel i Ethan Coenowie
Roger Waters – The Wall (Live in Berlin)SędziaKen O’Neill, Roger Waters
1992Wędrowna trupa (The Playboys)HegartyGillies MacKinnon
1993W kręgu miłości (Rich in Love)Warren OdomBruce Beresford
1994Wersja Browninga (The Browning Version)Andrew Crocker-HarrisMike Figgis
Nieważny człowiek (A Man of No Importance)Alfred ByrneSuri Krishnamma
1996NostromoDr MonyghanAlastair Reid
1997Plac Waszyngtona (Washitgton Square)Dr Austin SloperAgnieszka Holland
1999Śniadanie mistrzów (Breakfast of Champions)Kilgore TroutAlan Rudolph
SimpaticoSimmsMatthew Warchus
2000TrafficSzef personelu Białego DomuSteven Soderbergh
Erin BrockovichEdward MasrySteven Soderbergh
2001Niebo czy ziemia (Delivering Milo)Elmore DahlNick Castle
2002Wzbierająca burza (The Gathering Storm, TV)Winston ChurchillRichard Loncraine
2003Duża ryba (Big Fish)Edward Bloom Sr.Tim Burton
2004Ocean’s Twelve: Dogrywka (Ocean’s Twelve)Gaspar LeMarqueSteven Soderbergh
2005Gnijąca panna młoda Tima Burtona (Corpe Bride)Finis Everglot (głos)Tim Burton, Mike Johnson (animacja)
2006Dobry rok (A Good Year)Wujek Henry SkinnerRidley Scott
Głos wolności (Amazing Grace)John NewtonMichael Apted
2007Ultimatum Bourne’a (The Bourne Ultimatum)Dr Albert HirschPaul Greengrass
Nim diabeł dowie się, że nie żyjesz (Before the Devil Knows You're Dead)Charles HansonSidney Lumet
2012Dziedzictwo Bourne’a (The Bourne Legacy)Dr Albert HirschTony Gilroy
SkyfallKincadeSam Mendes

Nagrody

Przypisy

  1. Albert Finney (ang.). Rotten Tomatoes. [dostęp 2016-05-10].
  2. Alan Cowell: Albert Finney, ‘Angry Young Man’ Who Became a Hollywood Star, Dies at 82 (ang.). The New York Times. [dostęp 2019-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-08)].
  3. Albert Finney Actor, Director, Writer (ang.). TV Guide. [dostęp 2016-05-10].
  4. Albert Finney (port.). AdoroCinema. [dostęp 2016-05-10].
  5. Albert Finney (wł.). MYmovies.it. [dostęp 2016-05-10].
  6. Albert Finney (ang.). Listal. [dostęp 2016-05-10].
  7. Albert Finney (ang.). TCM Movie Database. [dostęp 2016-05-10].
  8. Albert Finney Biography (1936-) (ang.). Film Reference. [dostęp 2016-05-10].
  9. Film star Albert Finney won’t let cancer grind him down (ang.). „The Daily Telegraph”. [dostęp 2016-05-10].
  10. Actor Albert Finney – son of Salford – loves to come home (ang.). Manchester Evening News. [dostęp 2016-05-10].

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Golden Globe icon.svg
Autor: User:Bryan Derksen, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Stylized silhouette of the Golden Globe award, for use as an icon.