Albert John Luthuli

Albert John Luthuli
Ilustracja
Albert Luthuli
Data i miejsce urodzenia

4 czerwca 1898[1]
Bulawayo, Rodezja Południowa

Data i miejsce śmierci

21 lipca 1967
Stranger, KwaZulu-Natal, Południowa Afryka

Zawód, zajęcie

nauczyciel

Narodowość

zuluska

Edukacja

Ohlange High School

Alma Mater

Adams College

Uczelnia

Adams College

Partia

Afrykański Kongres Narodowy

Albert John Lutuli, Albert John Luthuli, zul. Mvumbi – pol. „ciągły deszcz” [a] (ur. 1898[b], zm. 21 lipca 1967[1]) – południowoafrykański działacz społeczny i polityczny, przewodniczący Afrykańskiego Kongresu Narodowego, przywódca dziesięciu milionów Afrykańczyków w pozbawionej przemocy walce o prawa obywatelskie, laureat Pokojowej Nagrody Nobla w roku 1960.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Ohlange High School
Adams College
Albert Luthuli (ok. 1920)

Był wnukiem przywódcy niewielkiego plemienia w Groutville (dystrykt iLembe, prowincja Natal). Jego ojciec, John Bunyan Lutuli, został tłumaczem i chrześcijańskim misjonarzem, pracownikiem misji Adwentystów Dnia Siódmego działających wśród rodezyjskich Matabele[2][3]. Matka, Mtonya Gumede, spędziła dzieciństwo na dworze króla Cetshwayo w Groutville (gmina KwaDukuza). Albert John Lutuli urodził się prawdopodobnie w roku 1898 w Rodezji, jako ich trzeci syn. Po śmierci męża matka wróciła z dziećmi do rodzinnego domu w Groutville na północnym wybrzeżu KwaZulu-Natal[c][2][3].

Albert John Lutuli, wspierany przez matkę, ukończył lokalną misyjną szkołę podstawową. W następnych latach studiował w Ohlange Institute (Ohlange High School)[d] i ukończył kursy w ośrodku metodystów w Edendale koło Pietermaritzburga, gdzie zdobył przygotowanie do pracy nauczycielskiej (1917)[2][3].

Praca nauczycielska

Przez dwa lata pracował w małej szkole w Blaauwbosch (Natal Midlands)[3], a następnie ukończył Higher Teachers’ Training Course w Adams College[4] w Amanzimtoti koło Durbanu. Otrzymał stypendium na dalsze studia w University College w Fort Hare (University of Fort Hare), jednak nie skorzystał z niego, aby podjąć pracę zarobkową i wesprzeć finansowo swoją matkę. Został zatrudniony w Adams College[4], jako pierwszy nauczyciel-Afrykańczyk. Przez 15 lat uczył języka zulu i muzyki oraz angażował się w rozwiązywanie organizacyjnych problemów szkoły[2][3][4].

W roku 1928 został wybrany na sekretarza Stowarzyszenia Nauczycieli Afrykańskich, a od roku 1933 był prezesem tego stowarzyszenia[2][3]. Założył też Zulu Language and Cultural Society[3].

Działalność polityczna i społeczna

Był zaangażowany w walkę przeciw prawnej i społecznej dyskryminacji ludności afrykańskiej w Południowej Afryce, w tym – starania o pełną dostępność do edukacji dla dzieci Afrykańczyków, nie ograniczonej do szkolenia zawodowego[2].

Pomnik Alberta Luthuli w Stanger, KwaZulu-Natal
Gmina Albert Luthuli w dystrykcie Gert Sibande (RPA)

W roku 1936 wrócił z Amanzimtoti do Groutville, aby pełnić funkcję szefa starszyzny plemiennej Abasemakholweni (powierzoną mu w drodze wyborów, a przejętą od swojego wuja)[2][3]. Decyzję o przyjęciu stanowiska podjął po dwóch latach wahań – wymagało to porzucenia pracy pedagogicznej, zapewniającej bezpieczeństwo finansowe.

Stanowisko szefa starszyzny plemiennej Abasemakholweni zajmował oficjalnie do roku 1952, w którym został z niego usunięty przez rząd apartheidu (nieformalnie nie przestał być uznawany za przywódcę). W tymże roku został przewodniczącym Afrykańskiego Kongresu Narodowego[2].

Afrykański Kongres Narodowy zdelegalizowano w roku 1960. W tymże roku Albert Lutuli otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla. Jej przyznanie oznaczało, że Komitet Noblowski dołączył do międzynarodowego ruchu na rzecz poszanowania praw człowieka i przeciwko apartheidowi[2][5].

Rektor University of Glasgow

W 1962 roku został wybrany przez studentów rektorem University of Glasgow. Funkcję tę pełnił do 1965 roku[1][6].

W Republice Południowej Afryki Luthuli był dysydentem politycznym – władze państwowe uniemożliwiły mu realizację prawa do swobodnego przemieszczania się, w związku z czym nie otrzymał wizy. Nie był zatem obecny w Glasgow ani podczas wyborów rektora, ani w czasie pełnienia swojej kadencji. Pomimo jego fizycznej nieobecności, jego kampania rektoralna otrzymała wsparcie ze strony lokalnego oddziału Szkockiej Partii Pracy, liberałów, jak również ze strony samych uczniów – wśród studentów, którzy prowadzili kampanię w jego imieniu był przyszły pierwszy minister Szkocji Donald Dewar. Ostatecznie Luthuli pokonał w wyborach przewodniczącego Szkockiej Partii Narodowej Roberta McIntyre oraz konserwatywnego posła, przyszłego przewodniczącego Partii Konserwatywnej i premiera Wielkiej Brytanii Edwarda Heatha. Aż 61% uczniów wzięło udział w wyborach (najwyższa frekwencja od wielu lat)[6].

Publikacje

Albert Luthuli jest autorem wielu publikacji[7], m.in.[2]:

  • Freedom is the Apex, Cape Town, South African Congress of Democrats, 1960?
  • Let My People Go: An Autobiography (przygotowanie do druku: Charles i Sheila Hooper), Johannesburg and London, Collins, 1962
  • The Road to Freedom Is via the Cross, Appendix A Let My People Go (publiczne oświadczenie po odwołaniu w roku 1952),
  • What I Would Do If I Were Prime Minister, Ebony, 17 lutego 1962, 21-29,
  • Africa’s Freedom. London, Allen & Unwin, 1964 (A.J. Lutuli i inni)

Autobiografia „W domu niewoli” ukazała się w Polsce w roku 1966[8].

Życie rodzinne

W roku 1927 ożenił się z Nokukhanya Bengbu, wnuczką przywódcy Zulu Dhlokolo z Ngcolosi (gmina Ndwedwe). W latach 1929–1945 urodziło się ich siedmioro dzieci[3].

Uwagi

  1. ↑ Forma „Luthuli” jest często stosowana, jednak noblista preferował pisownię „Lutuli” lub nazwisko zuluskie „Mvumbi”[2].
  2. ↑ Rok urodzenia oszacowano na podstawie kalendarza Zulusów[2].
  3. ↑ Data śmierci Johna B. Lutuli nie jest znana. Zmarł przed rokiem 1908 (Albert Luthuli przebywał z matką w Groutville od roku 1906[2] lub 1908[3]).
  4. ↑ Ohlange Institute założył John Dube, pierwszy przewodniczący Afrykańskiego Kongresu Narodowego[3].

Przypisy

  1. ↑ a b c Albert John Luthuli - Famous People. thefamouspeople.com. [dostęp 2014-09-27]. (ang.).
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m Albert Lutuli - Facts. [w:] The Nobel Peace Prize 1960 [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-09-13]. (ang.).; Biographical.; Africa and Freedom. [w:] Nobel Lecture [on-line]. 1961-12-11.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k Biography. [w:] Strona internetowa Luthuli Museum [on-line]. www.luthulimuseum.org.za. [dostęp 2014-09-14]. (ang.).
  4. ↑ a b c About Us. [w:] Strona internetowa ‘Adams College’ [on-line]. www.adamscollegesa.co.za. [dostęp 2014-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-03)]. (ang.).
  5. ↑ Albert Lutuli. [w:] Notable Names Database (NNDB) [on-line]. [dostęp 2014-09-13]. (ang.).
  6. ↑ a b The first African rector of the University of Glasgow. gla.ac.uk. [dostęp 2014-09-27]. (ang.).
  7. ↑ inauthor: „Albert John Luthuli”. [w:] Google Books [on-line]. www.google.pl. [dostęp 2014-09-13].
  8. ↑ Albert John Luthuli: W domu niewoli: Autobiografia. PAX, 1966.

Linki zewnętrzne

Laureaci Pokojowej Nagrody Nobla
XX wiek
XXI wiek

Nobel

Media użyte na tej stronie

NobelP2.png
Alfred Nobel from public domain photo, in circle. (Photo taken 1896 or earlier).
Albert Luthuli.jpg
Autor: JRamatsui, Licencja: CC BY-SA 3.0
This statue of Chief Albert Luthuli, Nobel Prize winner and President of The African National Congress, in Stanger (now KwaDukuza), KwaZulu-Natal
Albert Lutuli nobel.jpg
Albert John Lutuli (commonly spelled Luthuli; c. 1898 – 21 July 1967)
Adams College before 1947.JPG
Adams College before 1947 near Durban
Albert Lutuli.png
Young Albert Luthuli.
Ohlange Shoemaking class John Dube on the right.JPG
Ohlange Shoemaking class John Dube on the right Ohlange High School from First President: A Life of John Dube, Founding President of the ANC By Heather Hughes