Albert Mathiez

Albert Mathiez (ur. 10 stycznia 1874 w La Bruyère, zm. 26 lutego 1932 w Paryżu) – francuski historyk, badacz rewolucji francuskiej.

Życiorys

Pochodził z rodziny chłopskiej, zamieszkałej w La Bruyère, w departamencie Haute Saône^[1]. Od czasów szkoły średniej, a w zdecydowanym stopniu na studiach, deklarował otwarcie poglądy socjalistyczne. W 1897 otrzymał dyplom z historii i z geografii. Od początku specjalizował się w historii rewolucji francuskiej, swoją pierwszą pracę opublikował na temat wydarzeń z 5 i 6 października 1789. Pracował pod kierunkiem innego znawcy rewolucji, Alfonsa Aularda, który zainteresował go historią stosunków państwo - Kościół w czasach rewolucji. W 1904 obronił pod jego kierunkiem doktorat z filozofii.

Po opublikowaniu kilku prac na ten temat, Mathiez, pod wpływem Jeana Jaurèsa, zdecydował się na zmianę problematyki badań i podjął temat do tej pory rzadki (lub traktowany pobieżnie) - historię drugiego Komitetu Ocalenia Publicznego oraz jego przywódcy - Maksymiliana Robespierre'a. Założył w 1907 roku wraz z Ch. Velleyem Societé des Études Robespierristes (Stowarzyszenie studiów robespierristowskich) i rozpoczął, w rok później, publikowanie periodyka Les Annales Révolutionnaires, wchodząc tym samym w rywalizację z dawnym mistrzem Aulardem, redaktorem "La Révolution Française".

Od 1911 roku był profesorem uniwersytetów w Nancy, Lille i Besançon, w 1919 rozpoczął pracę na analogicznym stanowisku w Dijon. Po śmierci Aularda objął jego stanowisku na Sorbonie.

Albert Mathiez zasłynął jako obrońca Robespierre'a, który w dotychczasowej historiografii dość jednoznacznie klasyfikowany był jako krwiożerczy tyran. Mathiez podkreślał egalitaryzm Komitetu Ocalenia Publicznego, walkę z pogłębianiem się różnic społecznych, a także sukcesy na froncie odniesione właśnie za rządów drugiego KOP. W dużej mierze usprawiedliwiał też zdecydowane środki powzięte przez Robespierre'a w celu obrony wewnętrznej stabilności kraju, w tym okres terroru.

Był prekursorem badań nad ekonomiczną i społeczną rewolucji, którą również jako jeden z pierwszych ujmował przede wszystkim jako ogromny ruch masowy, w którym to uzbrojony lud Paryża odgrywał wiodącą rolę i skutecznie wywierał nacisk na rządzących krajem, których rolę osobistą uważał za przecenianą. Zbliżał się w ten sposób do marksistowskiego ujmowania dziejów, chociaż nie posługiwał się charakterystyczną dla socjalizmu naukowego terminologią.

Mathiez wyróżniał się gwałtownością charakteru, w obronie swoich poglądów bywał nawet fizycznie agresywny. W 1896 r. stracił lewe oko po bójce, która jak wspominał miała podłoże polityczne.

Zmarł 25 lutego 1932 roku, na wylew krwi do mózgu. Redakcję "Roczników..." objął po nim Georges Lefebvre.

Dzieła

• La théophilanthropie et le culte décadaire. 1796-1801, Paris 1904.
• Les origines des cultes révolutionnaires (1789-1792), Paris 1904.
• La Question sociale pendant la révolution française, Paris 1905.
• Les lois françaises de 1815 à nos jours accompagnées des documents politiques les plus importants, réunies conformément aux programmes du 31 mai 1902 pour les classes de philosophie A et B, de mathématiques A et B et les écoles normales, Paris 1906.
• Contributions à l'histoire religieuse de la Révolution française, Paris 1907.
• La Révolution et l'Église. Études critiques et documentaires, Paris 1910.
• Rome et le clergé français sous la Constituante, Paris 1911.
• Les grandes journées de la Constituante 1789-1791, Paris 1913.
• François Chabot, Paris 1914.
• La Révolution et les étrangers. Cosmopolitisme et défense nationale, Paris 1918.
• Danton et le Paix, Paris 1919.
• Un procès de corruption sous la terreur. L’Affaire de la Compagnie des Indes, Paris 1920.
• Robespierre terroriste, Paris 1921.
• La Révolution française, Paris 1922-1927.
  • La chute de royauté
  • La Gironde et la Montagne
  • La Terreur
• La vie chère et le mouvement social sous la Terreur, Paris 1927.
• La Réaction thermidorienne, Paris 1929.
• Girondins et Montagnards, Paris 1930.
• Le dix août, Paris 1931.
• Le Directoire. Du 11 brumaire an IV au 18 fructidor an V, Paris 1934.
• Études sur la Révolution française. 1954
• Études sur Robespierre. Paris, 1958

Periodyki

• Annales Révolutionnaires (1908-1924)
• Annales Historiques de la Révolution Française (od 1924)

Zbiory artykułów

• Autour de Danton, Paris 1926.
• Autour de Robespierre, Paris 1926.

Przypisy