Albert Pio

Albert Pio, portret z londyńskiej National Gallery przypisywany Bernardino Loschiemu.

Albert Pio lub Alberto Pio – (1475-1531), ostatni pan Carpi, mecenas i humanista.

Wczesne lata

Albert Pio pochodził ze starego gibellińskiego rodu. Jego ojciec, Leonello Pio pojął za żonę Katarzynę z Mirandoli, siostrę Giovanniego Pica della Mirandola. Katarzyna wcześniej owdowiała, będąc jednak osobą nadzwyczaj wykształconą, postarała się o jak najlepsze wychowanie dla swoich dwóch synów Alberta i Leonella. Dla czteroletniego Alberta sprowadziła z Rzymu młodego humanistę Alda Manuzia, który zdążył już zasłynąć z gruntownej znajomości greki. Około 1481 roku Albert z Munziem przenieśli się do Ferrary, gdzie przebywał wówczas wuj Alberta Giovanni Pico. W następnym roku Albert opuścił Ferrarę w obawie przed nadciągającymi wojskami weneckimi, nawiązane tam stosunki utrzymały się jednak i później. Albert wielokrotnie odwiedzał Ferrarę, z którą łączyło go pokrewieństwo z tamtejszym księciem, Herkulesem I i interesy jego małego państewka, na które Estowie od dawna czyhali^[1].

Mecenas i humanista

Po zażegnaniu niebezpieczeństwa weneckiego Albert osiadł w Carpi, które na krótko stało się ważnym ośrodkiem naukowym ówczesnych Włoch. Pod okiem Manuzia były rozwijane studia klasyczne. Albert zlecał również tłumaczenia z innych języków dotyczące nauk przyrodniczych, astronomii i astrologii. Do dzisiaj w bibliotece watykańskiej zachował się łaciński kodeks, tłumaczenie hebrajskiej książki francuskiego żyda, Izaaka, zlecone przez Alberta. U przebywającego wówczas w Carpi chirurga, Jacopa Berengaria pobierał też Albert lekcje anatomii^[2].

W 1485 roku bawił w Carpi przez jakiś czas Giovanni Pico. W głowach trzech przyjaciół zrodziła się wówczas myśl założenia drukarni, która miałaby się zająć poprawnymi edycjami greckich i łacińskich klasyków. Drukarnia ostatecznie powstała w należącym do Piów Novi. Carpi miało się stać siedzibą akademii, ogniskiem studiów humanistycznych^[2]. Drukarnia przetrwała do 1496 roku, kiedy to stryjeczny brat Alberta, Gibert Pio zajął Carpi. Albert schronił się wówczas w Ferrarze. Manuzio zdołał do tego czasu wydać Organon Arystotelesa, w którym tytułuje Alberta: swoją opieką i ozdobą. Manuzio po opuszczeniu Carpi osiadł ostatecznie w Wenecji. Albert nadal wspierał go finansowo, a w 1504 roku przyjął go nawet do swego herbu. W styczniu 1513 roku wyrobił u umierającego papieża Juliusza II przywilej zakazujący pod karą klątwy przedruku książek Munzia^[3].

Gdy w 1505 roku Albert odzyskał chwilowo Carpi sprowadził tam kilku uczonych i ponownie założył drukarnię, którą poprowadził uczeń Munzia, a potem samodzielny drukarz w Corte na dworze Rolanda Pallaviciniego, Benedetto Dolcibola. Albert pracował wówczas nad komentarzami do Dunsa Szkota, które Dolcibola wydał mu w pięknym wydaniu. Gdy w 1508 roku zabrakło mu możnego protektora przeniósł się do Ferrary^[3].

Dyplomata

Przez większą część swej dyplomatycznej kariery Albert Pio pozostawał na usługach mantuańskich Gonzagów^[4]. Wielokrotnie posłował na dwór francuski. Otrzymywał wynagrodzenie od króla francuskiego Ludwika XII. W 1508 roku był jednym z negocjatorów Ligi w Cambrai. W styczniu 1510 roku został ambasadorem cesarza Maksymiliana I Habsburga przy papieżu. W 1520 roku po wstąpieniu na tron Karola V Habsburga przeszedł na stronę Franciszka I Walezjusza.

Był bliskim przyjacielem papieża Leona X. Sprzyjał wyborowi Giulia de'Medici, który, wybrany w 1523 roku, przyjął imię Klemensa. Pomógł zawrzeć Klemensowi sojusz z Franciszkiem I w styczniu 1525 roku. Zaproponował również małżeństwo siostrzenicy Klemensa Katarzyny Medycejskiej z synem króla Francji, Henrykiem. 24 lutego 1525 roku cesarz Karol V pokonał wojska Franciszka I pod Pawią. Osiem dni później oddział wojsk cesarskich pod dowództwem Prospera Colonny zajął Carpi.

Albert zbiegł do Rzymu, skąd próbował bezskutecznie odzyskać swoje ziemie. Po złupieniu Rzymu przez wojska Karola V w 1527 roku zbiegł do Francji, gdzie pozostał do śmierci w styczniu 1531 roku. Carpi zostało w 1530 roku przekazane przez Karola V Estom.

Przypisy

Bibliografia

• Maria Bellonci: Lukrecja Borgia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1972.
• Kazimierz Chłędowski: Dwór w Ferrarze. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1958.