Albuka

Albuka
Albuca setosa
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	szparagowate
Rodzaj	albuka
Nazwa systematyczna
Albuca Linnaeus Sp. Pl. ed. 2. 438. Sep 1762[3]
Typ nomenklatoryczny
A. canadensis (Linnaeus) F. M. Leighton[3]
Synonimy
Igidia Speta Stellarioides Medik.[4] Virdika Adanson[3]

Albuca bracteata

Albuca humilis

Albuca spiralis 'Frizzle Sizzle'

Albuka (Albuca L.) – rodzaj roślin z rodziny szparagowatych Asparagaceae. Obejmuje od 100 do 140 gatunków^[5], a według bazy Plants of the World liczba zaakceptowanych gatunków wynosi 167^[6]. Większość z nich występuje w Afryce Południowej, ale zasięg rodzaju obejmuje niemal cały kontynent afrykański i sięga po Półwysep Arabski^[7][6].

Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne. Do najbardziej mrozoodpornych należy albuka niska A. humulis, którą można uprawiać w strefach mrozoodporności 5–8^[7]. Często uprawiana jest też A. canadensis (wbrew nazwie pochodząca z Afryki Południowej)^[5][8]. Albuki uprawiane muszą być w miejscach ciepłych i słonecznych, a w okresie zimowym wymagają ochrony przed mrozem i nadmiarem wilgoci^[7]. Jako roślinę doniczkową (w gruncie w 9–10 strefie mrozoodporności) uprawia się efektowną ze względu na spiralnie skręcone liście A. spiralis 'Frizzle sizzle'. Wymaga ona dobrze nasłonecznionego stanowiska, przepuszczalnego, piaszczystego podłoża i bardzo ograniczonego podlewania w okresie letnim oraz nieco tylko częstszego w okresie zimowym^[9].

Morfologia

Owoce Albuca seineri

Albuca shawii

Pokrój

Byliny z cebulami, z których wyrastają białe, rozgałęziające się korzenie^[10], odziomkowe liście i nierozgałęziony kwiatostan^[7].

Liście

Tylko odziomkowe, czasem sezonowe, zamierające przed kwitnieniem^[7], zwykle jednak utrzymujące się przez dwa, rzadziej trzy sezony wegetacyjne^[10]. Wyrastają zachodząc względem siebie dachówkowato z cebuli, rzadziej mają nieco pochwiastą nasadę^[10]. Blaszka zwykle jest równowąska^[7], czasem nitkowato cienka lub szersza, do lancetowatej^[6]. Powierzchnia liścia naga, orzęsiona lub omszona^[6].

Kwiaty

Zebrane w groniaste kwiatostany wyrastające na okrągłym na przekroju^[10] i nagim głąbiku^[6]. Kwiatostan zwykle luźny^[10] składa się z 3 do 150 kwiatów^[6]. Szypułki kwiatowe wsparte są okazałymi przysadkami^[10] kształtu jajowatego do lancetowatego, na końcu zaostrzonymi i czasem nitkowato wydłużonymi^[6]. Kwiaty zwykle zwisają^[10], czasem szypułki podnoszą się^[6]. Okwiat zwykle zielonkawy lub żółtawy^[10], czasem biały, zwykle z zielonkawymi paskami i odmiennie zabarwionym okółkiem wewnętrznym i zewnętrznym^[7]. Trzy zewnętrzne listki okwiatu zwykle są rozpostarte, a trzy wewnętrzne stulają się nad słupkiem^[10], są na szczycie są kapturkowate i ogruczolone^[6]. Pręcików jest 6, wszystkie lub te z wewnętrznego okółka tylko są płodne. Ich nitki są u dołu spłaszczone i przylegają do zalążni^[6]. Zalążnia jest zielona^[10], trójkomorowa, z licznymi zalążkami w każdej z komór^[6]. Szyjka słupka tęga, zwykle szczeciniasto owłosiona, zwieńczona owłosionym, trój- lub czworodzielnym znamieniem^[10].

Owoce

Jajowate torebki zawierające czarne, spłaszczone nasiona^[6], z jednej strony z wyrównanym brzegiem – przypominają literę D^[10].

Systematyka

Albuca suaveolens

Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Ornithogaleae, podrodziny Scilloideae z rodziny szparagowatych Asparagaceae. W przeszłości w różnych systemach klasyfikowany był w szeroko ujmowanej rodzinie liliowatych lub w rodzinie hiacyntowatych Hyacinthaceae^[4]. Rodzaj bywa włączany do rodzaju śniedek Ornithogalum^[5].

Podział rodzaju i wykaz gatunków^[6]

W obrębie rodzaju wyróżnianych jest 5 podrodzajów Albuca, Monarchos, Namibiogalum, Osmyne i Urophyllon^[4].

Przypisy