Aldehyd mrówkowy

Aldehyd mrówkowy
Ogólne informacje
Wzór sumarycznyCH2O
Inne wzoryHCHO, H2CO
Masa molowa30,03 g/mol
Wyglądbezbarwny gaz[1] o charakterystycznym[2], nieprzyjemnym zapachu[3]
Identyfikacja
Numer CAS50-00-0
PubChem712
DrugBankDB03843
Podobne związki
Pochodneacetaldehyd, formamid, kwas mrówkowy
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Aldehyd mrówkowy, formaldehyd, E240[13] (nazwa systematyczna: metanal), HCHO – organiczny związek chemiczny, pierwszy w szeregu homologicznym aldehydów. Został odkryty przez rosyjskiego chemika Aleksandra Butlerowa w 1859 roku[14]. W handlu najczęściej spotyka się jego 35–40% roztwór w wodzie, zwany formaliną. Produktem kondensacji formaldehydu jest polioksymetylen (zwany także paraformaldehydem)[2][3].

Formaldehyd powstaje podczas niepełnego spalania substancji zawierających węgiel[15] (na przykład podczas wędzenia pokarmów bogatych w białka[13]). Przemysłowo otrzymuje się go przez utlenianie i odwodornianie, na katalizatorze tlenkowym (molibdeniany żelaza lub bizmutu) albo srebrowym, metanolu[16][15].

Formaldehyd Darstellung.svg

Dobrze rozpuszcza się w wodzie, do stężenia około 40% (wagowo)[15]. Działa silnie bakteriobójczo oraz denaturująco na białka[2][3].

Zastosowanie

Aldehyd mrówkowy jest konserwantem[13][16][15] oraz środkiem odkażającym[2][3][13][15] stosowanym przy produkcji tuszów do rzęs, utwardzaczy i lakierów do paznokci, mydeł, odżywek do włosów i szamponów, kremów przeciw starzeniu się skóry, płynów do kąpieli, dezodorantów, fornirów, lakierów przemysłowych, wosków samochodowych, wypełniaczy szczepionek, środków zapobiegających pienieniu oraz karmy dla zwierząt[16]. Ponadto używa się go do wyrobu żywic syntetycznych, włókien chemicznych, barwników[3][15], a także do utrwalania preparatów anatomicznych[3].

Formaldehyd znajduje się na kanadyjskiej liście niezalecanych składników kosmetyków. W niektórych krajach jego stosowanie jest całkowicie zakazane, jest bowiem toksyczny dla wątroby, skóry oraz układów oddechowego, odpornościowego, rozrodczego i nerwowego. Wywołuje również podrażnienia oczu, nosa i gardła, krwawienie z nosa, kaszel, wysypkę oraz astmę. Podejrzewa się go także o teratogenność i kancerogenność[16]. Jego dopuszczalne dzienne spożycie wynosi 0,15 mg/kg masy ciała[13].

Przypisy

  1. a b c d e Haynes 2014 ↓, s. 3-278.
  2. a b c d Wielka encyklopedia zdrowia. Wojciech Twardosz (red.). T. I: Ab–Az. Poznań: Wydawnictwo HORYZONT, 2002, s. 35–36. ISBN 83-89242-01-X.
  3. a b c d e f Mała encyklopedia medycyny. Wyd. 4. T. I: A–G. Warszawa: PWN, 1988, s. 321. ISBN 83-01-08835-4.
  4. Haynes 2014 ↓, s. 5-196.
  5. Haynes 2014 ↓, s. 5-94.
  6. a b c d Formaldehyde (ZVG: 10520) (ang. • niem.) w bazie GESTIS, Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung (IFA). [dostęp 2016-03-20].
  7. a b Formaldehyde, [w:] DrugBank [online], University of Alberta, DB03843 (ang.).
  8. Haynes 2014 ↓, s. 9-57.
  9. formaldehyde …% (ang.) w wykazie klasyfikacji i oznakowania Europejskiej Agencji Chemikaliów. [dostęp 2016-03-20].
  10. a b c Haynes 2014 ↓, s. 16-18.
  11. Formaldehyd, roztwór (nr 252549) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Polski. [dostęp 2016-03-20]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
  12. Formaldehyde solution (nr 252549) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2016-03-20]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
  13. a b c d e E240: Formaldehyd (pol.). Food-Info.net. [dostęp 2018-08-22].
  14. Friedrich Wöhler, Justus Liebig, Herman Kopp: Annalen der Chemie und Pharmacie. T. 111. Liepzig und Heiderberg, 1859, s. 242.
  15. a b c d e f CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M. Haynes (red.), wyd. 95, Boca Raton: CRC Press, 2014, ISBN 978-1-4822-0867-2 (ang.).
  16. a b c d Bill Statham: E213: Tabele dodatków i składników chemicznych. Warszawa: Wydawnictwo RM, 2006, s. 222. ISBN 978-83-7243-529-3.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Redirect arrow without text.svg
Redirect arrow, to be used in redirected articles in Wikipedias written from left to right. Without text.
GHS-pictogram-acid.svg
Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS) pictogram for corrosive substances
GHS-pictogram-silhouete.svg
Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS) pictogram for substances hazardous to human health.
NFPA 704.svg
The "fire diamond" as defined by NFPA 704. It is a blank template, so as to facilitate populating it using CSS.
GHS-pictogram-silhouette.svg
Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS) pictogram for substances hazardous to human health.
Structural formula of formaldehyde.svg
Structural formula of formaldehyde (methanal)
Formaldehyd Darstellung.svg
Synthesis of formaldehyde from methanol
GHS-pictogram-skull.svg
Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS) pictogram for toxic substances