Aleja 3 Maja w Warszawie
| Solec | |||||||||||||||||||||||||||||||
 Ulica ona odcinku między ulicami Solec i Kruczkowskiego (strona nieparzysta) | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość | 660 m[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Warszawy  | |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||
 52°14′04,0″N 21°02′03,0″E/52,234444 21,034167 | |||||||||||||||||||||||||||||||
Aleja 3 Maja w Warszawie – ulica na warszawskim Powiślu. Biegnie po obu stronach wiaduktu mostu Poniatowskiego, od Wisłostrady do podnóża skarpy warszawskiej.
Historia
Droga od Solca do Nowego Światu została przeprowadzona w latach 1823–1824. Droga prowadziła w wykopie – wśród 4 rzędów drzew – do portu nad Wisłą, wielu nadbrzeżnych składów drzewnych i dzielnicy przemysłowej południowego Powiśla. Nowa ulica została nazwana Nową Drogą Jerozolimską. Nieoficjalnie zwana była Drogą Steinkellera od nazwiska właściciela młyna parowego Towarzystwa Wyrobów Zbożowych, który zbudowano tu w latach 1826–1827, i innych zakładów przemysłowych powstałych wzdłuż południowej strony drogi. Około 1838 roku ulica została przedłużona o ok. 170 m od Solca do nabrzeża[2].
W 1845 roku ulica została przecięta torami kolejki łączącej fabrykę wagonów z portem. Zakłady przemysłowe przy Nowej Drodze zostały przejęte w połowie XIX w. przez Bank Polski, a następnie przez znanego bankiera warszawskiego Jana Gotliba Blocha, który przekształcił je w koszary. Około 1900 roku na odcinku dzisiejszej alei 3 Maja przeprowadzono poważne prace wodociągowe. Nad ulicą w latach 1904–1913 wybudowano 700-metrowy wiadukt mostu Poniatowskiego, zasypując jednocześnie wcześniejszy wykop[2].
W dniu 3 maja 1916 roku, w 125 rocznicę uchwalenia Konstytucji, władze Warszawy podjęły decyzję, że przedłużenie Alej Jerozolimskich na odcinku od Nowego Światu do mostu Poniatowskiego będzie nosić nazwę Aleja 3 Maja. Ta nazwa obejmowała zarówno wiadukt prowadzący na most, jak i jezdnie biegnące wzdłuż niego, przy których w okresie międzywojennym wybudowano kilka domów spółdzielczych.
W okresie okupacji niemieckiej ulicy nadano nowe nazwy: polską Dworcowa i niemiecką Bahnhofstrasse[3][4], a później na Ostlandstrasse[5].
Fragment ulicy od Nowego Światu do wiaduktu mostu Poniatowskiego 27 listopada 1946 został przemianowany na Al. Generała Władysława Sikorskiego[6]. W 1946 roku wzdłuż ulicy ułożono tory tramwajowe oraz wybudowano pod wiaduktem mostu Poniatowskiego prowizoryczną zajezdnię tramwajową „Solec”. Zajezdnia, oddana do użytku wraz z odbudowanym mostem 22 lipca 1946 roku[7], istniała do przełomu lutego i marca 1961 roku[8][9]. Na ulicy powstał również tor odstawczy o pojemności kilkunastu wagonów[7]. Przy zajezdni powstał unikalny w Warszawie kraniec w formie trójkąta torowego[10].
Od 22 czerwca 1949 zasięg nazwy alei 3 Maja ograniczono do fragmentu od ulicy Smolnej do linii Wisły[11].
W latach 90. zamknięto wjazd od strony Wisłostrady. W wyniku remontu nawierzchni w 2005 roku przedwojenny bruk zastąpiono asfaltem, a jedynie przed kamienicą nr 5 zachowano fragment historycznego bruku z torem tramwajowym[12].
Zabudowa
Dom przy alei 3 Maja 2
Kamienica wzniesiona w latach 1923–1931 według projektu Wincentego Oczykowskiego przez Spółdzielnię Budowlano-Mieszkaniową „Domy Spółdzielcze” posiada starannie utrzymane, zachowane lub odtworzone elementy oryginalnego wystroju, w tym windy.
Zarówno w okresie przedwojennym, jak i po wojnie, w domu tym mieszkało wiele osób znanych z działalności publicznej, w tym Stanisław Dubois, Maria Wittek i Zbigniew Religa.
Dom przy alei 3 Maja 5
Kamienica powstała w 1931 roku dla Spółdzielni Mieszkaniowej „3-ego Maja”. Zaprojektował ją w duchu funkcjonalizmu znany warszawski architekt Wacław Weker, który był członkiem spółdzielni. Do dziś zachowała wiele elementów pierwotnego wystroju: schody z lastriko, metalową balustradę z drewnianym uchwytem przy schodach, sprawną windę z kryształowymi lustrami i ławeczką obitą skórą oraz elementy zabytkowej stolarki, np. drzwi do niektórych mieszkań. Oryginalny projekt budynku do dziś przechowywany jest w archiwum spółdzielni.
Podczas okupacji elegancki budynek został zasiedlony przez lokatorów niemieckich. W czasie powstania warszawskiego w jedną z klatek trafiła bomba, jednak pozostałe dwie zachowały się w dobrym stanie, umożliwiając powrót mieszkańców[13].
W budynku tym w latach 1934–1944 mieszkała Mieczysława Ćwiklińska[13].
W lipcu 2011 dom został wpisany do rejestru zabytków[14].
Inne obiekty
Przy alei 3 Maja znajdują się m.in.:
- al. 3 Maja 5a, 7b, 12 – budynki Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej „Powiśle”[15]
- al. 3 Maja 7 – kamienica z 1932 roku projektu J. Steinberga[16]
- na odcinku między ulicami Solec i Kruczkowskiego, między jezdniami alei, pod wiaduktem mostu Poniatowskiego - Centrum Handlowe „Arkada” (adres: ul. Solec 81b)[17]
- na rogu ulicy Kruczkowskiego – Nordic Park, budynek biurowy z 2000 roku o powierzchni przekraczającej 18 tysięcy m² (adres: Kruczkowskiego 8)[18]
- na rogu ulicy Kruczkowskiego w pobliżu Skarpy warszawskiej – przystanek kolei średnicowej Warszawa Powiśle zbudowany w 1962 roku (adres: Kruczkowskiego 3b)
Miejsca pamięci
Na filarze wiaduktu mostu Poniatowskiego, przy Wybrzeżu Kościuszkowskim, znajduje się jedna z tablic pamiątkowych Tchorka, poświęcona ofiarom niemieckiej zbrodni z okresu powstania warszawskiego[19].
Komunikacja miejska
Aleją 3 Maja nie kursują obecnie żadne linie komunikacji miejskiej. Do 1960 roku kończyły tu trasę tramwaje linii 9, dojeżdżające z placu Trzech Krzyży ulicami Książecą, Ludną i Solec[20].
W kulturze
Aleja 3 Maja sceną akcji polskich filmów i seriali. Kręcono tu m.in. sceny do:
- kryminałów telewizyjnych Kobra
- serialu Ekstradycja 3 (mieszkanie Beaty przy al. 3 Maja 7/51, pod którym na Halskiego czatował Sumar; odcinki 7. i 8.)
- komedii Co mi zrobisz jak mnie złapiesz Stanisława Barei z 1978 roku
- filmu Zamach stanu
- filmu Żołnierze wolności (sceny z powstania warszawskiego)
- filmu ...Gdziekolwiek jesteś panie prezydencie...,
- filmu Haracz szarego dnia (scena egzekucji)
- filmu Bogowie z 2014 roku
Galeria
Fragment południowej jezdni alei 3 Maja z pozostawionym fragmentem bruku i torem tramwajowym
Kamienica pod nr 2 od strony południowo-zachodniej
Po lewej stronie: południowa pierzeja alei 3 Maja: budynki nr 7 i 5 między ulicami Kruczkowskiego i Solec
Przypisy
- ↑ Mapa Warszawy, mapa.um.warszawa.pl [dostęp 2020-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2020-12-03].
- ↑ a b Aleja 3 Maja, Dzielnica Śródmieście m. st. Warszawy [dostęp 2016-10-23].
- ↑ Andrzej Krzysztof Kunert: Pamięć II wojny światowej w nazewnictwie ulic Warszawy. W: Śladami nazw miejskich Warszawy. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2012, s. 66. ISBN 978-83-62189-21-2.
- ↑ Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 49. ISBN 978-83-07-03239-9.
- ↑ Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 50. ISBN 978-83-07-03239-9.
- ↑ Uchwała Stołecznej Rady Narodowej w sprawie zmiany nazw niektórych ulic w m.st. Warszawie, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej i Zarządu Miejskiego m.st. Warszawy”, 4 (9 (3 kwietnia 1948)), 1948, s. 1.
- ↑ a b Warszawskie tramwaje elektryczne. Tom II. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1998, s. 189. ISBN 83-907574-00.
- ↑ Warszawskie tramwaje elektryczne. Tom II. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1998, s. 216. ISBN 83-907574-00.
- ↑ Zajezdnia „Solec“. tramwar.pl. [dostęp 2021-05-07].
- ↑ Warszawskie tramwaje elektryczne 1908–1998. T. II. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1998, s. 302. ISBN 83-907574-00.
- ↑ Uchwała Rady Narodowej m. st. Warszawy z dnia 26.III.1949 r. Nr 468 w sprawie zmiany nazw ulic, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej i Zarządu Miejskiego m.st. Warszawy”, 5 (16 (26 września 1949)), 1949, poz. 67.
- ↑ Kamienica Spółdzielni Mieszkaniowej "3-ego Maja", Warszawa1939.pl [dostęp 2016-10-28] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
- ↑ a b Kamienica z Powiśla wpisana do rejestru zabytków, Interia.pl Fakty [dostęp 2016-10-28].
- ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 31 grudnia 2017 r. Woj. mazowieckie (Warszawa). W: Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 36. [dostęp 2018-02-05].
- ↑ O zasobach. W: Spółdzielnia Budowlano-Mieszkaniowa Powiśle [on-line]. sbmpowisle.pl. [dostęp 2019-05-30].
- ↑ al. 3-ego Maja 7, Warszawa1939.pl [dostęp 2016-10-28] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-16].
- ↑ Centrum Arkada [dostęp 2016-10-28].
- ↑ Nordic Park, OfficeMAP [dostęp 2016-10-28].
- ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 227–228. ISBN 83-912463-4-5.
- ↑ Linia tramwajowa 9, Trasbus [dostęp 2017-12-27].
Media użyte na tej stronie
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 53.55N
- S: 50.95 N
- W: 19.15 E
- E: 23.25 E
Autor: Happa, Licencja: CC BY 3.0
Południowa pierzeja Alei 3 Maja w Warszawie. Domy 7 i 5 między ul. Kruczkowskiego i Solec
Autor: Lechoo.net, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Ikona deptaku odchodzącego od ulicy
Wjazd na most Poniatowskiego w Warszawie
Autor: Happa, Licencja: CC BY-SA 4.0
Fragment Alei 3 Maja w Warszawie z pozostawionymi kocimi łbami i torem tramwajowym
Aleja 3 Maja i gmach BGK w Warszawie
Autor: Happa, Licencja: CC BY 3.0
Nowa tablica odsłonęta w październiku 2012 roku
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Kamienica przy al. 3 maja 2 w Warszawie, widok od strony ul. Solec
Crossroads with a major road ahead.
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Aleja 3 Maja w Warszawie
