Aleja Niepodległości w Warszawie

Aleja Niepodległości w Warszawie
	Ksawerów, Wierzbno, Stary Mokotów, Filtry, Śródmieście Południowe
	; Widok na aleję z powietrza w kierunku północnym, na odcinek pomiędzy skrzyżowaniem z Trasą Łazienkowską (ul. Wawelska/al. Armii Ludowej) a ul. Koszykową
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Długość	5 km
Przebieg
	Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Aleja Niepodległości w Warszawie
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Aleja Niepodległości w Warszawie
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Aleja Niepodległości w Warszawie
	52°12′06,0″N 21°00′40,0″E/52,201667 21,011111

Aleja Niepodległości na wysokości ul. Odolańskiej na początku lat 50.

Aleja na wysokości ul. Abramowskiego (2016)

Aleja Niepodległości – ulica w dzielnicach Śródmieście, Mokotów i Ochota w Warszawie.

Przebieg

Ulica rozpoczyna się przy dawnym Dworcu Południowym u zbiegu z aleją Wilanowską. Przebiega przez Mokotów, by od ul. Batorego stać się granicą Ochoty na zachodzie i Śródmieścia na wschodzie oraz przeciąć Pole Mokotowskie i Trasę Łazienkowską. Kończąc swój bieg, przy skrzyżowaniu z ul. Koszykową, przechodzi w ul. Tytusa Chałubińskiego.

Historia

Ulica powstała w latach 30 XX wieku, a ostateczne prace zakończono w 1938, choć do 1939 trwały jeszcze prace związane z jej wykończeniem.

Aleja wchłonęła 2 istniejące wcześniej ulice − Topolową, biegnącą przez tereny wojskowe pomiędzy Koszykową do dzisiejszej Trasy Łazienkowskiej, oraz Włodarzewską, wytyczoną po drugiej stronie Pola Mokotowskiego na początku XX wieku pomiędzy Rakowiecką a Madalińskiego. Ulica ta była początkowo piaszczystą drogą otoczoną niską zabudową i gliniankami i do 1922 nazywana była Spokojną. Droga nabrała znaczenia po rozszerzeniu granic Warszawy w 1916.

W 1841 na osi dzisiejszej alei urządzono pole wyścigowe, przeniesione później na ul. Polną. W 1910 na Polu Mokotowskim powstało lotnisko mokotowskie, a po I wojnie światowej odbywały się tam parady wojskowe, z czego najokazalsza miała miejsce w 1928 z okazji X-lecia odzyskania niepodległości. Budowę alei umożliwiło przeniesienie w 1934 lotniska na Okęcie^[1]. Przebicie ulicy przez Pole Mokotowskie pozwoliło na połączenie zachodniego Mokotowa ze Śródmieściem.

Aleja miała być pierwszym etapem Trasy N-S, która miała biec od Marymonckiej przez Powązki, Śródmieście, Chałubińskiego, Pole Mokotowskie, przedłużoną Włodarzewską do Puławskiej. Plany Stefana Starzyńskiego pokrzyżowała II wojna światowa i dopiero po jej zakończeniu udało się połączyć Puławską z aleją w rejonie Dworca Południowego.

Wraz z budową alei powstawały kolejno budynki. W części śródmiejskiej biegnie ona pomiędzy zabudowaniami Politechniki Warszawskiej i wojskowymi, dalej na południe znajduje się powojenny gmach GUS, Biblioteki Narodowej oraz Urzędu Patentowego. W rejonie GUS-u znajdowało się osiedle domków fińskich, które później rozebrano. Przy Rakowieckiej w 1924 rozpoczęto budowę gmachu SGGW i SGH. Za Rakowiecką w latach 20. XX wieku powstały budynki mieszkalne, zarówno wille jak i kamienice. W 1948 pomiędzy Wiktorską a Madalińskiego powstało duże osiedle WSM, pomiędzy Odyńca i Woronicza powstało osiedle Wierzbno, będące poligonem doświadczalnym warszawskiego budownictwa mieszkaniowego. W części mokotowskiej znajduje się także Klub Garnizonowy oraz siedziba Polskiego Radia.

Szczególną uwagę zwraca kompleks budynków na rogu al. Niepodległości i ul. Koszykowej (al. Niepodległości 245). Jest to jedna z większych inwestycji przedwojennego Funduszu Kwaterunku Wojskowego (1931−1933). Znajdowały się tu mieszkania oficerów garnizonu warszawskiego, w tym wykładowców Wyższej Szkoły Wojennej oraz jej słuchaczy (mieszkali tu m.in. mjr Stanisław Skarżyński i płk Kazimierz Iranek-Osmecki). Składa się z dwóch skrzydeł, dłuższego (9 klatek schodowych) od ul. Koszykowej, i krótszego (3 klatki schodowe) od ówczesnej ul. Topolowej, w narożu oraz na końcu dłuższego skrzydła posiada dwie bramy. Od strony ul. Koszykowej łączył się z kompleksem Wyższej Szkoły Wojennej, na przedłużeniu krótszego skrzydła w 1936 rozpoczęto budowę kolejnego budynku.

W październiku 1933 na rogu ulic Topolowej i 6 sierpnia (Nowowiejskiej) odsłonięto pomnik Poległym Saperom. Monument został zniszczony w 1944^[2].

We wrześniu 1939 linia obrony miasta biegła od Pola Mokotowskiego do parku Dreszera wzdłuż alei Niepodległości oraz przy Wawelskiej. W czasie okupacji niemieckiej, 16 października 1943, przed domem pod nr 141 odbyła się pierwsza egzekucja uliczna w Warszawie^[3].

W okresie okupacji niemieckiej ulicy nadano niemiecką nazwę Nordsüdallee^[4]. Podczas powstania warszawskiego w 1944 ulica ponownie stała się miejscem i linią walk — pomiędzy Odyńca, Puławską i Woronicza do 27 września bronił się pułk Baszta.

W 1956 na ulicy, która stała się częścią przedłużonej na północ Trasy N-S, na wydzielonym torowisku ułożono i oddano do eksploatacji tory tramwajowe^[5].

W latach 1962–1976 pod nr 213 wzniesiono kompleks budynków Biblioteki Narodowej zaprojektowany przez Stanisława Fijałkowskiego^[6].

W 1977 nad ulicą, na wysokości Biblioteki Narodowej, zbudowano kładkę dla pieszych łączącą obydwie części Pola Mokotowskiego^[7].

W październiku 1986 ulica zamknięta dla ruchu kołowego na odcinku od ul. Domaniewskiej do ul. Batorego w związku z budową pierwszej linii metra^[8]. Ulicę na odcinku od ul. Batorego do ul. Odyńca otwarto ponownie dla ruchu w listopadzie 1993^[9].

W latach 90. ulica na odcinku od Trasy Łazienkowskiej (ul. Wawelska oraz al. Armii Ludowej) do skrzyżowania z ulicą Puławską była częścią ówczesnej drogi krajowej nr 723^[10]. Pomimo reformy numeracji w 2000 roku^[11] ulica straciła kategorię drogi krajowej dopiero 1 stycznia 2004 roku^[12].

Ważniejsze obiekty

Stacja metra Wilanowska
Osiedle Domaniewska (nr 9/11, 13, 15, 21A)
Kościół Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła
Centrum Europejskie UW oraz Ośrodek Studiów Amerykańskich (nr 22)
Stacja metra Wierzbno
Polskie Radio (nr 77/85)
Stacja metra Racławicka
Komenda Główna Straży Granicznej (nr 100)
Kampus Szkoły Głównej Handlowej
- Budynek „A” (Pawilon Doświadczalny) − ul. Rakowiecka 24
- Budynek „B” (Pawilon Biblioteczny) − ul. Rakowiecka 22B
- Budynek „G” (Gmach Główny) − al. Niepodległości 162
- Budynek „C” − al. Niepodległości 128
- Dom Studenta SGH nr 1 „Sabinki” − al. Niepodległości 147
Stacja metra Pole Mokotowskie
Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Park SGGW
Osiedle Batorego
Pole Mokotowskie
Klub Park
Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (nr 188/192)
Biblioteka Narodowa (nr 213)
Centrala Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) (nr 190)
Główny Urząd Statystyczny (nr 208)
Muzeum Andrzeja Struga (nr 210)
Kolonia Staszica
Schron bojowy Ringstand 58c (tzw. tobruk, ul. Nowowiejska 26)^[13].
Ministerstwo Obrony Narodowej (nr 218)
Służba Wywiadu Wojskowego (nr 243)

Przy ulicy znajdują się liczne tablice pamiątkowe m.in. cztery tablice Tchorka (na budynkach nr 132/136, nr 208, nr 210 i nr 221)

Mieszkańcy

Na rogu ul. Dąbrowskiego i alei Niepodległości znajduje się willa, w której przed II wojną światową mieszkał Stefan Starzyński. Na chodniku obok budynku (od strony al. Niepodległości) znajduje się wolno stojąca tablica upamiętniająca Starzyńskiego.
W trakcie okupacji niemieckiej w jednym z mieszkań przy al. Niepodległości 131 mieszkał Czesław Miłosz, który w tym czasie wraz z bratem Andrzejem zajmował się m.in. pomocą dla ukrywających się Żydów^[14].
W mieszkaniu przy alei Niepodległości 159 mieszkał i 23 marca 1943 został aresztowany Jan Bytnar (na budynku tablica pamiątkowa odsłonięta w 1980)^[15].
Przy alei Niepodległości 223 po powstaniu warszawskim ukrywał się Władysław Szpilman. Tutaj spotkał on Wilma Hosenfelda, który mu pomagał (te wydarzenia upamiętnia tablica odsłonięta 4 grudnia 2011).
W kamienicy przy alei Niepodległości 163 w latach 1998–2010 mieszkał Ryszard Kaczorowski (tablica pamiątkowa na budynku odsłonięta w 2010).

Przypisy

↑ Grzegorz Mika: Od wielkich idei do wielkiej płyty. Burzliwe dzieje warszawskiej architektury. Agencja Wydawniczo-Reklamowa Skarpa Warszawska, 2017, s. 186. ISBN 978-83-63842-67-3.
↑ Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK "Kraj", s. 164–165. ISBN 83-7005-211-8.
↑ Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 77.
↑ Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 49. ISBN 978-83-07-03239-9.
↑ Warszawskie tramwaje elektryczne 1908−1998. Tom I. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1998, s. 126. ISBN 83-907574-00.
↑ Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie 1965–1989. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2005, s. 38. ISBN 83-908950-7-2.
↑ Marian Gajewski: Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 363. ISBN 83-06-00089-7.
↑ Kalendarz warszawski 1 X – 31 XII 1986 r.. „Kronika Warszawy”. 3–4 (71–72), s. 240, 1986.
↑ Kalendarz warszawski 1 X 1993–30 VI 1994. „Kronika Warszawy”. 3 (95), s. 208, 1994.
↑ Warszawa: atlas aglomeracji 1:20 000. Wyd. pierwsze. Warszawa: Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1996. ISBN 83-7000-086-X.
↑ Zarządzenie nr 6 Generalnego Dyrektora Dróg Publicznych z dnia 9 maja 2000 r. w sprawie nowych numerów dróg krajowych, Rzeczpospolita, 4 lipca 2000 .
↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2002 r. w sprawie pozbawienia dróg kategorii dróg krajowych (Dz.U. z 2002 r. nr 215, poz. 1819)
↑ Jacek Olecki: Wojenne tajemnice Warszawy i Mazowsza. Warszawa: Agencja Wydawnicza CB, 2006, s. 21. ISBN 83-7339-036-7.
↑ Karolina Dzięciołowska: „Stojąc na balkonie, słyszeliśmy krzyk z getta”. Historia Andrzeja i Czesława Miłoszów. sprawiedliwi.org.pl, 2019. [dostęp 2022-12-30].
↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 191. ISBN 83-912463-4-5.

Bibliografia

Franciszka Gryko: Aleja Niepodległości, Stolica, Nr 40 (1606), 1 października 1978

[1] Grzegorz Mika: Od wielkich idei do wielkiej płyty. Burzliwe dzieje warszawskiej architektury. Agencja Wydawniczo-Reklamowa Skarpa Warszawska, 2017, s. 186. ISBN 978-83-63842-67-3.

[2] Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK "Kraj", s. 164–165. ISBN 83-7005-211-8.

[3] Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 77.

[4] Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 49. ISBN 978-83-07-03239-9.

[5] Warszawskie tramwaje elektryczne 1908−1998. Tom I. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1998, s. 126. ISBN 83-907574-00.

[6] Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie 1965–1989. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2005, s. 38. ISBN 83-908950-7-2.

[7] Marian Gajewski: Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 363. ISBN 83-06-00089-7.

[8] Kalendarz warszawski 1 X – 31 XII 1986 r.. „Kronika Warszawy”. 3–4 (71–72), s. 240, 1986.

[9] Kalendarz warszawski 1 X 1993–30 VI 1994. „Kronika Warszawy”. 3 (95), s. 208, 1994.

[10] Warszawa: atlas aglomeracji 1:20 000. Wyd. pierwsze. Warszawa: Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1996. ISBN 83-7000-086-X.

[11] Zarządzenie nr 6 Generalnego Dyrektora Dróg Publicznych z dnia 9 maja 2000 r. w sprawie nowych numerów dróg krajowych, Rzeczpospolita, 4 lipca 2000 .

[12] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2002 r. w sprawie pozbawienia dróg kategorii dróg krajowych (Dz.U. z 2002 r. nr 215, poz. 1819)

[13] Jacek Olecki: Wojenne tajemnice Warszawy i Mazowsza. Warszawa: Agencja Wydawnicza CB, 2006, s. 21. ISBN 83-7339-036-7.

[14] Karolina Dzięciołowska: „Stojąc na balkonie, słyszeliśmy krzyk z getta”. Historia Andrzeja i Czesława Miłoszów. sprawiedliwi.org.pl, 2019. [dostęp 2022-12-30].

[15] Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 191. ISBN 83-912463-4-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne