Aleja Papieża Jana Pawła II w Szczecinie

aleja Papieża Jana Pawła II

Centrum, Śródmieście-Północ
Aleja Papieża Jana Pawła II w Szczecinie, 2021
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Miejscowość	Szczecin
Długość	1172 m
Poprzednie nazwy	Kaiser-Wilhelm-Straße, aleja Jedności Narodowej
Przebieg
pl. Żołnierza Polskiego pl. Pawła Adamowicza pl. Lotników pl. Grunwaldzki ul. Mazurska ul. Wielkopolska ul. Niedziałkowskiego ul. Wacława Felczaka
Położenie na mapie Szczecina aleja Papieża Jana Pawła II
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de aleja Papieża Jana Pawła II
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego aleja Papieża Jana Pawła II
53°25′53,0″N 14°32′59,0″E/53,431389 14,549722

Aleja Papieża Jana Pawła II – aleja położona na obszarze szczecińskich osiedli Centrum i Śródmieście-Północ, w dzielnicy Śródmieście. Aleja ma długość 1,18 km^[1] i przebiega z południowego wschodu na północny zachód, łącząc plac Żołnierza Polskiego z ulicą Wacława Felczaka. Jest to reprezentacyjna śródmiejska aleja z kamienicami ujętymi w rejestrze zabytków oraz w gminnej ewidencji zabytków^[2][3]. Na całej długości stanowi część Złotego Szlaku – trasy turystycznej łączącej Zamek Książąt Pomorskich z Doliną Siedmiu Młynów^[4].

Historia

Przed II wojną światową

Kaiser-Wilhelm-Straße widziana z Koenigsplatz

W 1864 r. szczeciński urbanista James Hobrecht wykonał koncepcję zabudowy terenów powstałych po zlikwidowaniu fortu Wilhelma, który znajdował się w okolicach dzisiejszego placu Grunwaldzkiego^[5], a także na gruntach rozparcelowanego majątku Friedrichschof, znajdującego się na północ od fortu^[6]. Hobrecht zakończył plan w 1874 r.^[6] Zaprojektował układ wielobocznych placów z promieniście rozchodzącymi się ulicami, z których najważniejszą miała stać się ulica roboczo oznaczona numerem 30^[5]. Pierwotnie ulicy tej miano nadać nazwę Lindenstraße, w nawiązaniu do mającej podobne położenie i znaczenie ulicy w Berlinie^[6], jednak w 1877 r. nadano jej nazwę na cześć cesarza Wilhelma I Hohenzollerna, tj. Kaiser-Wilhelm-Straße. Według projektu zabudowy śródmieścia z 1880 r., ulica miała rozpoczynać się na Königsplatz^[a], przechodzić przez kwadratowy Kaiser-Wilhelm-Platz^[b], następnie na skrzyżowaniu z Deutsche Straße^[c] przez wieloboczny Ludwigplatz^[d] i na terenie Quistorpaue^[e] przez K. Platz^[f][7]. Wykorzystując możliwość tyczenia drogi przez tereny dotąd niezasiedlone, zarezerwowano pod nią szeroki teren umożliwiający w przyszłości jej znaczne poszerzenie, włącznie z wyznaczeniem między jezdniami a zabudowaniami charakterystycznych przedogródków w północnej części ulicy^[6].

W 1882 r. przebieg ulicy zmodyfikowano poprzez jej skrócenie i ostateczne określenie szerokości^[5]. Część na południe od placu Grunwaldzkiego (wówczas Wilhelm-Platz) wyznaczono o szerokości 48 m – ulica obejmowała chodniki dla pieszych o szerokości 4 m, dwie jezdnie po 10 m, a pośrodku trakt do jazdy konnej. Partery kamienic zbudowanych wzdłuż tego odcinka przeznaczono na sklepy i usługi. Część na północ od placu wyznaczono w pasie o szerokości 59 m, wyznaczając wzdłuż jej skrajów przedogródki przed kamienicami pełniącymi tu funkcje niemal wyłącznie mieszkalne (sklepy i kawiarnie zaplanowano tylko w budynkach narożnych)^[6].

W latach 1886–1888 przy ulicy wzniesiono reprezentacyjny budynek König-Wilhelms-Gymnasium^[g] według projektu Richarda Rönnebecka^[8] (współcześnie rektorat Uniwersytetu Szczecińskiego), a w następnym dziesięcioleciu rozpoczęto zabudowę kwartałów przylegających do ulicy wielokondygnacyjnymi kamienicami^[5]. Przykładem powstałego w tym czasie domu jest eklektyczna kamienica nr 42 z 1898 r.^[9]

W 1914 r. parcelę nr 37 na narożniku Kaiser-Wilhelm-Straße i Preusische Straße^[h] zabudowano gmachem Finanzamt Stettin Nord^[i][5]. Wznoszenie zabudowań wzdłuż ulicy zakończono zasadniczo w 1924 r.^[6] Zabudowa miała charakter luksusowy – budynki zdobiły głębokie balkony, wykusze, wieżyczki, bogato zdobione elewacje, w tym ze ścianami licowanymi glazurowanymi cegłami w kontrastowych kolorach^[6]. W latach 1924–1927 na północnym końcu ulicy powstał w kilku etapach neobarokowy gmach, zaprojektowany przez Georga Steinmetza dla władz prowincji Pomorze (współcześnie Urząd Miasta Szczecin)^[10].

II wojna światowa

W czasie intensywnych bombardowań miasta ulica ocalała do 1944 roku. Pierwsze zniszczenia nastąpiły w wyniku nalotu przeprowadzonego w nocy z 5 na 6 stycznia tego roku. Zabudowa przy ulicy poważnie ucierpiała – a w południowej jej części, w okolicy pl. Lotników – została niemal całkowicie zniszczona w nalocie dywanowym w nocy z 16 na 17 sierpnia 1944^[11].

Lata 1945–1989

Aleja Jedności Narodowej z pomnikiem Wdzięczności dla Armii Radzieckiej i Środmiejską Dzielnicą Mieszkaniową (rok 1978)

Po zakończeniu II wojny światowej Kaiser-Wilhelm-Straße była jedną z pierwszych ulic zasiedlonych przez ludność polską przybywającą do miasta^[12] i jedną z pierwszych ulic, które otrzymały nazwę w języku polskim^[13]. 5 lipca 1945 r. budynek dawnego zarządu prowincji zajął pierwszy polski zarząd miasta na czele z prezydentem Piotrem Zarembą^[14]. 15 lipca 1945 r. na pobliskich Jasnych Błoniach odprawiono mszę świętą, po której zakończeniu odbył się uroczysty przemarsz jej uczestników przez aleję Jedności Narodowej do placu Grunwaldzkiego^[15].

W 1950 r. u wylotu alei do placu Żołnierza Polskiego ustawiono pomnik Wdzięczności dla Armii Radzieckiej w formie obelisku zwieńczonego pięcioramienną gwiazdą. Nowe władze miasta zdecydowały się na objęcie części alei projektem Śródmiejskiej Dzielnicy Mieszkaniowej, wzorowanym na warszawskiej Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej^[16]. Zespół architektów w składzie: Henryk Nardy, W. Adamczyk i Emanuel Maciejewski zaprojektował w latach 1952–1954 dwa pięciokondygnacyjne, socrealistyczne bloki ze spadzistymi dachami, które miały zająć miejsce zburzonych w czasie wojny kamienic na odcinku od placu Grunwaldzkiego do placu Lotników^[5][17]. Prace budowlane zakończyły się w 1958 r.^[17] Były to pierwsze budynki mieszkalne zbudowane w mieście po zakończeniu II wojny światowej^[16].

W latach 70. XX wieku środkową część alei Jedności Narodowej na odcinku od placu Lotników do placu Grunwaldzkiego przebudowano na aleję spacerową z fontannami^[18]. Tuż przed placem Grunwaldzkim ustawiono 19 czerwca 1980 r. pomnik Marynarza dłuta Ryszarda Chachulskiego^[19][20].

Po roku 1989

Na mocy Uchwały Rady Miasta Szczecin nr X/284/07 z 11 czerwca 2007 r. aleję Jedności Narodowej przemianowano na aleję Papieża Jana Pawła II^[21].

W 2006 r. przeprowadzono remont fontann na odcinku zwanym Aleją Fontann^[22]. W 2015 r. w ramach programu „Zielone Przedogródki Szczecina” odtworzono historyczny wygląd klombów kwiatowych przed kamienicami nr 13, 14, 15 i 17^[23]. W 2016 r. odnowiono jeszcze klomby przed kamienicami nr 18, 19, 20, 21, 22, 32, 33, 34 i 36^[24].

6 lutego 2020 r. ogłoszono przetarg na wykonanie prac remontowych na odcinku od placu Grunwaldzkiego do ulicy Wacława Felczaka. Zakres prac obejmował wymianę przedwojennej kostki brukowej na nową, modernizację ciągu pieszego między jezdniami i chodników, przebudowę sygnalizacji świetlnej i sieci wodnokanalizacyjnej. Zaplanowano także ustawienie elementów małej architektury w postaci koszy na śmieci, ławek, stojaków rowerowych i słupków ograniczających nieprzepisowe parkowanie^[25]. W przetargu wygrało konsorcjum Roverpol i Rover Infraestructuras, które miało wykonać prace do połowy października 2021 r.^[26][27] Wyremontowany odcinek alei oddano jednak do użytku z opóźnieniem – 1 kwietnia 2022 r.^[28][29]

Nazwy

W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:

• Kaiser-Wilhelm-Straße – od 1877 r. do 1945 r.^[5],
• aleja Jedności Narodowej – od 1945 r. do 2007 r.^[5],
• aleja Papieża Jana Pawła II – od 2007 r.^[5].

Układ drogowy

Ulica łączy się z następującymi drogami publicznymi:

Drogi powiązane^[1]

Powiązanie	Droga	Fotografia
skrzyżowanie, początek ulicy	plac Żołnierza Polskiego ulica Edmunda Bałuki aleja Wyzwolenia
skrzyżowanie	plac Lotników ulica Kaszubska ulica Jagiellońska ulica Mazurska ulica Małopolska
skrzyżowanie	plac Grunwaldzki ulica Piłsudskiego ulica Śląska ulica Rayskiego
skrzyżowanie	ulica Mazurska
skrzyżowanie	ulica Wielkopolska
skrzyżowanie	ulica Niedziałkowskiego
skrzyżowanie, koniec ulicy	plac Armii Krajowej ulica Felczaka

Ulica położona jest na działkach ewidencyjnych o łącznej powierzchni 36 073 m², a łączna długość dróg przypisanych do ulicy wynosi 1172 m^[1].

Drogi i działki ewidencyjne

Droga	Długość[1]	Działka[1]	Powierzchnia[1]	Fotografia
droga powiatowa od pl. Żołnierza Polskiego do ul. Felczaka[1]	99 m	11/2	4811 m²
	207 m	16/1	10 059 m²
	670 m	3	13 331 m²
	196 m	20	7872 m²
	1172 m	razem	36 073 m²

Transport publiczny

Według stanu z 13 lutego 2022 r., aleją Jana Pawła II kursują następujące linie autobusowe:

• 70 (między placem Grunwaldzkim a placem Lotników; trasa zmieniona z powodu remontów)^[30],
• 87 (na całej długości alei; trasa tymczasowa)^[31],

• 90 (na całej długości alei; trasa zmieniona z powodu remontów)^[32],

Wcześniej, według stanu z 22 września 2021 r., aleją Jana Pawła II kursowały następujące linie autobusowe^[33]:

• 70 (na całej długości alei)^[33],
• 90 (od placu Lotników do placu Grunwaldzkiego)^[33],
• 95 (od placu Lotników do placu Grunwaldzkiego)^[33].

Zabudowa i zagospodarowanie

Zabudowa i zagospodarowanie

Wylot alei do placu Żołnierza Polskiego

Plac Pawła Adamowicza

Aleja Fontann

Ciąg pieszo-rowerowy przed remontem

Klomby kwiatowe, na drugim planie gmach Urzędu Miasta Szczecin

Tablica z poprzednią nazwą ulicy (nieistniejąca)

Początkowy odcinek alei, od placu Żołnierza Polskiego do placu Lotników, zabudowany jest niemal w całości obiektami powojennymi (trzy pawilony handlowe, wieżowiec). Jedynie po prawej stronie tego odcinka zachowała się jedna kamienica o nr 2. Między placem Lotników a placem Grunwaldzkim po obu stronach ulicy znajduje się zwarta zabudowa, na którą składają się bloki ŚDM w stylu socrealistycznym wzniesione w latach 50. XX wieku^[34] i kilka zachowanych przedwojennych kamienic^[18]. Między placem Grunwaldzkim a ulicą Mazurską i między ulicą Mazurską a ulicą Wielkopolską przy alei (poza budynkiem komisariatu policji Szczecin Niebuszewo) stoją wyłącznie cztero- i pięciopiętrowe kamienice. Kolejny, krótki odcinek od ulicy Wielkopolskiej do ulicy Mieczysława Niedziałkowskiego ma nieco inny charakter zabudowań: po lewej stronie zlokalizowano basen przeciwpożarowy, a po prawej budynek rektoratu Uniwersytetu Szczecińskiego^[5]. Końcowy odcinek alei między ulicą Mieczysława Niedziałkowskiego a ulicą Wacława Felczaka zabudowany jest z lewej strony modernistycznymi kamienicami, a z prawej kamienicami uzupełnionymi blokiem. Perspektywę ulicy od północy zamyka gmach Urzędu Miasta Szczecin^[5][35][36], a od południa dwa wieżowce przy placu Żołnierza Polskiego^[37].

Zagospodarowanie środkowej części alei różni się w zależności od odcinka. Między placem Żołnierza Polskiego a placem Lotników przestrzeń między jezdniami zajmuje plac Pawła Adamowicza. Od placu Lotników do placu Grunwaldzkiego część środkową zagospodarowano w formie promenady z pawilonami gastronomicznymi i fontannami, od których ta część alei otrzymała nazwę Alei Fontann^[18]. Dominantą tego odcinka jest pomnik Marynarza przy wylocie alei do placu Grunwaldzkiego. Od placu Grunwaldzkiego do ulicy Wielkopolskiej środkową część tworzy ciąg pieszo-rowerowy. Środkowa część końcowego odcinka alei była zajmowana przez kwietniki i pomnik Gryfa Pomorskiego^[35][38], lecz w związku z przebudową fragmentu alei także ona została zmieniona w ciąg pieszo-rowerowy^[39][40].

Ochrona i zabytki

Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki:

Obiekty zabytkowe

Obiekt, położenie	Opis, forma ochrony	Fotografia
strona wschodnia
kamienica aleja Jana Pawła II 2	gminna ewidencja zabytków[3]
blok ŚDM aleja Jana Pawła II 5-10 ulica Mazurska 45-46a	gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica aleja Jana Pawła II 11	rejestr zabytków nr rej. 814 z 22 października 1976 r.[2]
kamienica aleja Jana Pawła II 12 plac Grunwaldzki ulica Piłsudskiego	gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica aleja Jana Pawła II 13 plac Grunwaldzki	gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica aleja Jana Pawła II 15	gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica aleja Jana Pawła II 16 ulica Mazurska	gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica aleja Jana Pawła II 17 ulica Mazurska	gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica aleja Jana Pawła II 18 ulica Mazurska	gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica aleja Jana Pawła II 19	gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica aleja Jana Pawła II 22	gminna ewidencja zabytków[3]
budynek szkolny aleja Jana Pawła II 22a	Rektorat Uniwersytetu Szczecińskiego rejestr zabytków nr rej. 119 z 18 marca 2003 r.[2]
kamienica aleja Jana Pawła II 23	gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica aleja Jana Pawła II 27	gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica aleja Jana Pawła II 28	gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica aleja Jana Pawła II 29	gminna ewidencja zabytków[3]
strona zachodnia
kamienica aleja Jana Pawła II 31	gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica aleja Jana Pawła II 35	gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica aleja Jana Pawła II 36	gminna ewidencja zabytków[3]
budynek biurowy aleja Jana Pawła II 37-37a ulica Mazurska	Komisariat Policji Szczecin Niebuszewo rejestr zabytków nr rej. 388 z 15 kwietnia 2009 r.[2]
kamienica aleja Jana Pawła II 38	gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica aleja Jana Pawła II 41 plac Grunwaldzki	gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica aleja Jana Pawła II 42 plac Grunwaldzki	rejestr zabytków nr rej. 862 z 3 listopada 1976 r.[2]
wnętrze apteki aleja Jana Pawła II 42 plac Grunwaldzki	rejestr zabytków nr rej. 862 z 24 stycznia 1977 r.[2]
kamienica aleja Jana Pawła II 43	gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica aleja Jana Pawła II 45	gminna ewidencja zabytków[3]
blok ŚDM aleja Jana Pawła II 46-49b	gminna ewidencja zabytków[3]

Baza TERYT

Dane Głównego Urzędu Statystycznego z bazy TERYT, spis ulic (ULIC)^[41]:

• województwo: ZACHODNIOPOMORSKIE (32)
• powiat: Szczecin (3262)
• gmina/dzielnica/delegatura: Szczecin (3262011) gmina miejska
• Miejscowość podstawowa: Szczecin (0977976) miasto
• kategoria/rodzaj: ulica
• Nazwa ulicy: al. Papieża Jana Pawła II (07125).

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Encyklopedia Szczecina. T. I A-O. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 1999, s. 393–394. ISBN 83-87341-45-2. (pol.)