Aleja Wojska Polskiego w Szczecinie

Aleja Wojska Polskiego

Centrum, Śródmieście-Zachód, Śródmieście-Północ, Łękno, Pogodno, Arkońskie-Niemierzyn, Zawadzkiego-Klonowica, Głębokie-Pilchowo
Aleja Wojska Polskiego między placem Szarych Szeregów a placem Zgody
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Miejscowość	Szczecin
Długość	6895,3 m
Poprzednie nazwy	Falkenwalder Straße
Przebieg
1 plac Zwycięstwa 27 plac Zgody 49 ulica Jagiellońska 63 plac Szarych Szeregów 69 ulica Niedziałkowskiego / ulica Mickiewicza 75 ulica Felczaka 81 ulica Honorowych Krwiodawców 97 ulica Królowej Korony Polskiej 103 ulica Skargi 113 ulica Miłaszewskich / ulica Wawrzyniaka 115 ulica Gorkiego 117 ulica Kurcyuszowej 123 ulica Bogumiły 167 ulica Zaleskiego 169 Obwodnica Śródmiejska / ul. Traugutta 195c ul. Prusa / ul. Solskiego 199a ul. Skłodowskiej-Curie 211a ul. Wincentego Pola / ul. Ostrawicka ul. Unii Lubelskiej / ul. Michałowskiego ul. Rodakowskiego 247 rondo Olszewskiego ul. Jarzyńskiego ul. Kupczyka / ul. Miodowa ↓ ul. Zegadłowicza
Położenie na mapie Szczecina Aleja Wojska Polskiego
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Aleja Wojska Polskiego
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Aleja Wojska Polskiego
53°27′00,9″N 14°30′54,0″E/53,450250 14,515000

Aleja Wojska Polskiego w Szczecinie (przed 1945 r. niem. Falkenwalder Straße, tj. ulica Tanowska) – jedna z głównych ulic Szczecina^[1] (długość 6,9 km^[2]) przebiegająca od centrum miasta w kierunku północno-zachodnim. Położona na terenie ośmiu miejskich osiedli: Centrum, Śródmieście-Zachód, Śródmieście-Północ, Łękno, Pogodno, Arkońskie-Niemierzyn, Zawadzkiego-Klonowica i Głębokie-Pilchowo. Stanowi fragment drogi wojewódzkiej nr 115.

W niektórych artykułach prasowych^[3], folderach turystycznych, stronach internetowych^[4], a nawet na oficjalnej stronie Urzędu Miejskiego w Szczecinie^[5] można spotkać się z informacją, jakoby al. Wojska Polskiego była najdłuższą ulicą w Szczecinie. Nie jest to prawdą, bowiem najdłuższą ulicą w Szczecinie jest ul. Floriana Krygiera licząca ok. 8,5 km^[6].

Przebieg

Ulica rozpoczyna swój bieg na placu Zwycięstwa na osiedlu Centrum i biegnie na północny zachód^[1]. Dochodzi do placu Zgody, krzyżuje się z ulicą Jagiellońską i dociera do placu Szarych Szeregów. Po jego minięciu krzyżuje się kolejno z ulicami: Adama Mickiewicza i Mieczysława Niedziałkowskiego, Wacława Felczaka, Honorowych Krwiodawców, Królowej Korony Polskiej, Księdza Piotra Skargi, Księdza Piotra Wawrzyniaka i Stanisława i Wandy Miłaszewskich, Maksyma Gorkiego, Heleny Kurcyuszowej, Bogumiły, Bohdana Zaleskiego, obwodnicą śródmiejską i Romualda Traugutta, Ludwika Solskiego i Bolesława Prusa, Marii Skłodowskiej-Curie, Ostrawicką i Wincentego Pola, Unii Lubelskiej i Piotra Michałowskiego, Henryka Rodakowskiego, dochodząc do ronda Olszewskiego. Za nim krzyżuje się jeszcze z ulicą Franciszka Jarzyńskiego, kończąc swój bieg na skrzyżowaniu z ulicą Miodową^[7]. Jej przedłużeniem w kierunku granicy miasta jest ulica Emila Zegadłowicza.

Historia

Przed rokiem 1945

Dzisiejsza aleja Wojska Polskiego była pierwotnie traktem wiodącym od Bramy Portowej do miejscowości położonych na północny zachód od Szczecina^[1]. W 1858 r. przy skrzyżowaniu z ulicą Unii Lubelskiej (Am Deutschen Berg^[8]) zbudowano zespół budynków fabryki Stoewera. W latach 70. XIX wieku przy odcinku alei między skrzyżowaniem z ulicą Piotra Skargi (Roonstraße^[9]) a placem Szarych Szeregów (Arndtplatz^[10]) wzniesiono wille osiedla Westend. W 1879 r. przy skrzyżowaniu z ulicą Piotra Skargi powstał kompleks budynków zajezdni tramwaju konnego^[11]. Z zajezdni tej 23 sierpnia 1879 r. wyjechały na trasę wiodącą od alei Wojska Polskiego do ulicy Stanisława Staszica (Grenzstraße^[12]) pierwsze tramwaje konne^[13]. W latach 90. XIX wieku linię tramwajową zelektryfikowano^[14], a północną część alei zabudowano częściowo willami należącymi do osiedla Neu Westend. W tym samym czasie zagospodarowano parcele po obu stronach alei na odcinku od placu Szarych Szeregów do placu Zgody (Bismarckplatz^[15]) poprzez wzniesienie na nich wielokondygnacyjnych kamienic^[1]. Kolejne inwestycje budowlane przy alei przeprowadzono po zakończeniu I wojny światowej, kiedy to powstały spółdzielcze bloki mieszkalne na północ od ulicy Piotra Skargi^[1]. W 1925 r. przy alei utworzono tor kolarski (współcześnie pod nazwą Tor Kolarski im. Zbysława Zająca)^[16]. W 1938 r. zamknięto starą zajezdnię tramwajową przy skrzyżowaniu z ulicą Piotra Skargi i otwarto nową zajezdnię Straßenbahnhof West (współcześnie Zajezdnia Pogodno) pod numerem 200^[17].

Lata 1945–1973

W wyniku bombardowań Szczecina w czasie II wojny światowej zniszczeniu uległa część zabudowy w obrębie placu Zgody^[1]. W 1959 r. na działce przy skrzyżowaniu z ulicą Małkowskiego zbudowano budynek dla Kina Kosmos zgodnie z projektem Andrzeja Korzeniowskiego^[18]. W 1962 r. jeden z narożników z ulicą Jagiellońską wypełniono blokiem według projektu J. Karwowskiego^[19]. W 1963 r. ogłoszono konkurs na zagospodarowanie parcel powstałych po usunięciu gruzów zniszczonych kamienic^[20]. Konkurs rozstrzygnięto na korzyść szczecińskich architektów Wacława Furmańczyka i Witolda Jarzynki^[21], którzy zaprojektowali cztery jednakowe, 10-piętrowe bloki mieszkalne. Dwa z nich stanęły w pobliżu skrzyżowania z ulicą Edmunda Bałuki, trzeci przy skrzyżowaniu z ulicą Bohaterów Getta Warszawskiego, a czwarty w pierzei między placem Zgody a ulicą Jagiellońską.

Lata 1973–2015

Autobus linii E na alei Wojska Polskiego przed Kinem Pionier 1909, 2016

1 grudnia 1973 r. decyzją prezydenta Jana Stopyry z odcinka alei między placem Szarych Szeregów a placem Zwycięstwa wycofano ruch tramwajowy. Rok później odcinek ten poddano modernizacji polegającej na remoncie chodników i jezdni, montażu sygnalizacji świetlnej, ustawieniu elementów małej architektury, nasadzeniu drzew i odnowieniu fasad budynków^[1]. Na skrzyżowaniu z ulicą Piotra Ściegiennego i Królowej Jadwigi stanęła fontanna w formie ścianki wyłożonej mozaiką, nazywana potocznie „Ścianą Płaczu”^[22]. Od początku lat 80. XX wieku do 1994 r. wykonano także remont alei wraz z torowiskiem tramwajowym na odcinku od placu Szarych Szeregów do ulicy Bogumiły i dalej w kierunku Jeziora Głębokiego^[1]. W 1994 r. zajezdnię przy skrzyżowaniu z ulicą Piotra Skargi odcięto od linii tramwajowej biegnącej aleją Wojska Polskiego^[23].

W latach 90. XX wieku wolne parcele między placem Zwycięstwa a placem Zgody wypełniono zabudową plombową^[1]. 25 listopada 2001 r. rozebrano „Ścianę Płaczu” i zastąpiono ją miedzianą fontanną w formie dzbana wylewającego wodę, która po niespełna trzech latach została zdewastowana i ostatecznie zdemontowana^[22].

Po roku 2015

W lipcu i sierpniu 2015 r. Szczecińskie Towarzystwo Socjologiczne i Centrum Rozwoju Społeczno-Gospodarczego przeprowadziły konsultacje społeczne dotyczące przyszłego wyglądu odcinka alei Wojska Polskiego między placem Szarych Szeregów a placem Zwycięstwa. W konsultacjach społecznych mieszkańcy odrzucili możliwość odtworzenia torowiska tramwajowego lub przemiany alei w deptak^[24][25]. W styczniu 2017 r. miasto przeprowadziło drugie konsultacje społeczne, w których członkowie rad osiedli oraz mieszkańcy mieli możliwość wyboru jednej z czterech koncepcji przebudowy alei^[26][27]:

• Wariant I: dwie jezdnie po jednym pasie ruchu rozdzielone pasem zieleni z miejscami parkingowymi, wprowadzenie strefy z ograniczeniem prędkości do 30 km/h;
• Wariant II: dwie jezdnie po dwa pasy ruchu, przy czym pasy środkowe współdzielone z torowiskiem tramwajowym, ograniczenie ruchu samochodów osobowych, dopuszczenie wjazdu na aleję jedynie taksówek, samochodów mieszkańców i autobusów,
• Wariant III: utrzymanie dotychczasowego rozwiązania, tj. dwóch jezdni po dwa pasy ruchu, ograniczenie miejsc parkingowych poprzez wprowadzenie zieleni,
• Wariant IV: powrót do modelu ruchu sprzed 1973 r., tj. dwie jezdnie po dwa pasy ruchu, torowisko tramwajowe na dwóch środkowych pasach, ograniczenie miejsc parkingowych poprzez wprowadzenie zieleni.

Ostatecznie zwyciężył wariant I^[28]. W odpowiedzi na rezygnację z odbudowy linii tramwajowej, Stowarzyszenie Estetycznego i Nowoczesnego Szczecina zażądało od miasta ponownego przeprowadzenia konsultacji społecznych^[29]. W maju 2017 r. środowisko złożone z aktywistów miejskich rozpoczęło zbieranie podpisów pod obywatelskim projektem uchwały w sprawie przywrócenia ruchu tramwajowego na alei Wojska Polskiego^[30]. Głos za przywróceniem linii tramwajowej oddały 1554 osoby, po czym uchwałę poddano pod głosowanie na sesji rady miasta. Ostatecznie przy 9 głosach za, 9 przeciw i 2 wstrzymujących się uchwała nie została przyjęta^[31].

W czerwcu 2017 r. miasto we współpracy ze Stowarzyszeniem Architektów Polskich ogłosiło konkurs na opracowanie projektu przebudowy alei Wojska Polskiego od placu Zwycięstwa do placu Szarych Szeregów^[32]. W konkursie zwyciężył projekt przygotowany przez pracownię Archaid^[33]. Pod koniec 2020 r. miasto ogłosiło przetarg na przeprowadzenie remontu rzeczonego odcinka alei zgodnie ze zwycięskim projektem^[34]. Przetarg rozstrzygnięto w marcu 2021 r. na korzyść firmy MTM S. A.^[35] Wybrany wykonawca zobowiązany jest do przeprowadzenia prac modernizacyjnych w terminie do 24 miesięcy od podpisania umowy na realizację każdego z dwóch etapów inwestycji^[36].

Ważniejsze obiekty

Numer	Nazwa	Zdjęcie	Lata budowy		Opis
	Rzeźba „Labirynt”		1997	nie	Fontanna z kształtek klinkierowych zaprojektowana przez Ryszarda Wilka i zbudowana z funduszy Urzędu Miasta Szczecin i Pomorskiego Banku Kredytowego[37][38]. Obecnie w stanie ruiny.
2	Kino Pionier 1907		1907	tak	Jedno z najstarszych nieprzerwanie działających kin na świecie. Założycielem kina był Otto Blauert, rok później przejął je Albert Pietzke. Początkowo funkcjonowało jako Welt-Theater, później, do 1945, nosiło nazwę Helios.
8	Kino „Kosmos”		1959	tak	Budynek kina wzniesiony w 1959 r. według projektu Andrzeja Korzeniowskiego[18]. Kino zostało zamknięte w 2003 r.
63				nie	Kamienica, w której mieszkał w latach 1891–1935 Wilhelm Meyer-Schwartau[39].
64	Willa Heinricha Stoltinga		187x	tak	Zabytkowa willa wzniesiona po 1870 roku dla Heinricha Stoltinga. Współcześnie siedziba Szczecińskiej Agencji Artystycznej[40].
65			1882	tak	Willa zbudowana w 1882 r.[41]
66	Willa Quodbacha		1882	tak	Willa zaprojektowana w 1876 roku przez C.J. Deckera dla przedsiębiorcy Quodbacha[42][43]. Współcześnie siedziba m.in. Stowarzyszenia Współpracy Polska-Wschód.
70	Willa Augusta Horna		1871–1872	tak	Willa zbudowana dla Augusta Horna, przedsiębiorcy[44][45]. Jest to jeden z trzech drewnianych domów mieszkalnych zachowanych na terenie szczecińskiego Śródmieścia[42].
72	Willa Simona		1910–1911	tak	Willa wzniesiona w latach 1910–1911 dla kupca o nazwisku Simon. Współcześnie siedziba przychodni lekarskiej[46].
73				tak	Willa będąca wieloletnią siedzibą Polskiego Radia Szczecin.
76	Willa Fritza Hoerdera		1896–1897	tak	Willa została wybudowana w latach 1896–1897 według projektu Nulina Widmana dla Fritza Hoerdera, przedsiębiorcy. Współcześnie siedziba Katolickiego Liceum Ogólnokształcącego[47].
84	Willa Augusta Lentza		1888–1889	tak	Wzniesiona w latach 1888–1889 w stylu eklektycznym według projektu Maxa Drechslera dla Augusta Lentza, dyrektora Szczecińskiej Fabryki Wyrobów Szamotowych[48][49].
92	Willa Quistorpów		1871–1872	tak	Neorenensansowa willa zbudowana w latach 1871–1872 dla Johannesa Quistorpa[50]. Od 1950 r. siedziba Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego[51].
97	Willa Carla Gerloffa		1871–1872	tak	Neorenesansowa willa wzniesiona w latach 1871–1872 dla mistrza ciesielskiego Carla Gerloffa[52]. Współcześnie siedziba przychodni lekarskiej[53].
115	Willa Georga Grawitza		1897–1898	tak	Eklektyczna willa zbudowana w latach 1897–1898 dla radcy miejskiego Georga Grawitza[48][54]. Siedziba Państwowej Szkoły Muzycznej I Stopnia im. Tadeusza Szeligowskiego.
186	Fabryka Mechanizmów Samochodowych „Polmo”		1899	nie	Fabryka powstała w Szczecinie w 1946 r. na terenie byłych niemieckich zakładów Stoewer Werke AG. Współcześnie budynek biurowy jest własnością dewelopera Modehpolmo.
200	Zajezdnia tramwajowa Pogodno		1938	nie	Zajezdnia tramwajowa zlokalizowana na osiedlu Zawadzkiego-Klonowica, w dzielnicy Zachód. Została otwarta 22 września 1938 roku[55].
211	Willa Ottona Lindnera		1925	tak	Modernistyczna willa wzniesiona w 1925 r. dla kupca Ottona Lindnera[56]. W latach 1956-1964 siedziba Konsulatu Finlandii[57]. Współcześnie mieści Przedszkole Publiczne nr 2.
246	Tor Kolarski im. Zbysława Zająca		1925	nie

Komunikacja miejska

Współcześnie

Tramwaj Tatra KT4DtM na linii nr 1 na przystanku Piotra Skargi

Według stanu z 24 maja 2021 r. aleją Wojska Polskiego w stałej organizacji ruchu kursowały następujące linie komunikacji miejskiej:

• linie tramwajowe:
  •  1,  9^[58]

• linie autobusowe:
  • dzienne zwykłe: 53, 60, 87^[58]
  • nocne: 529, 531^[58]

Dawniej

Autobus Solaris Urbino 18 na linii nr 87 w pobliżu placu Zgody

• linie tramwajowe:
  • dzienne zwykłe: 5 (od 1905 r. do 1945 r. oraz od 1948 r. do 1973 r.), 7 (od 1934 r. do 1945 r. oraz od 1945 r. do 1973 r.), 10 (od 1967 r. do 1973 r.), 12 (od 1985 r. do 1988 r.)^[14]
  • nocne: 1N (od 1960 r. do 1996 r.), 5N (od 1960 r. do 1973 r.), 7N (od 1969 r. do 1973 r.), 9N (od 1969 r. do 1996 r.)^[14]

Numeracja

• Zawadzkiego-Klonowica: 184–202 parzyste, 235 – 248
• Centrum: 1–63 nieparzyste
• Łękno: 105–121 nieparzyste, 122–142, 143–171 nieparzyste, 185
• Pogodno: 150–182 parzyste, 189–231c nieparzyste
• Arkońskie-Niemierzyn: 187
• Śródmieście-Zachód: 2–62 nieparzyste
• Głębokie-Pilchowo: 245–254
• Śródmieście-Północ: 64–106^[59]

Galeria

• 

  Kamienice przy skrzyżowaniu z ulicą Jagiellońską

• 

  Kamienice przy skrzyżowaniu z ulicą Jagiellońską

• 

  Kamienice w pobliżu placu Zgody

• 

  Aleja w pobliżu zajezdni tramwajowej Pogodno

• 

  Koszary 12 Brygady Zmechanizowanej

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona projektu rewitalizacji alei Wojska Polskiego