Aleja Wolności w Żywcu

aleja Wolności

Śródmieście
Pomnik Wdzięczności, Męczeństwa i Braterstwa Broni oraz budynek dawnej Kasy Chorych
Państwo	Polska
Miejscowość	Żywiec
Długość	1,2 km
Przebieg
Aleja Wolności ul. Bracka 945 al. Jana Pawła II, 945946 Most na rzece Sole, 946 Obwodnica Północna ul. Żeromskiego ul. Bracka al. Wolności (boczna) al. Legionów ul. Batorego ul. Kraszewskiego Plac Grunwaldzki
Położenie na mapie Żywca aleja Wolności
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de aleja Wolności
Położenie na mapie województwa śląskiego aleja Wolności
Położenie na mapie powiatu żywieckiego aleja Wolności
49°41′23,9″N 19°11′39,6″E/49,689980 19,194325

Aleja Wolności w Żywcu – aleja w Żywcu, w dzielnicy Śródmieście. Biegnie od wału przeciwpowodziowego w rejonie Jeziora Żywieckiego do placu Grunwaldzkiego. Na odcinku od ul. Kraszewskiego do placu Grunwaldzkiego aleja jest wyłączona z ruchu samochodowego.

Na odcinku od skrzyżowania z aleją Legionów do połączenia z ul. Żeromskiego aleja ma status drogi powiatowej^[1]. Na pozostałych odcinkach stanowi drogę gminną^[2].

Historia

Otoczenie obecnej Alei Wolności na planie katastralnym miasta z 1884 r. stanowiło koryto Soły, szeroko rozlewające się pomiędzy wysepkami. W jej północnej części zlokalizowane były stodoły należące do mieszkańców Rudzy. Zostały one wyburzone podczas trwającej w latach 1900–1902 budowy gmachu Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”^[3].

Nowa została wytyczona w 1904 r., otrzymując nazwę ulicy Sokolskiej. Rozpoczynała się ona od ulicy Nowy Świat (obecnie ul. Kraszewskiego) i biegła w kierunku Starego Żywca. Wzdłuż ulicy umieszczono skwery nazywane Plantami oraz okrągły plac, przy którym w latach 1927-1929 firma budowlana należąca do bielskiego architekta Karola Korna wystawiła gmach Kasy Chorych^[3].

Planowano połączenie prawej strony placu z ulicą Bracką poprzez wytyczenie kolejnej drogi, jednak do realizacji tego planu nie doszło. Pozostałością po tej koncepcji są fasady domów położonych w głębi zabudowy placu, mających wychodzić na nową ulicę^[3].

Aleja jedno z reprezentacyjnych miejsc miasta. Przy plantach odbywały festyny oraz pokazy sportowe, rozpoczynano też w tym miejscu pochody^[3].

W 1910 r. otwarto połączenie ul. Sokolskiej z ul. Kościuszki w postaci alei obsadzonej kasztanami^[3], u której wylotu 15 lipca 1910 r. wybudowano Pomnik Grunwaldzki, mający upamiętniać 500. rocznicę bitwy pod Grunwaldem^[4].

Podczas okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej aleja została wyłożona kostką granitową i przemianowana na Parkweg. Wyburzono wtedy domy położone między aleją Legionów a ulicą Batorego, gdzie urządzono skwer. W 1945 r. zniszczony został budynek Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, po zakończeniu wojny został odbudowany^[3].

W 1963 r. przy placu obok budynku Kasy Chorych powstał Pomnik Wdzięczności, Męczeństwa i Braterstwa Broni^[5].

Najważniejsze obiekty

Budynek Miejskiego Centrum Kultury, dawna siedziba Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” (2020)

Budynek Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”

2 marca 1895 r. walne zgromadzenie Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” zwróciło się z wnioskiem Rady Gminnej Żywca o wybudowanie dla niego sali. Rozpatrywanie wniosku zajęło kilka lat, jednak zaopiniowano go pozytywnie^[6]. W latach 1900-1902 na miejscu dawnych stodół położonych w rejonie późniejszej ulicy Sokolskiej wybudowano siedzibę towarzystwa. Po drugiej stronie drogi powstało również boisko^[3]. Towarzystwo gimnastyczne przerwało działalność wraz z rozpoczęciem się II wojny światowej^[6]. Obecnie budynek mieści siedzibę Miejskiego Centrum Kultury^[3].

Gmach Kasy Chorych

Powstał w latach 1927–1929 przy placu wytyczonym podczas budowy ulicy Sokolskiej w 1904 r. Wybudowany został przez przedsiębiorstwo budowlane Karola Korna. Budynek zaprojektowano na planie litery E. Obecnie znajduje się w nim Wydział Geodezji i Wydział Kartografii Starostwa Powiatowego w Żywcu, wcześniej mieściła się tu siedziba Przychodni Rejonowej „Pod Pomnikiem”^[3][7].

Pomnik Wdzięczności, Męczeństwa i Braterstwa Broni

Pomnik Wdzięczności, Męczeństwa i Braterstwa Broni (2020)

Pomnik upamiętniający walkę żołnierzy Wojska Polskiego i Armii Czerwonej w czasie II wojny światowej położony jest na placu przed budynkiem dawnej Kasy Chorych. Został wybudowany w 1963 roku, jego autorem jest Antoni Biłka, artysta rzeźbiarz z Bielska-Białej. Umieszczono nad nazwy pól bitewnych: „Lenino 43”, „Janów” „Kutno”, „Narwik” „Oświęcim”, „Tarnów” oraz „Poległym za wolną i sprawiedliwą Polskę 1939–1945. Ziemia Żywiecka”. Na cokole znajdują się rzeźby postaci: polskiego żołnierza trzymającego w lewej ręce tarczę z orłem oraz żołnierza radzieckiego, trzymającego pepeszę^[8]. Było to miejsce odbywania się uroczystości państwowych i manifestacji patriotycznych w okresie PRL. Na fali dekomunizacji w latach 90. XX wieku postulowano o wyburzenie pomnika, jednak z powodu gniazdowania bocianów na jego szczycie, do rozbiórki monumentu nie doszło^[9]. W 2017 r. wymowa pomnika została zmieniona poprzez zamontowanie na jego cokole tablicy z napisem: Poległym za wolną i sprawiedliwą Polskę w latach 1939-1945. Cześć ich pamięci^[10].

Przypisy