Aleje Jerozolimskie w Warszawie

Aleje Jerozolimskie w Warszawie
Skorosze, Salomea, Stare Włochy, Raków, Szczęśliwice, Ochota, Filtry, Śródmieście Południowe, Śródmieście Północne, Mirów
Ilustracja
Widok na Aleje w kierunku wschodnim na wysokości ul. E. Plater
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Długość

10 km

Przebieg
Ikona ulica z prawej.svg0ul. Smolna
Ikona ulica rondo.svgświatła335mrondo gen. Ch. de Gaulle’a: ul. Nowy Świat
Ikona ulica z lewej.svg490mul. Bracka
Ikona ulica z prawej deptak.svg530mul. Bracka
Ikona ulica skrzyżowanie.svgświatła660mul. Krucza
Ikona ulica rondo.svgświatła990mrondo R. Dmowskiego: ul. Marszałkowska
Ikona ulica deptak z lewej.svgświatła1140mul. Poznańska
Ikona ulica z lewej.svg1290mul. J. Pankiewicza
Ikona ulica skrzyżowanie.svgświatła1440mul. E. Plater
Ikona ulica rondo.svgświatła1690mrondo Czterdziestolatka:
al. Jana Pawła II, ul. T. Chałubińskiego
Ikona ulica skrzyżowanie.svgświatła2140mul. Żelazna, ul. W.H. Lindleya →,
pl. S. Starynkiewicza
Ikona ulica rondo.svgświatła2630mpl. A. Zawiszy: ← ul. Towarowa,
ul. Raszyńska →, ul. Grójecka
Ikona ulica z lewej.svg3100mul. Spiska
Ikona ulica z lewej.svg3400mul. J. U. Niemcewicza
Ikona ulica z lewej.svgświatła3480mul. Białobrzeska
Ikona ulica z lewej.svgświatła3670mul. Szczęśliwicka
Ikona ulica z lewej.svgświatła3975mul. ppłk. M. Grzymały-Sokołowskiego
Ikona ulica skrzyżowanie.svgświatła4740mrondo Zesłańców Syberyjskich:
al. Prymasa Tysiąclecia
ul. Bitwy Warszawskiej 1920 r. →
Ikona ulica z prawej.svg5150mul. Na Bateryjce
Ikona ulica z lewej.svg5530mul. Opaczewska
Ikona ulica z prawej.svg5615mul. Kołomyjska
Ikona ulica rondo.svgświatła5860m← ul. Mszczonowska, ul. Śmigłowca →
Ikona ulica skrzyżowanie.svg6540mul. Włodarzewska
Ikona ulica wiadukt.svg6560mul. Włodarzewska
Ikona wiad nad torami.svg6580mlinia kolejowa 47 (WKD)
Ikona wiad nad torami.svg6600mlinia kolejowa 8 (Warszawa-Kraków)
Ikona ulica z prawej.svg6900mul. G. Daimlera
Ikona ulica rondo.svgświatła7180mrondo Dż. Dudajewa: ul. Popularna
Ikona ulica rondo.svgświatła7990mrondo R. Reagana: ul. Łopuszańska
Ikona ulica z prawej.svg8550mul. Krańcowa
Ikona ulica skrzyżowanie.svg9150m← al. 4 czerwca 1989 r.,
Trasa Salomea-Wolica (DK7) →
Ikona ulica z lewej.svg9310mul. Badylarska
Ikona ulica skrzyżowanie.svgświatła5860m← ul. Rawska, ul. Żywiecka→
Ikona ulica skrzyżowanie.svgświatła9970mul. Ryżowa
Ikona ulica z lewej.svg1370mul. Niecała (Opacz-Kolonia)
Ikona ulica z prawej.svgświatła10480mul. Starodęby
Ikona ulica skrzyżowanie.svgświatła10820m← ul. gen. S. Sosnkowskiego,
ul. S. Bodycha (Opacz-Kolonia) →
Michałowice
Położenie na mapie Warszawy
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Aleje Jerozolimskie w Warszawie”
Ziemia52°13′48,0″N 21°00′42,0″E/52,230000 21,011667
Aleje Jerozolimskie, widok w kierunku skrzyżowania z ul. Marszałkowską (1908)
Aleje przy skrzyżowaniu z Nowym Światem (1908)
Aleje Jerozolimskie, widok w kierunku skrzyżowania z ul. Marszałkowską (1934)
Aleje na wysokości ul. Śmigłowca, widok w kierunku śródmieścia
Aleje na wysokości ul. Łopuszańskiej
Aleje Jerozolimskie na wysokości ul. Szczęśliwickiej, widok w kierunku wschodnim

Aleje Jerozolimskie – ulica w warszawskich dzielnicach Śródmieście, Ochota, Włochy i Ursus.

Przebieg

Ulica zaczyna się od mostu Księcia Józefa Poniatowskiego, krzyżując się z Nowym Światem (rondo gen. Charles’a de Gaulle’a), dalej z Marszałkowską (rondo Dmowskiego), aleją Jana Pawła II i ul. Żelazną. Po przejściu przez plac Zawiszy skręca na południowy zachód i biegnie do granicy Warszawy. Od ronda Zesłańców Syberyjskich do ulicy Łopuszańskiej ulica jest częścią Obwodnicy Etapowej Warszawy oraz drogi krajowej nr 7 i trasy europejskiej E77.

Alejami Jerozolimskimi poprowadzone są następujące drogi:

Nr drogiOdcinek
była DW631-PL.svgul. Smolnapl. A. Zawiszy
była DW717-PL.svgpl. A. Zawiszyul. M. Grzymały-Sokołowskiego
była DK2ul. M. Grzymały-SokołowskiegoAleja Prymasa Tysiąclecia
DK7Aleja Prymasa Tysiącleciaul. Łopuszańska
DK7 oraz była DW719-PL.svgul. ŁopuszańskaAleja Obrońców Warszawy
DW719-PL.svgAleja Obrońców Warszawy – granica miasta

Ulica biegnie do Pruszkowa, gdzie przechodzi w aleję Wojska Polskiego na wysokości skrzyżowania z ulicami Bolesława Prusa i Bohaterów Warszawy (droga wojewódzka nr 718)[1].

Aleje Jerozolimskie po remoncie, koło połowy lat 70.[2], zmieniły nieco swój układ na północnej Ochocie. Odcinek od pl. Zawiszy do ul. Spiskiej wybudowano wyłącznie połowicznie, tj. tylko jezdnię w kierunku ze wschodu na zachód. Obecnie ten jednokierunkowy odcinek wydłużono do ul. Niemcewicza (na zamkniętym odcinku Spiska-Niemcewicza znajduje się parking). W kierunku z zachodu na wschód ruch z Alei Jerozolimskich jest poprowadzony ul. Niemcewicza i ul. Grójecką. Taki układ wynika z faktu, że pierwotnie planowano pasy jazdy na wprost umieścić w tunelu pod rondem. Ze względów oszczędnościowych oraz z powodu istnienia alternatywnych planów w ramach budowy obwodnicy śródmiejskiej, tunelu nigdy nie wykonano, stąd taki układ drogowy[3][4].

Historia

Nazwa ulicy pochodzi od istniejącego w XVIII wieku na zachód od obecnego placu Zawiszy osiedla żydowskiego Nowa Jerozolima[5], założonego w 1774 na terenie jurydyki Bożydar-Kałęczyn należącej do Augusta Sułkowskiego[6]. Nazywana była wówczas Drogą Jerozolimską, a następnie Ulicą Jerozolimską. W 1808 pojawiła się nazwa Aleja Jerozolimska, która funkcjonowała do 1919, zastąpiona przez obecną nazwę w liczbie mnogiej – Aleje Jerozolimskie.

Ulicę wytyczono ostatecznie w latach 1823–1824[7]. Przecięła ona całe miasto od rogatek Jerozolimskich do brzegu Wisły[7]. Szeroką na 40 metrów arterię obsadzono czterema rzędami topoli[7][8].

W 1845 przy skrzyżowaniu z Marszałkowską wybudowano Dworzec Wiedeński według projektu Henryka Marconiego. Przy ulicy zaczęto wznosić secesyjne i modernistyczne kamienice. W 1902 w pobliżu skrzyżowania z ul. Żelazną wybudowano Dworzec Kaliski zaprojektowany przez Józefa Hussa[9]. W latach 1904–1913 wzniesiono wiadukt prowadzący do budowanego mostu Mikołajewskiego (obecnie Poniatowskiego). W latach 1921–1932 pod ulicą wybudowano tunel kolei średnicowej.

Podczas okupacji niemieckiej Alejom nadano nazwę Bahnhofstraße (ul. Dworcowej) (1941−1943), następnie zmienioną na Reichstraße (ul. Rzeszy/Państwowej) (odcinek od pl. A. Zawiszy do ul. Marszałkowskiej) (1943−1945) i „Ostlandstraße” (ul. Ziem Wschodnich) (odcinek od ul. Marszałkowskiej do mostu Poniatowskiego) (1943−1945)[10].

Podczas powstania warszawskiego ulica była miejscem zaciętych walk[11]. W pobliżu ul. Brackiej zbudowano barykadę, którą zapewniała jedyne piesze połączenie między północną i południową częścią miasta[12]. Po powstaniu wysadzono Dworzec Główny i spalono większość kamienic pomiędzy Nowym Światem i Marszałkowską[11].

19 stycznia 1945 roku w Alejach Jerozolimskich odbyła się defilada Wojska Polskiego, którą przyjęli Bolesław Bierut i Edward Osóbka-Morawski[13].

Od 27 listopada 1946 do 22 czerwca 1949 roku odcinek Alej Jerozolimskich od ul. Marszałkowskiej do Nowego Światu wraz z fragmentem obejmującym też al. 3 Maja (do wiaduktu mostu Poniatowskiego, tj. linii Wisły) nosił nazwę al. Generała Władysława Sikorskiego[14]. W styczniu 1948 na skrzyżowaniu z ul. Nowy Świat zainstalowano pierwszą po wojnie sygnalizację świetlną[15][16].

W 1958 poszerzono jezdnię pomiędzy ulicami Nowy Świat i Marszałkowską[17].

W latach 60. i 70. XX wieku była częścią czterech dróg międzynarodowych[18][19][20]:

Ważniejsze obiekty

Po południowej stronie ulicy zachował się ciąg przedwojennych kamienic, których część wpisana jest do rejestru zabytków:

Obiekty nieistniejące

Przypisy

  1. OpenStreetMap [dostęp 2020-05-22].
  2. Plan Warszawy, Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1974.
  3. Czyste za głośne i zakorkowane. Życie Warszawy, 2009-11-26. [dostęp 2009-12-29].
  4. Obwodnica Śródmieścia. [dostęp 2009-12-29].
  5. Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 152. ISBN 978-83-62189-08-3.
  6. Jarosław Zieliński. Z dziejów Ochoty. Plac Zawiszy. „Ochotnik”. 30, s. 4, 2007. (pol.). 
  7. a b c Aleksander Gieysztor, Janusz Durko: Warszawa. Jej dzieje i kultura. Warszawa: Arkady, 1980, s. 294. ISBN 83-213-2958-6.
  8. Henryk Janczewski: Warszawa. Geneza i rozwój inżynierii miejskiej. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1971, s. 200.
  9. Robert Marcinkowski: Ilustrowany Atlas Dawnej Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Oliwka, 2013, s. 79. ISBN 978-83-931203-1-4.
  10. http://www.trasbus.com/histzmianyulic.htm
  11. a b Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 70.
  12. Stanisław Niewiadowski: Warszawa jakiej nie ma. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1988, s. 122. ISBN 83-06-01615-7.
  13. Grzegorz Piątek: Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944−1949. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2020, s. 53, 61. ISBN 978-83-280-3725-0.
  14. Jan Górski, Odbudowa Warszawy. Wybór dokumentów i materiałów, t. 2, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1977, s. 260–261; Uchwała Stołecznej Rady Narodowej w sprawie zmiany nazw niektórych ulic w m.st. Warszawie, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej i Zarządu Miejskiego m.st. Warszawy”, 4 (9 (3 kwietnia 1948)), 1948, s. 1; Uchwała Rady Narodowej m. st. Warszawy z dnia 26.III.1949 r. Nr 468 w sprawie zmiany nazw ulic, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej i Zarządu Miejskiego m.st. Warszawy”, 5 (16 (26 września 1949)), 1949, poz. 67.
  15. Kronika wydarzeń w Warszawie 1945−1958. „Warszawskie Kalendarz Ilustrowany 1959”, s. 42, 1958. Wydawnictwo Tygodnika Ilustrowanego „Stolica”. 
  16. Krzysztof Jabłoński i in.: Warszawa: portret miasta. Warszawa: Arkady, 1984, s. strony nienumerowane (Kronika odbudowy, budowy i rozbudowy 1945−1982). ISBN 83-213-2993-4.
  17. Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 295. ISBN 83-01-08836-2.
  18. Plan Warszawy, wyd. 1, Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1963.
  19. Plan Warszawy, wyd. 1, Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1970.
  20. Plan Warszawy, wyd. 5, Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1973.
  21. Aleje Jerozolimskie 51 w warszawa1939.pl.
  22. Aleje Jerozolimskie 53 w warszawa1939.pl.
  23. Rafał Dajbor. Gmina Wyznaniowa Żydowska. „Stolica”. 4, s. 31, kwiecień 2015. 
  24. Aleje Jerozolimskie 55 w warszawa1939.pl.
  25. Aleje Jerozolimskie 85 w warszawa1939.pl.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Warszawa outline with districts v4.svg
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Ikona ulica z prawej.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy z prawej
Ikona ulica rondo.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ronda
Traffic lights icon.svg
Ikonka świateł na skrzyżowaniu
Ikona ulica z lewej.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy z lewej
Ikona ulica skrzyżowanie.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona skrzyżowania
Diamond road sign junction across major road.svg
Crossroads with a major road ahead.
DK7-PL.svg
Sign of route 7 with oficial font Drogowskaz
Ikona ulica z prawej deptak.svg
Autor: original by Marcin Floryan, this modification bu Teemu Vehkaoja, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy skrzyżowanej z deptakiem
Ikona ulica deptak z lewej.svg
Autor: SVG by Harry-C, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Ikona skrzyżowania ulicy z deptakiem z lewej
Ikona ulica wiadukt.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy - wiadukt
Aleje Jerozolimskie na wysokości ul. Śmigłowca.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Aleje Jerozolimskie na wysokości ul. Śmigłowca, widok w kierunku śródmieścia
Al. Jerozolimskie w Warszawie 1908.jpg
Aleje Jerozolimskie w Warszawie róg Nowego Światu
Aleje Jerozolimskie.jpg
Autor: Willem van de Poll, Licencja: CC BY 4.0
Aleje Jerozolimskie, Warszawa, Polska. Fotografia wykonana w 1934 roku.
Aleje Jerozolimskie 1908.jpg
Aleje Jerozolimskie w Warszawie.widok w kierunku skrzyżowania z ul. Marszałkowską
DW717-PL.svg
Sign of DW 717 with oficial font Drogowskaz and adequate dimensions.
Aleje Jerozolimskie w Warszawie na wysokości ul. Szczęśliwickiej 2021.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Aleje Jerozolimskie w Warszawie na wysokości ul. Szczęśliwickiej, widok w kierunku placu Zawiszy
DW719-PL.svg
Sign of DW 719 with oficial font Drogowskaz and adequate dimensions.
Ikona wiad nad torami.svg
Ikona_wiadukt_nad_torami
Aleje Jerozolimskie przy ul. Łopuszańskiej w Warszawie 2018.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Aleje Jerozolimskie przy ul. Łopuszańskiej w Warszawie
Aleje Jerozolimskie w Warszawie 2015.JPG
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Aleje Jerozolimskie w Warszawie
DK2-PL.svg
Sign of DK2 with oficial font Drogowskaz
DW631-PL.svg
Sign of DW 631 with oficial font Drogowskaz and adequate dimensions.