Aleksander Edward Sułkowski

Aleksander Edward Sułkowski

Aleksander Edward
książęca odmiana herbu Sulima
Rodzina	Sułkowscy herbu Sulima
Data i miejsce urodzenia	6 grudnia 1856 New Bremen
Data i miejsce śmierci	2 września 1929 Bielsko
Ojciec	Ludwik Jan Nepomucen Sułkowski
Matka	Maria Gemperle
Żona	Maria Teresa Moser von Ebreichsdorf
Dzieci	Wanda Maria Luiza (1892) Aleksander Karol Ludwik(1893) Maria Teresa (1894) Maria Carola (1895) Roman Edgar (1897) Maria Prisca (1902)

Aleksander Edward Sułkowski herbu Sulima (ur. 6 grudnia 1856 w New Bremen, zm. 2 września 1929 w Bielsku) – VIII książę bielski (VIII Herzog von Bielitz Fürst des Heiligen Römischen Reiches, Herr auf Toót-Soók, Ungarn) z magnackiego rodu Sułkowskich, syn Ludwika Jana Nepomucena Sułkowskiego i Marii Gemperle – córki szwajcarskich mieszczan i kupców z Rorschach. Uchodził za habsburskiego lojalistę, żywo oddanego sprawom Habsburgów. Negatywnie reagował na wszelkie przejawy nacjonalizmów, które pojawiły się na początku XX w. na ziemiach czeskich i węgierskich^[1][2].

Życiorys

Służba wojskowa

Kształcił się w Szkole Kadetów Kawalerii w Mährisch Weißkirchen. Dnia 1 listopada 1875 mianowany został kadetem w 8. Czeskim Pułku Dragonów „Carl Prinz von Preußen”, stojącym garnizonem w Sankt Georgen i Bratysławie, z kadrą zapasową w Pradze. Awansowany na podporucznika 1 listopada 1876, w następnym roku przeniesiony został do 6. Pułku Huzarów. Stopień porucznika uzyskał 1 maja 1881, rotmistrza drugiej klasy 1 maja 1889. Podczas pobytu w armii stacjonował także w południowych Węgrzech i w Sopronie. Urlopowany w 1891, przeszedł w stan spoczynku w 1894. W chwili wybuchu I wojny światowej miał 58 lat i z uwagi na wiek nie został zmobilizowany. Był odznaczony austriackimi zaszczytami: brązowym medalem jubileuszowym dla sił zbrojnych (Bronzene Jubiläumserinnerungsmedaille für die bewaffnete Macht, 1899) oraz wojskowym krzyżem jubileuszowym (Militär-Jubiläumskreuz, 1908)^[3].

Życie prywatne

Zamek w Achau

Zamek w Ebenfurth

Zamek w Tannenmühle

Dnia 18 maja 1890 poślubił baronównę Marię Teresę Moser von Ebreichsdorf (1872–1940), pochodzącą ze starej, zamożnej rodziny z Dolnej Austrii. Jej rodzicami byli Karol Moser von Ebreichsdorf i Priska, urodzona Gorup de Besanez, właściciele dóbr i zamków Ebenfurth i Achau. Ród Gorup de Besanez pochodził z Grazu i posiadał swoje dobra na terenach obecnej Chorwacji, natomiast rodzinę Moserów von Ebreichsdorf łączyły związki familijne z Suttnerami, również władającymi zamkami w Ebenfurth i Achau. Przez koligacje z rodzinami Moserów i Suttnerów, ciotką potomków Aleksandra Edwarda była Bertha von Suttner z domu hrabianka Kinsky von Wchinitz und Tettau (1843–1914), austriacka pisarka i dziennikarka, czołowa działaczka ruchów pacyfistycznych, współpracownica Alfreda Nobla i pierwsza kobieta – laureatka Pokojowej Nagrody Nobla^[2][4].

Książę i jego małżonka wychowali sześcioro potomstwa^[2][5]:

• Wanda Maria Luiza Sułkowska, ur. 17 stycznia 1892 na zamku w Achau. Wandę poślubił na bielskim zamku 1 października 1921 Otto Aufschnaiter von Huebenburg (1898-1941), porucznik austriackich dragonów w rezerwie, właściciel sanatorium Guttenbrunn w Baden koło Wiednia. Wanda zmarła 1 października 1948 w tyrolskim Bolzano. Małżeństwo nie pozostawiło potomków.
• Aleksander Maria Karol Ludwik Sułkowski, ur. 15 lutego 1893 na zamku w Ebenfurth. W 1919 zawarł związek małżeński z hrabianką Feodorą Hardegg auf Glatz und im Machlande w zamku Seefeld w Dolnej Austrii, z którą rozwiódł się w 1935. Mieli córkę Aleksandrę (Olesię). W 1936 poślubił Annę z domu Mallinger, córkę przedsiębiorcy – właściciela sieci młynów w Leoben. Książę zmarł w 1956 w Leoben, gdzie spoczął w grobowcu rodzinnym żony. Z tego związku urodziła się dwójka dzieci: Jadwiga (Heidi), ur. 27 lutego 1938 w Wiedniu, Alexander Josef, ur. 23 marca 1940 w Wiedniu.
• Maria Teresa (Deisy) Sułkowska, ur. 29 lipca 1894 na zamku w Achau. 3 czerwca 1914 poślubiła na zamku w Ebenfurth barona Karla Gundaccara von Suttnera (1880–1952), rotmistrza 4. Regimentu Dragonów „Kaiser Ferdinand”. Zmarła 27 kwietnia 1960 i pochowana została na cmentarzu w Achau. Małżeństwo pozostawiło czworo potomków, w tym trzech synów.
• Maria Carola (Carry) Sułkowska, ur. 24 grudnia 1895 na zamku w Achau. Nie wyszła za mąż, żyła w Wiedniu, gdzie zmarła.
• Roman Edgar Sułkowski, ur. 18 czerwca 1897 na zamku w Tannenmühle. W 1920 poślubił w Wiedniu Marię Wilhelminę Hardegg auf Glatz und im Machlande, siostrę szwagierki. Rozwiedli się w 1925. W 1928 zawarł nowy związek z Bertą Neuhauser. Zmarł w 1940 w Wiedniu. Pochowany został na cmentarzu Hietzing. Miał jedno dziecko z pierwszego małżeństwa, córkę Romanę, która poślubiła w Wiedniu Roberta Karla Herziga, doktora filozofii.
• Maria Prisca (Pussy) Sułkowska, ur. 13 września 1902 na zamku w Achau. 25 listopada 1930 poślubiła w Wiedniu Pawła Mencla, właściciela majątku Medynia w dawnym województwie stanisławowskim, rotmistrza w 2. Pułku Szwoleżerów Rokitniańskich. Małżeństwo pozostawiło syna i córkę.

• 

  Maria Teresa Moser von Ebreichsdorf księżna Sułkowska

• 

  Siostry Wanda, Maria Teresa, Maria Carola i Maria Prisca Sułkowskie

• 

  Aleksander Karol Ludwik Sułkowski w mundurze austriackich ułanów

• 

  Grób Marii Teresy (Daisy) Suttner z domu Sułkowskiej w Achau

• 

  Grób Romana Sułkowskiego na wiedeńskim cmentarzu Hietzing

Od ziemianina do księcia bielskiego

Zamek w Toót-Soók (Šalgovcach)

Kiedy Aleksander Edward wchodził w związek małżeński z Marią Teresą perspektywa przejęcia bielskiego fideikomisu była bardzo odległa. Jego powiernikiem był wówczas przyrodni brat Józef Maria Ludwik Sułkowski – VII książę bielski, a pierwszym pretendentem do przejęcia tytularnego majątku był wówczas starszy brat Alfred Sułkowski (ur. 1855). W związku z tym książę, po wystąpieniu z wojska, nabył majątek z zamkiem w Toót-Soók (Tótsók na terenie Górnych Węgier, obecnie Šalgovce w kraju nitrzańskim na Słowacji). Administrował też przez jakiś czas nabytą przez żonę posiadłością z zamkiem Tannenmühle – na zachód od Wiednia. Niezwykle cenił sobie spędzanie wolnego czasu na prowincji, gdzie mógł oddawać się polowaniom, jeździe konnej, leśnictwu i rolnictwu. Po 1913, kiedy zmarł Alfred, zrezygnował z majątku Toót-Soók i przejął obowiązek kuratora ubezwłasnowolnionego Józefa Marii. Innym z powodów takiego działania były narastające niepokoje nacjonalistyczne na Węgrzech. Wówczas kilkukrotnie zmieniał miejsce zamieszkania, przeniósł się do Hietzing pod Wiedniem, a następnie do Hinterbrühl w dzielnicy Mödling, aby na kilka lat osiąść z rodziną w kurorcie Baden pod Wiedniem, w willi przy Trostgasse (obecnie Hotel Caruso). W 1919 przeprowadził się na bielski zamek. W 1920, po śmierci Józefa Marii, przejął zarząd nad fideikomisem i został VIII księciem bielskim. Z trudem przychodziło mu gospodarowanie majątkiem w nowych realiach politycznych II Rzeczypospolitej. Skuteczną pomocą służył mu najstarszy syn Aleksander Ludwik, jego następca. Zmarł 2 września 1929 na bielskim zamku i został pochowany w kaplicy rodowej św. Anny^[1][2][5].

Przypisy

Bibliografia

• Piotr Kenig: Pod dwugłowym orłem. Sułkowscy w armii Habsburgów 1746–1918. W: Grzegorz Madej (red.), Dariusz Nawrot (red.): Zapomniani książęta? Sułkowscy w XVIII-XX wieku. Katowice: 2016. ISBN 978-83-8012-921-4.
• Grzegorz Madej, Piotr Kenig: Bielscy książęta Sułkowscy, jakich nie znacie. Bielsko-Biała: Muzeum Historyczne w Bielsku-Białej, 2015. ISBN 978-83-881054-1-8.
• Grzegorz Madej. Aleksander Ludwik Sułkowski: IX. vlastník bílského fideikomisu. „Těšínsko”. 58, s. 57-72, 2015. Muzeum Těšínska, Český Těšín. ISSN 0139-7605. 
• Grzegorz Madej: Bielska linia książęcego rodu Sułkowskich (1786-1918). Uniwersytet Śląski w Katowicach: praca doktorska, egzemplarze dostępne w bibliotece Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach i bibliotece fachowej Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej, 2016.

Poprzednik Józef Maria Ludwik Sułkowski

Książę Bielski 1920 – 1929

Następca Aleksander Karol Ludwik Sułkowski