Aleksander Janowski

Aleksander Janowski

Data i miejsce urodzenia	20 października 1866 Warszawa
Data i miejsce śmierci	9 października 1944 Komorów
Odznaczenia

Tablica upamiętniająca Aleksandra Janowskiego przy wejściu do Zespołu Szkół im. inż. Stanisława Wysockiego (d. „Kolejówka”) przy ul. Szczęśliwickiej 56 w Warszawie

(c) Rafał T / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

Tablica poświęcona Aleksandrowi Janowskiego, znajdująca się na ścianie dawnego schroniska PTTK w Świętej Katarzynie

Grób Aleksandra Janowskiego na cmentarzu Powązkowskim

Aleksander Janowski (ur. 20 października 1866 w Warszawie^[1], zm. 9 października 1944 w Komorowie) – polski podróżnik, pionier krajoznawstwa, autor przewodnika Wycieczki po kraju (1900–1903), pedagog, współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (1906), urzędnik ministerialny w II RP.

Życiorys

Absolwent Szkoły Technicznej Kolejowej Towarzystwa Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej przy ul. Chmielnej 88/90 w Warszawie^[2].

Był jednym ze współzałożycieli Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego i prezesem towarzystwa w latach 1922–1929. Zajmował się badaniami polskiej emigracji w Stanach Zjednoczonych, Ameryce Południowej i na Syberii. W latach 1900–1903 opublikował czterotomowy ilustrowany przewodnik po Królestwie Polskim zatytułowany Wycieczki po Kraju.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został urzędnikiem Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego na stanowisku kierownika referatu oświaty pozaszkolnej, a później naczelnika Wydziału Oświaty Pozaszkolnej.

Zmarł po upadku powstania warszawskiego w Komorowie, a 18 października 1947 roku po ekshumacji został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (aleja zasłużonych-1-52,53)^[3][4].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)^[5],
• Złoty Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1938)^[6],
• Srebrny Wawrzyn Akademicki (7 listopada 1936)^[7].

Upamiętnienie

W Kielcach, Łodzi, Sosnowcu i Warszawie znajdują się ulice nazwane jego imieniem.

W Kampinoskim Parku Narodowym jego imieniem nazwano żółty południkowy szlak z Leoncina do Leszna.

Trzy tezy krajoznawstwa

Swoje przemyślenia o krajoznawstwie podsumował w trzech tezach^[8]:

• Z miłości do ziemi rodzinnej wypływa żądza jej uszczęśliwienia przez ofiarną służbę na każdym stanowisku społecznym i w każdej dziedzinie życia.
• Zbliżenie się do przyrody ojczystej budzi poczucie potęgi Ziemi Rodzinnej, zaś zbliżenie do ludu – miłość braterską i poczucie zbiorowości, mnożąc wielokrotnie siłę jednostki – w sumie zaś praca krajoznawcza daje otuchę i wiarę w siły państwa, budzi szlachetną dumę i podnosi godność narodową, kształtuje charaktery i dźwiga na wyższy poziom typ obywatela.
• Praca krajoznawcza jest czynnikiem państwotwórczym i jako taka winna w społeczeństwie zyskać gorących wyznawców, którzy będą współtwórcami zbiorowego szczęścia i budowniczymi potęgi Ojczyzny.

Wybrane publikacje

• X ciekawszych wycieczek po kraju (1904)
• seria przewodników Wycieczki po kraju (1900–1908)
• Sielanka Kościuszki (1906)
• Gopło (1908)
• Podole (1908)

• Ziemia rodzinna (1913)
• Pierwiastek narodowy w nauczaniu geografji (1915)
• Pogadanki krajoznawcze: podręcznik do początkowej nauki krajoznawstwa (1916)
• Położenie geograficzne Warszawy (1916)
• Duch Warszawy: pogadanki krajoznawcze o Warszawie (1917)
• Kochaj Kościuszkę! (1917)
• Kto ty jesteś? (1918)
• Nasza ojczyzna (1919)
• Nasze bogactwa kopalne (1919)

• Warszawa (1920)
• Nad polskiem morzem (1921)

• Przykazania obywatelskie (1921)

• Własna ziemia (1921)
• Polacy w Ameryce (1922)

• Polska w krajobrazie i zabytkach (1930)
• Oświata Polaków za granicą państwa (1930)
• Nasz plac: opowiadanie dla dzieci (1931)

• Chrońmy przyrodę ojczystą (1935)

Przypisy

Bibliografia

• Aleksander Janowski – Internetowy Słownik Biograficzny. ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2015-09-28].

Linki zewnętrzne

• Prace Aleksandra Janowskiego w serwisie Polona.pl