Aleksander Kocwa

Aleksander Kocwa
Data i miejsce urodzenia

26 sierpnia 1901
Lwów

Data i miejsce śmierci

11 stycznia 1959
Kraków

profesor nauk chemicznych
Doktorat

4 maja 1929

Habilitacja

1936

Profesura

10 września 1938

Dziekan Wydziału Farmaceutycznego UJ
Uczelnia

Akademia Górnicza w Krakowie
Uniwersytet Jagielloński
Akademia Medyczna w Krakowie

Odznaczenia
Medal 10-lecia Polski Ludowej

Aleksander Kocwa (ur. 26 sierpnia 1901 we Lwowie, zm. 11 stycznia 1959 w Krakowie) – polski chemik, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Aresztowany w ramach Sonderaktion Krakau w 1939, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych, po uwolnieniu aż do końca okupacji organizator tajnego nauczania dla studentów farmacji i chemii. Dziekan Wydziału Farmaceutycznego UJ w latach 1948–1951 i Akademii Medycznej w Krakowie w latach 1958–1959.

Życiorys

Urodził się jako syn Juliusza Kocwy (1884–1953), doktora medycyny, lekarza pułkowego; i Zofii Dąbrowieckiej[1][2]; wnuk Anieli Vetulani od strony ojca.

W 1919 roku ukończył Gimnazjum im. Jana Sobieskiego w Krakowie[2], a następnie w 1922 roku studia na Wydziale Chemiczno-Technicznym Państwowej Wyższej Szkoły Przemysłowej w Krakowie. W latach 1922–1924 był w tej szkole asystentem pod kierunkiem profesora J. Buraczewskiego[1]. W 1924 ukończył studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego[1].

W latach 1924–1925 był młodszym asystentem w Zakładzie Elektrometalurgii Akademii Górniczej w Krakowie[2], a w latach 1925–1930 asystentem w Zakładzie Chemii Organicznej UJ, gdzie pracował pod kierunkiem Karola Dziewońskiego[1]. 4 maja 1929 uzyskał stopień doktora filozofii z zakresu chemii na podstawie dysertacji O kwasach hydroksynaftalowych. W 1930 został mianowany zastępcą profesora na Wydziale Filozoficznym UJ i objął stanowisko kierownika katedry i Zakładu Chemii Farmaceutycznej Oddziału Farmaceutycznego UJ. W 1936 otrzymał veniam legendi w zakresie chemii organicznej i farmaceutycznej. 10 września 1938 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego chemii farmaceutycznej na macierzystym wydziale[1][3]. W latach 30. był aktywnym członkiem Towarzystwa Popierania Nauk Farmaceutycznych w Krakowie[4].

6 listopada 1939 został aresztowany w ramach niemieckiej akcji pacyfikacyjnej Sonderaktion Krakau. Był osadzony kolejno w więzieniu Montelupich, koszarach przy ul. Mazowieckiej w Krakowie[5][6] i w więzieniu we Wrocławiu. Następnie do marca 1940 roku był uwięziony w KL Sachsenhausen, skąd został przeniesiony do KL Dachau. Stamtąd został zwolniony w styczniu 1941 roku[1].

Po powrocie do Krakowa, działając w warunkach okupacyjnych, w latach 1941–1945 pełnił funkcję kierownika wytwórni i laboratorium analitycznego firmy „Pharma”. W tym czasie prowadził również tajne nauczanie dla studentów farmacji i chemii, egzaminując studentów i opracowując program nauczania[1]. Stanowczo odrzucił kilkakrotne hitlerowskie propozycje objęcia kierownictwa zakładu chemii farmaceutycznej na organizowanym we Lwowie „Pharmazeutische Fachkurse”[2]. Odrzucił również propozycje ogłaszania artykułów w fachowym czasopiśmie Wiadomości Aptekarskie, wydawanym przez niemiecką Apothekerkammer[2], oraz propozycję zorganizowania laboratorium aptekarskiego dla dystryktu krakowskiego[2]. Jako kierownik „Pharmy” opiekował się młodzieżą szkolną „chroniącą się przed przymusem pracy i poszukującą zaświadczeń odbycia praktyki”[2].

W 1945 roku powrócił na stanowisko profesora i kierownika Zakładu Chemii Farmaceutycznej UJ. W 1947 roku został mianowany profesorem zwyczajnym. W latach 1947–1948 był prodziekanem, zaś w latach 1948–1951 pełnił funkcję dziekana Wydziału Farmaceutycznego UJ[2]. Równocześnie pozostawał doradcą naukowym „Pharmy” aż do roku 1950. W 1953 roku decyzją Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej otrzymał stopień doktora nauk farmaceutycznych[2].

W latach 1953–1955 był przewodniczącym krakowskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Chemicznego, następnie w latach 1955–1956 wiceprzewodniczącym tegoż oddziału[2]. Od maja 1957 był członkiem Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, a od września 1957 członkiem Komisji Farmakopei Polskiej[2]. Był członkiem Komisji Nauk Farmaceutycznych Polskiej Akademii Umiejętności aż do 1951 roku[2], gdy wraz z utworzeniem Polskiej Akademii Nauk władze państwowe uniemożliwiły działalność PAU.

Kocwa opublikował trzydzieści pięć prac naukowych z zakresu chemii organicznej i farmaceutycznej[1][2]. Był członkiem komitetów redakcyjnych czasopism Wiadomości Chemiczne oraz Acta Poloniae Pharmaceutica[2].

Jako były więzień niemieckich obozów koncentracyjnych był członkiem Okręgu Wojewódzkiego Polskiego Związku byłych Więźniów Politycznych[2], a potem Związku Bojowników o Wolność i Demokrację[2]. W latach 1945–1946 był wiceprzewodniczącym Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Farmaceutycznego, Aptek i Drogerii w Krakowie[2]; a potem do połowy roku 1947 przewodniczącym Sekcji Przemysłu Farmaceutycznego oraz członkiem zarządu okręgowego Związku Zawodowego Pracowników Służby Zdrowia RP[2]. W latach 1948–1950 był przewodniczącym Sekcji Szkół Wyższych i Instytucji Naukowych Związku Nauczycielstwa Polskiego – Kraków – Uniwersytet Jagielloński[2].

W 1958 został ponownie dziekanem Wydziału Farmaceutycznego, który administracyjnie wchodził już w skład powołanej do życia autonomicznej Akademii Medycznej w Krakowie. Na tym stanowisku pozostał do końca życia[1]. W ostatnich latach jego działalność naukowa „hamowana była (...) ciężkimi przeżyciami rodzinnymi”[2], w szczególności chorobą i śmiercią obydwojga rodziców[2]; a także ciężką chorobą, w którą sam popadł[2], która „doprowadziła do katastrofy nieoczekiwanej przez wielu jego przyjaciół”[2].

Zmarł w styczniu 1959 w Krakowie. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim, w grobowcu rodzinnym[a][7][8].

W ocenie Bogusława Bobrańskiego, „profesor Kocwa był przede wszystkim dobrym człowiekiem. Charakteryzowała go wybitna inteligencja, pogodne usposobienie, szlachetny i prawy charakter. Lojalny i szczery wobec kolegów, umiał zjednywać sobie ich sympatię zarówno uczciwym postępowaniem, jak też wysoką kulturą towarzyską. Był patriotą o przekonaniach szczerze demokratycznych”[2].

Był żonaty z Elżbietą z domu Bargiel, z którą miał córki: Renatę i Jolantę[1][2].

Odznaczenia

Uwagi

  1. ↑ Kwatera XXXII, wschód, grób ósmy.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j Maria Sarnecka: Kocwa Aleksander (1901–1959). W: Polski Słownik Biograficzny. T. XIII. 1967, s. 234–235.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y Bogusław Bobrański. Prof. dr Aleksander Kocwa. Życie i działalność naukowa. „Wiadomości Chemiczne”. 10 (148), s. 535–542, październik 1959. 
  3. ↑ Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 11, s. 455, 5 listopada 1938. 
  4. ↑ Aptekarz i jego Uniwersytet. Aptekarz Polski, lipiec 2009. [dostęp 2020-05-24].
  5. ↑ Jan Gwiazdomorski: Wspomnienia z Sachsenhausen. Wydawnictwo Literackie, 1969, s. 268.
  6. ↑ Aleksander Kocwa. malopolskawiiwojnie.pl, 23 maja 2013. [dostęp 2017-01-20].
  7. ↑ Pro Memoria II. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na Cmentarzu Rakowickim i Salwatorskim. 1803–2015. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 125. ISBN 978-83-233-4128-4.
  8. ↑ Grób rodziny Kocwów na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. billiongraves.pl. [dostęp 2020-05-19].
  9. ↑ M.P. z 1956 r. nr 29, poz. 391.

Media użyte na tej stronie