Aleksander Marten

Aleksander Marten
Imię i nazwisko

Mordka Matys Marek Tennenbaum

Data i miejsce urodzenia

13 listopada 1898
Łódź

Data śmierci

1942

Zawód

aktor teatralny i filmowy, reżyser filmowy

Lata aktywności

1917–1939

Tablica upamiętniająca Aleksandra Martena na cmentarzu żydowskim w Bielsku-Białej

Aleksander Marten, właściwie Mordka Matys Marek Tennenbaum (ur. 13 listopada 1898 w Łodzi, zm. 1942) – polski aktor i reżyser żydowskiego pochodzenia, który zasłynął głównie z przedwojennych żydowskich filmów i sztuk teatralnych w języku jidysz.

Życiorys

Urodził się w Łodzi w rodzinie żydowskiej. Mając 15 lat wyjechał do Niemiec. Dwa lata później zadebiutował jako aktor w teatrze w Halle. W 1923 ukończył kierowaną przez Maxa Reinhardta szkołę teatralną przy Deutsches Theater w Berlinie. Inscenizował szereg sztuk i jednocześnie nakręcił swój pierwszy film, grając obok Xeni Desni, Rudolfa Klein-Rugge i Wiliah Dieterle. Był współreżyserem reinhardtowskiego „Snu nocy letniej” i reżyserem „Pasteura” z Pawłem Muni. Marten był osobistym przyjacielem Konrada Veidta, z którym grywał niejednokrotnie na scenie i w filmie. W Wiedniu partnerowały mu aktorki Luisa Rainer i Elżbieta Bergner. W następnych latach występował w zespołach objazdowych na różnych scenach niemieckich, m.in. w Berlinie, Hanowerze, Stuttgarcie i w Volkstheater w Wiedniu. Jako aktor teatralny został okrzyknięty przez ówczesną prasę najlepszym odtwórcą roli Otella w Europie. W 1929 przeprowadził się do Bielska, gdzie grał w Teatrze Miejskim. Występował i reżyserował na scenie bielskiego teatru przez trzy lata, potem grał w Innsbrücku i Wiedniu, by po krótkiej przerwie w 1933 roku wrócić do Bielska i zamieszkał przy ul. Republikańskiej 5. Od czasu wyjazdu do Niemiec używał pseudonimu artystycznego Aleksander Marten, który prawnie zalegalizował jako swoje imię i nazwisko w Bielsku 2 grudnia 1937 roku. W 1935 nakręcił dokumentalny filmem dźwiękowy o mieście Bielsku pt. Bielsko – miasto przemysłu i turystyki. Kontynuując działalność reżyserską rok później w Warszawie założył własny ośrodek produkcyjny Alma-Film. Wówczas wyreżyserował najbardziej znane swoje filmy: Za grzechy (1936), O czym marzą kobiety (1937) oraz Bezdomni (1939), w którym zagrał też jedną z głównych ról – Abrama Rywkina. W 1933 roku ożenił się w Bielsku z Emilią Teresą Groje, z którą miał córkę Dorothy. Na łamach bielskiej żydowskiej gazety „Jüdische Wochenpost mit Wirtschaftsblat” publikował artykuły w których recenzował wydarzenia kulturalne i jubileusze. Zmarł w nieznanych okolicznościach i w nieznanym miejscu, prawdopodobnie w 1942 roku[1].

W maju 2009 w domu przedpogrzebowym na cmentarzu żydowskim w Bielsku-Białej odsłonięto – ufundowaną przez mieszkańców miasta – tablicę pamiątkową upamiętniającą Martena[2].

Przypisy

  1. ↑ Jacek Proszyk: Życie według wartości. Żydowscy liberałowie, ortodoksi i syjoniści w Bielsku-Białej. Jaworze: Haskala, 2012, s. 159–161. ISBN 978-83-936155-0-6.
  2. ↑ Ewa Furtak: Bielszczanie dbają o zabytkowy kirkut. Gazeta Wyborcza Bielsko-Biała, 19 maja 2009. [dostęp 2009-09-10]. (pol.).

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Aleksander Marten tablica.jpg
Autor: Jacek Proszyk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tablica upamiętniająca Aleksandra Martena na cmentarzu żydowskim w Bielsku-Białej