Aleksander Reszczyński
 Inspektor Aleksander Reszczyński (1936) | |
 inspektor Policji Państwowej | |
| Data i miejsce urodzenia | 27 marca 1892 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 4 marca 1943 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | przed 1918–1943 |
| Formacja | Polska Organizacja Wojskowa |
| Stanowiska | komendant PP miasta Lublina |
| Główne wojny i bitwy | |
Aleksander Stanisław Reszczyński, herbu Rawicz (ur. 27 marca 1892 w Warszawie, zm. 4 marca 1943 tamże)[1] – polski wojskowy i policjant, członek Polskiej Organizacji Wojskowej, oficer Policji Państwowej II RP, komendant Policji Polskiej Generalnego Gubernatorstwa w Warszawie, zasłużony współpracownik Kontrwywiadu ZWZ-AK. Jego żoną była Marta Reszczyńska-Stypińska (1905-1995), polska poetka i dramatopisarka emigracyjna[2].
Życiorys
W czasie I wojny światowej członek Polskiej Organizacji Wojskowej, zaangażowany w tworzenie Straży Obywatelskiej. W listopadzie 1918 r. uczestniczył w rozbrajaniu Niemców. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości przystąpił do Straży Narodowej, tworzonej przez Narodową Demokrację. W marcu 1919 r. przeniósł się natomiast do Milicji Ludowej, opanowanej przez działaczy Polskiej Partii Socjalistycznej. Po rozwiązaniu Milicji Ludowej w czerwcu 1919 r. wstąpił do Policji Państwowej (PP). W czasie wojny polsko-bolszewickiej współorganizował bataliony policyjne, które przekształcono w 213. Ochotniczy Pułk Piechoty. Nie uczestniczył w walkach na froncie[3].
Od sierpnia 1919 r. sprawował, w stopniu inspektora (odpowiednik wojskowy – porucznik) funkcję komendanta III Posterunku PP w Lublinie. Od czerwca do września 1922 roku pełnił funkcję komendanta PP miasta Lublina, a po likwidacji komendy miejskiej – do grudnia 1922 r. – komendanta powiatowego PP w Lublinie[4]. W listopadzie 1922 r. awansowany do stopnia nadkomisarza (kapitana). W lutym 1925 r. mianowany komendantem PP miasta Wilna[3]. W kolejnych latach pełnił również funkcję komendanta policji miasta Lwowa (do 10 października 1929 r.[5]), a następnie komendanta powiatowego PP we Lwowie[6]. Pomiędzy rokiem 1933 a czerwcem 1936[7] był komendantem PP miasta Krakowa. Awansowany do stopnia podinspektora (majora). Od czerwca 1936 r.[7] pełnił funkcję komendanta PP miasta Poznania. Z dniem 10 września 1938 roku objął stanowisko oficera inspekcyjnego w Komendzie Wojewódzkiej PP w Lublinie[8]. Funkcję tę pełnił do wybuchu II wojny światowej.
9 września 1939 r. ewakuowany z Lublina wraz z oddziałami Policji Państwowej i zawodowej Straży Pożarnej (prawdopodobnie z rozkazu prezydenta miasta – Bolesława Liszkowskiego, realizującego zarządzenie premiera gen. Felicjana Sławoj-Składkowskiego)[9] w kierunku Tarnopola[10]. 29 września, w niewyjaśnionych okolicznościach powrócił do miasta wraz z kilkoma oficerami i rozpoczął organizację Obywatelskiej Straży Bezpieczeństwa zainspirowanej strażami obywatelskimi tworzonymi w okresie I wojny światowej. Organizacja ta została przez Niemców uznana za organ porządkowy i w grudniu 1939 r. włączona w struktury Policji Polskiej Generalnego Gubernatorstwa (tzw. granatowej policji). Podinsp. A. Reszczyński objął stanowisko oficera łącznikowego Policji Polskiej przy niemieckim komendancie żandarmerii dystryktu Lublin (Kommandeur der Gendarmerie – KdGend), która stanowiła odpowiednik przedwojennego stanowiska komendanta wojewódzkiego Policji Państwowej[3].
Po aresztowaniu w ramach akcji AB, 6 maja 1940 r., ppłk. Mariana Kozielewskiego, inspektora Policji Polskiej dla miasta Warszawy oraz 69 podległych mu oficerów, 26 czerwca, A. Reszczyński został przeniesiony i w stopniu inspektora objął stanowisko komendanta Policji Polskiej dla miasta Warszawy.
Pełniąc funkcję dowódcy największej jednostki organizacyjnej Policji Polskiej kontynuował wizję swego poprzednika i podejmował działania mające na celu zapewnienie sprawnego i rzetelnego funkcjonowania tej organizacji. Świadczą o tym między innymi zapisy z odpraw policji warszawskiej przechwycone przez wywiad ZWZ-AK[11], w trakcie których upominał swych podwładnych, aby nie dopuszczali do "dalszego obnoszenia munduru Policji Polskiej po mieście z piętnem brutala, łapownika i łajdaka".
Ze względu na przejawianą od samego początku służby w policji postawę apolityczności, ppłk A. Reszczyński nie należał do żadnej organizacji konspiracyjnej, a w szczególności odrzucił wystosowaną przez ZWZ-AK propozycję wstąpienia w szeregi Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa. Był jednak ściśle związany z referatem 993/P Wydziału II Kontrwywiadu ZWZ-AK, któremu przekazał wiele wartościowych informacji[12]. Brak osobistego zaangażowania w działania konspiracyjne sprawił, że informacje o zasługach ppłka Reszczyńskiego na rzecz Państwa Podziemnego były znane jedynie niewielkiej grupie osób, co doprowadziło do utrwalenia wśród opinii publicznej niekorzystnego wizerunku kolaboranta lub, co najmniej, osoby wysoce kontrowersyjnej i pośrednio przyczyniło do jego przedwczesnej śmierci[3].
Aleksander Reszczyński zginął w nocy z 4 na 5 marca 1943 r. we własnym mieszkaniu w Warszawie w zamachu przeprowadzonym przez Grupę Specjalną Sztabu Głównego Gwardii Ludowej (GL). GL prawdopodobnie nie wiedziała o jego związkach z Kontrwywiadem AK[3]. Jak wskazuje B. Urbankowski pokrzyżowane zostały w ten sposób plany Kontrwywiadu AK, który chciał wykorzystać związki z ppłkem Reszczyńskim w celu uwolnienia aresztowanego przez Niemców Delegata Rządu na Kraj Jana Piekałkiewicza[13]. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 201-5-29,30)[14].
Przez wiele lat A. Reszczyński uważany był za zdrajcę i kolaboranta. Dopiero w 1977 r. działająca w Londynie polska komisja orzekła, że żaden z Sądów Specjalnych Polski Podziemnej nie wydał na niego wyroku śmierci, a sam poszkodowany był zasłużonym współpracownikiem Kontrwywiadu AK[3].
Przypisy
- ↑ Genealogia potomków Sejmu Wielkiego. [dostęp 2014-11-03].
- ↑ Archiwum Emigracji. Archiwa i Kolekcje Osobowe. [dostęp 2014-11-07].
- ↑ a b c d e f Piotr Majer: Polacy w organach policyjnych Niemiec hitlerowskich (Wybrane sylwetki). [dostęp 2014-11-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-27)].
- ↑ Robert Litwiński. Organizacja Policji Państwowej w Lublinie w latach 1919-1939. „Res Historica”. 15 (2002). s. 73, 79. ISSN 83-227-1949-3.
- ↑ Gazeta Lwowska, nr 234, 11 października 1929 r., s. 5.
- ↑ Gazeta Lwowska, nr 183, 12 sierpnia 1932 r., s. 7.
- ↑ a b Orędownik Ostrowski, rok 85, nr 46, 9 czerwca 1936 r., s. 3.
- ↑ Nowy Kurjer, Rok 49, Nr 204, Poznań, 7 września 1938 r., s.11.
- ↑ Tadeusz Przystojecki: Wojna obronna – bombardowania Lublina we wrześniu 1939 roku. [dostęp 2014-11-06].
- ↑ Lublin 1939-galeria. [dostęp 2014-11-06].
- ↑ Sebastian Rejak, Elżbieta Friester (red.) Inferno of Choices: Poles and Holocaust, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2012, s. 202.
- ↑ Tomasz Świerczyński: Policjanci w Kontrwywiadzie AK – specjalny referat policyjny krypt. 993/P. [dostęp 2014-11-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-09)].
- ↑ Bohdan Urbankowski: Ślepe oczy i czerwone łapy Temidy. [dostęp 2014-11-07].
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: Aleksander Reszczyński, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-02-10].
Media użyte na tej stronie
Naramiennik stopnia "inspektor" (1936-1939); Policja Państwowa – II RP.
Inspektor Aleksander Reszczyński. Fotografia portretowa pochodząca z archiwum Koncernu Ilustrowanego Kuriera Codziennego.
Komendant Policji Państwowej w Krakowie Aleksander Reszczyński na Wawelu (1. z lewej) w grupie osób przed katedrą na Wawelu. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-B-32-3