Aleksander Stawarz

Aleksander Józef Stawarz
„Leśnik”, „Baca”
Ilustracja
pułkownik piechoty pułkownik piechoty
Data i miejsce urodzenia

7 lipca 1896
Kraków, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

15 czerwca 1942
KL Auschwitz, Oświęcim, Polska pod okupacją III Rzeszy

Przebieg służby
Lata służby

1914–1941

Siły zbrojne

Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png Armia Austro-Węgier
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie

Formacja

Orzełek legionowy.svg Legiony Polskie

Jednostki

50 Pułk Piechoty
3 Pułk Strzelców Podhalańskich
1 Pułk Piechoty Legionów
12 Pułk Piechoty
2 Brygada Górska

Stanowiska

z-ca dowódcy pułku
dowódca pułku piechoty
dowódca brygady
dowódca Dywizji Podhalańskiej

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920-1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Medal Zwycięstwa (międzyaliancki)
Aleksander Stawarz więzień KL Auschiwtz
Maria Stawarz więzień KL Auschiwtz

Aleksander Józef Stawarz, ps. „Leśnik”, „Baca” (ur. 7 lipca[1][2] 1896 w Krakowie, zm. 15 czerwca 1942 w KL Auschwitz) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Był synem Mikołaja i Eleonory z Gruców, młodszym bratem Stanisława.

Od sierpnia 1914 w szeregach Legionów Polskich[1] walczył podczas I wojny światowej. Był żołnierzem w stopniu kaprala, a następnie plutonowego 5. a później 7. kompanii[1] 2 pułku piechoty. W 1915 ukończył Szkołę Podchorążych[1]. 1 maja 1916 awansował na chorążego[3].

Wiosną 1919 w Legionowie został organizatorem i dowódcą kompanii szturmowej 2 pułku piechoty Legionów[4]. Podczas wojny polsko-bolszewickiej 1919–1921 dowodzona przez niego kompania szturmowa „położyła wielkie zasługi” w walkach o Mołodeczno (4 lipca 1919 roku), w szczególności w ataku na pociąg pancerny. W nocy z 10 na 11 lipca 1919 roku przeprowadził wypad na Dubrowę (biał. Дуброва, obecnie w rejonie smolewickim), w czasie którego rozbił bolszewicki batalion, wziął około 100 jeńców i kilka karabinów maszynowych. Dowódca 2 Dywizji Piechoty Legionów, generał Bolesław Roja w rozkazie pochwalnym stwierdził: „Cześć dzielnemu porucznikowi Stawarzowi i jego świetnej kompanii szturmowej”. On sam wsławił się zdobyciem Kalinówki na Białorusi oraz walkami pod Mińskiem w przededniu zawieszenia broni[5]. W sierpniu 1920 zastępca dowódcy Grupy „Działdowo” i dowódca obrony Mławy[6].

3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 495. lokatą w korpusie oficerów piechoty[7]. W 1924 dowodził II batalionem 78 pułku piechoty. 4 lutego 1927 został przydzielony do dowództwa 4 Dywizji Piechoty w Toruniu na stanowisku rejonowego komendanta Przysposobienia Wojskowego[8]. 23 stycznia 1929 awansował na podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1929 i 14. lokatą w korpusie oficerów piechoty. 23 sierpnia 1929 został wyznaczony na stanowisko zastępcy dowódcy 50 pułku piechoty Strzelców Kresowych w Kowlu[9]. 23 marca 1932 otrzymał przeniesienie do 3 pułku strzelców podhalańskich w Bielsku na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[10]. W czerwcu 1934 został wyznaczony na stanowisko dowódcy 1 pułku piechoty Legionów w Wilnie[11]. W listopadzie 1935 został przeniesiony na stanowisko dowódcy 12 pułku piechoty w Wadowicach. Na pułkownika został awansowany ze starszeństwem z dniem 19 marca 1938 i 7. lokatą w korpusie oficerów piechoty. W lipcu 1939 został wyznaczony na stanowisko dowódcy pododcinka nr 2 „Nowy Sącz” w Nowym Sączu, który był zakamuflowaną nazwą 2 Brygady Górskiej Strzelców.

W kampanii wrześniowej dowodził 2 Brygadą Górską Strzelców. Po rozbiciu sztabu 2 BG 7 września w Krośnie, dołączył do III baonu 1 pułku strzelców podhalańskich. Nocą z 9 na 10 września dotarł z baonem do Dynowa, gdzie zameldował się w sztabie Grupy Operacyjnej gen. Kazimierza Orlika-Łukoskiego i wraz z nim wycofał się w kierunku Lwowa. Po kapitulacji miasta (22 września) uniknął niewoli sowieckiej, osiadł w Rabce[12]. W czasie okupacji niemieckiej był członkiem Służby Zwycięstwu Polski i Związku Walki Zbrojnej. Zorganizował Dywizję Podhalańską w Konspiracji, która w roku 1940, w południowej części Krakowskiego liczyła kilkuset żołnierzy.

28 stycznia 1941 został aresztowany w Rabce przez Gestapo. Przewieziony do Zakopanego był poddany śledztwu w „Palace”, siedzibie Gestapo. Osadzony następnie w więzieniu w Nowym Wiśniczu, został 5 kwietnia 1941 wywieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz, (nr obozowy 11513)[12], gdzie działał w konspiracji obozowej. 15 czerwca 1942 wezwany do obozowego Gestapo (Politische Abteilung), rozstrzelany pod ścianą śmierci bloku 11 w związku z działalnością konspiracyjną w Rabce.

Był żonaty z Marią Janiną (ur. 23 maja 1894 w m. Latowicze), torturowaną przez gestapo, zmarłą 19 października 1942 w KL Auschwitz[13][1]. Nie mieli dzieci[1].

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. a b c d e f g h Polak (red.) 1993 ↓, s. 200.
  2. W dziennikach personalnych M.S.Wojsk. z 1924, 1928 i 1932 r. jako datę urodzenia podano 7 lipca 1896 r.
  3. Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917), Warszawa 1917, s. 75.
  4. Józef Sitko, Zarys historii..., s. 16.
  5. Józef Sitko, Zarys historii..., s. 20–21.
  6. Wojciech Zawadzki, Pomorze 1920, Bellona 2015, s. 91–92.
  7. Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Załącznik do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 8 czerwca 1922 roku, Zakłady Graficzne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1922, s. 35.
  8. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 4 z 4 lutego 1927 roku, s. 33.
  9. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 15 z 23 sierpnia 1929 roku, s. 291. W Dzienniku Personalnym Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 20 z 23 grudnia 1929, s. 382 ogłoszono błędnie przeniesienie majora (sic!) Aleksandra Stawarza z Dowództwa 2 Dywizji Piechoty Legionów w Kielcach do 38 Pułku Piechoty Strzelców Lwowskich w Przemyślu na stanowisko dowódcy batalionu. W Dzienniku Personalnym Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 8 z 31 marca 1930 s. 125 sprostowano, że przeniesienie dotyczyło majora Stanisława Stawarza (1894–1940).
  10. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 6 z 23 marca 1932, s. 232.
  11. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 153.
  12. a b l, Aleksander Józef Stawarz, www.ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2018-04-07] (pol.).
  13. Straty ↓.
  14. M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  15. M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 634 „w uznaniu zasług, położonych w poszczególnych działach pracy dla wojska”.
  16. Decyzja Naczelnika Państwa z 12 grudnia 1921 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 9, s. 271)

Bibliografia

  • Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 305, 347.
  • Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 120, 170.
  • Rocznik Oficerski 1932, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1932, s. 22, 617.
  • Józef Sitko, Zarys historii wojennej 2-go Pułku Piechoty Legionów, Warszawa 1928.
  • Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej, tom III, Polski ruch oporu 1939–1945, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1988, ISBN 83-11-07038-5, s. 70.
  • Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/2. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1993. ISBN 83-900510-0-1.
  • Jerzy Kirszak, Stawarz Aleksander Józef [w:] Polski Słownik Biograficzny t. XLII, Warszawa-Kraków-Wrocław-Gdańsk 2003–2004, s. 599–601 wersja elektroniczna IPSB.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png
Lesser coat of arms of the Austrian Empire form the Congress of Vienna in 1815 until the Austro-Hungarian Compromise of 1867. It then represented the Cisleithanian territories of Austria-Hungary in the Reichsrat until 1915.

It shows the arms of Habsburg-Lorraine encircled by the chain of the Order of Golden Fleece, surmounted on the crowned Austrian imperial double-headed eagle clutching in its claws the Imperial orb, sceptre and sword, with the Imperial Crown of Rudolf above.

After 1915 the inescutcheon only displayed the red-white-red arms of Austria.
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Orzełek legionowy.svg
Orzełek legionowy
Aleksander Stawarz.jpg
Aleksander Stawarz (1896-1941) - Colonel of the Polish Army
Aleksander Stawarz więzień KL Auschiwtz.jpg
Aleksander Stawarz więzień KL Auschiwtz
Maria Stawarz.jpg
Maria Stawarz (1894-1942), żona Aleksandra
PL Epolet plk.svg
Naramiennik pułkownika Wojska Polskiego (1919-39).