Aleksander Wereszko

Aleksander Wereszko

Roch

major piechoty
Data i miejsce urodzenia	11 stycznia 1917 Zakanale
Data śmierci	20 lipca 1999
Przebieg służby
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Armia Krajowa Ruch Oporu Armii Krajowej Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa, działania zbrojne podziemia antykomunistycznego w Polsce
Odznaczenia

Aleksander Wereszko ps. „Roch” (ur. 11 stycznia 1917 w Zakanale, zm. 20 lipca 1999) – major, członek Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej, komendant Rejonu II i VII obwodu Biała Podlaska okręgu Lublin, następnie w Ruchu Oporu Armii Krajowej i WiN (komendant podobwodów Małgorzata i Sława). Więziony przez NKWD, Gestapo i UB.

Życiorys

Syn Józef i Anna z domu Czurak. W 1936 r. ukończył naukę w Seminarium Nauczycielskim w Leśnej Podlaskiej i zgłosił się do służby w Wojsku Polskim. W 22 pułku piechoty odbył dywizyjny kurs podchorążych rezerwy piechoty, po którym został skierowany do Szkoły Podchorążych Piechoty w Komorowie.

Po wybuchu II wojny światowej został przydzielony do 114 pułku piechoty, brał udział w walkach na granicy z Prusami Wschodnimi oraz w lasach nadbużańskich. Został ranny, udało mu się powrócić do domu. Został aresztowany i poddany przesłuchaniom przez Gestapo. Z powodu odnowienia się rany trafił do szpitala w Międzyrzecu Podlaskim skąd zbiegł. Włączył się w działalność konspiracyjną, w marcu 1940 r. wstąpił do Związku Walki Zbrojnej i został zastępcą dowódcy placówki Zakanale. Ponownie został aresztowany przez Niemców, ale wydostał się z więzienia dzięki przekupieniu strażników. Rozpoczął organizację Rejonu I, II i III ZWZ. Dowodził akcjami zbrojnymi wymierzonymi w niemiecką administrację oraz siły wojskowe. Wziął udział w akcji „Burza”, brał udział w oczyszczaniu rejon z niedobitków niemieckich wojsk.

Po wkroczeniu Armii Czerwonej zdecydował się pozostać w konspiracji, wspólnie ze Stefanem Wyrzykowskim, Leonardem Duniczem i Robertem Domańskim tworzył Ruch Oporu Armii Krajowej (ROAK). 15 września 1944 r. został aresztowany trafił do więzienia na ul. Prostej w Bielsku. 6 października został odbity z więzienia przez oddział Roberta Domańskiego. Włączył się w działalność Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Został mianowany komendantem Podobwodu WiN „Małgorzata”. Został aresztowany i 30 maja 1947 r. skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Lublinie na pięć lat więzienia. Wolność odzyskał 31 maja 1947 r. na podstawie amnestii.

Wyjechał w 1947 r. na ziemie odzyskane, początkowo do Szczecina, a następnie do Wierzchowa Pomorskiego. Jako były żołnierz podziemia był stale inwigilowany przez aparat bezpieczeństwa PRL. W 1980 r. przeszedł na emeryturę. Stał się popularyzatorem wiedzy o polskim podziemiu antykomunistycznym i inicjatorem upamiętniania miejsc walk żołnierzy AK w obwodzie Biała Podlaska.

Życie prywatne

25 października 1945 r. poślubił Wandę Marciniak, z którą miał siedmioro dzieci (Artur, Elżbieta, Jerzy, Andrzej, Anna, Izabella i Teresa).

Dorobek pisarski

• W szeregach walczącego Podlasia. Zapiski oficera Armii Krajowej i Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość 1939-1947
• Dyskusja, [w:] Z nieznanej przeszłości Białej i Podlasia pod red. T. Wasilewskiego i T. Krawczaka, Biała Podlaska 1990, s. 637-648.
• Rejon II Obwodu AK Biała Podlaska (Placówki: Hołowczyce, Konstantynów, Leśna Podlaska), [w:] Armia Krajowa na środkowej i południowej Lubelszczyźnie i Podlasiu pod red. T. Strzembosza, Lublin 1993, s. 268-278.
• Z moich wspomnień, Rocznik Międzyrzecki, T. IX, R. 1977 s. 130-135.
• Z nieznanych kart ruchu oporu wspomnienia z pierwszego roku konspiracji, Rocznik Międzyrzecki, T. X, R. 1978, s. 176-185.
• Z kart ruchu oporu międzyrzeczyzny – Józef Marciniak, R.M. T.VI, R.1994, s. 190-197.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Virtuti Militari,
• Krzyż Walecznych,
• Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami,
• Krzyż Partyzancki,
• Krzyż Armii Krajowej,
• Krzyż Kampanii Wrześniowej,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.

Bibliografia

• Tablica w kościele pw. św. Elżbiety w Konstantynowie
• WERESZKO Aleksander (1917-1999). Słownik biograficzny Południowego Podlasia i Wschodniego Mazowsza. [dostęp 2022-10-25]. (pol.).