Aleksander Zarzycki

Aleksander Zarzycki

Aleksander Zarzycki
Data i miejsce urodzenia	26 lutego 1834 Lwów
Pochodzenie	polskie
Data i miejsce śmierci	1 listopada 1895 Warszawa
Instrumenty	fortepian
Gatunki	muzyka poważna, muzyka romantyczna
Zawód	pianista, kompozytor, dyrygent, pedagog
Powiązania	Instytut Muzyczny w Warszawie, Warszawskie Towarzystwo Muzyczne

Grób Aleksandra Zarzyckiego na cmentarzu Powązkowskim

Aleksander Zarzycki (ur. 26 lutego 1834 we Lwowie, zm. 1 listopada 1895 w Warszawie)^[1][2] – polski pianista, kompozytor, dyrygent i pedagog.

Życiorys

Ukończył Gimnazjum w Samborze. Naukę gry na fortepianie rozpoczął we Lwowie, był uczniem m.in. Josepha Kesslera. Od ok. 1851 przez kilkanaście lat bywał w Miłosławiu w pow. wrzesińskim, w majątku hr. Seweryna Mielżyńskiego, którego dom był ważnym ośrodkiem życia artystycznego w Wielkopolsce. Zarzycki zawarł tam znajomość m.in. z Teofilem Lenartowiczem, Władysławem Syrokomlą, Józefem Ignacym Kraszewskim^[1].

Prawdopodobnie ok. 1856 studiował grę fortepianową u Rudolfa Violego (ucznia Ferenca Liszta) w Berlinie. W 1856 koncertował z Nikodemem Biernackim w Krakowie i w Jassach w Rumunii, a na początku 1857 w Trzemesznie, Poznaniu, Śremie i Szamotułach. Od połowy 1857 studiował prywatnie kompozycję pod kierunkiem Napoléon-Henri Rebera w Paryżu i pozostał tam przez blisko 4 lata. Studia pianistyczne i kompozytorskie uzupełniał ok. 1860 u Carla Reineckego w konserwatorium w Lipsku^[1][2].

30 marca 1860 debiutował w Paryżu w Sali Herza, w repertuarze chopinowskim oraz własnym. Zagrał wtedy po raz pierwszy swój Koncert fortepianowy As-dur i Grande polonaise z orkiestrą Théâtre Italien de Paris. W latach 1862–1868 koncertował m.in. w Koblencji, Wiesbaden, Dreźnie, Lipsku, Bonn, Kolonii, Wrocławiu, Poznaniu, Londynie i Wiedniu. Powracał też do Paryża, zwłaszcza w 1874, kiedy jego utwory grano w ramach Concerts Colonne. Były to najlepsze lata kariery pianistycznej Zarzyckiego. Na przełomie 1865 i 1866 zamieszkał na stałe w Warszawie, gdzie obok występów dawał także lekcje muzyki i kompozycji^[1][2].

Był współzałożycielem i pierwszym dyrektorem artystycznym Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego (1871–1875). W latach 1879–1892 dyrygował chórem i orkiestrą katedry św. Jana w Warszawie^[1][2]. Po śmierci Apolinarego Kątskiego w 1879 został powołany na dyrektora warszawskiego Instytutu Muzycznego, które to stanowisko piastował przez 9 lat^[3]. Pozyskał dla uczelni jako wykładowców Ignacego Jana Paderewskiego i Stanisława Barcewicza. Sam prowadził „ćwiczenia zbiorowe muzyki”, szkolną orkiestrę i krótko klasę wyższą fortepianu^[4][2]. Wobec restrykcyjnych działań władz rosyjskich zmierzających do rusyfikacji uczelni, w 1888 ustąpił ze stanowiska. Mimo poważnej choroby poświęcił się komponowaniu, nadal też koncertował, często przeznaczając dochód na cele dobroczynne^[2][4]. Ostatni koncert dał w sali Ratusza w Warszawie w marcu 1895. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim (kwatera Pod katakumbami-1-71/72)^[4][5].

Twórczość

Jako kompozytor Zarzycki nie wniósł trwałych wartości do muzyki polskiej^[4]. Jego artystycznie nierówne kompozycje budziły sprzeczne opinie krytyków^[4]. W utworach instrumentalnych, będących w większości miniaturami w stylu salonowym, łatwo zauważyć wpływy Chopina, zwłaszcza w sposobie wykorzystania harmonii i faktury^[2]. Jego pieśni, stanowiące najbardziej wartościową część spuścizny, naśladują styl moniuszkowski, głównie w śpiewnikach op. 13 i op. 14, wzorowanych na Śpiewnikach domowych Moniuszki^[2][4].

Wybrane kompozycje

(na podstawie materiałów źródłowych^[2][3][4])

• Grande polonaise Es-dur op. 7, na fortepian i orkiestrę (1860), wyd. Lipsk, ok. 1865
• Koncert fortepianowy As-dur op. 17 (1860), wyd. Berlin, ok. 1868
• Suita polska op. 37, wyd. Berlin, 1893
• Romance E-dur op. 16, na skrzypce i kwartet dęty, wyd. Berlin, 1875
• Polonez A-dur op. 23, na skrzypce i orkiestrę lub fortepian (1876), wyd. Berlin, ok. 1876
• Mazurek G-dur op. 26, na skrzypce i fortepian, wyd. Berlin, 1884
• Introdukcja i Krakowiak D-dur op. 35, na skrzypce i orkiestrę lub fortepian (1895)
• Mazurek E-dur op. 39, na skrzypce i fortepian, wyd. Berlin, ok. 1895
• miniatury fortepianowe – Barkarola, mazurki, noktury, polonezy, walce
• pieśni

Przypisy

Bibliografia

• Barbara Chmara-Żaczkiewicz: Zarzycki Aleksander. W: Encyklopedia muzyczna PWM. Elżbieta Dziębowska (red.). Wyd. I. T. 12: W–Ż część biograficzna. Kraków: PWM, 2012, s. 332-334. ISBN 978-83-224-0935-0. (pol.)
• Barbara Chmara-Żaczkiewicz: Zarzycki, Aleksander. W: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. Z. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.)
• Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995. ISBN 83-01-11390-1. (pol.)
• Słownik muzyków polskich. Józef Michał Chomiński (red.). T. II. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1967.

Linki zewnętrzne

• Aleksander Zarzycki w bazie AllMusic (ang.)
• Aleksander Zarzycki – nuty tego kompozytora dostępne w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
• Aleksander Zarzycki w bazie Discogs.com (ang.)
• Dyskografia Aleksandera Zarzyckiego w bazie MusicBrainz (ang.)
• Utwory Aleksandra Zarzyckiego w bibliotece Polona