Aleksander Zdanowicz (historyk)

Aleksander Zdanowicz
Ilustracja
Aleksander Zdanowicz
Data i miejsce urodzenia

26 lutego 1805
Bielkiewicze nad Ptyczą, powiat ihumeński

Data i miejsce śmierci

17 maja 1868
Wilno

Zawód, zajęcie

historyk,filolog i pedagog

Rodzina Zdanowiczów (Wilno, ok. 1860 r.)

Aleksander Maria Zdanowicz (ur. 26 lutego 1805, Bielkiewicze[1] nad Ptyczą, powiat ihumeński[2]; zm. 17 maja 1868, Wilno[3] (Zarzecze)) – polski historyk, filolog, pedagog i autor podręczników.

Życiorys

Urodził się w katolickiej rodzinie szlacheckiej Antoniego Zdanowicza w zaścianku Bielkiewicze nad rzeką Ptyczą w pobliżu miasta Ihumeń (obecnie Czerwień (Białoruś)) w guberni mińskiej. Miał dwóch braci i siostrę. Edukację rozpoczął w szkole parafialnej w Dudziczach. Uczył się sześć lat w bazyliańskiej szkole w Ladach, następnie był przez dwa lata preceptorem. W roku 1827 rozpoczął studia filologiczne na Cesarskim Uniwersytecie Wileńskim, które ukończył w 1831 roku. Otrzymał stanowisko nauczyciela w Instytucie Szlacheckim w Wilnie. W latach 1834–1849 był przez 15 lat wykładowcą języka łacińskiego. Ok. 1840 ożenił się z nauczycielką Emilią Piasecką, która urodziła czworo dzieci: Ignacego, bliźnięta Teresę i Henryka oraz Michalinę. Od 1849 do 1863 był nauczycielem historii[4]. W następstwie represji po powstaniu styczniowym utracił posadę nauczyciela. Syn Ignacy Zdanowicz (ur. 1841) za udział w powstaniu został powieszony 1 grudnia 1863 na Placu Łukiskim w Wilnie.

W 1859 został członkiem zwyczajnym Wileńskiej Komisji Archeologicznej.

Wydał jedenaście podręczników oraz opracował siedem skryptów jako rękopisy. Przetłumaczył z języka rosyjskiego trzy obszerne monografie historyczne Ivana Kajdanova (1782–1843). Pracował w redakcji Kuryjera Wileńskiego, gdzie współpracował z Antonim Odyńcem, oraz był jednym z redaktorów Słownika języka polskiego[5]. Napisał biografię generała Mariana Langewicza, który w marcu 1863 ogłosił się dyktatorem powstania styczniowego[6].

Do nauki historii polskiej zastosował mnemotechniczną „metodę polską“ Antoniego Jaźwińskiego opisaną w dziele Tablica chronograficzna, podług metody Jaźwinskiego... wydanej w Wilnie w 1845[7].

Publikacje (wybór)

  • Dykcyjonarzyk francuzki z krótką informacyją wymawiania i rozmowami. Wilno 1829 i 1832.
  • Grammatyka francuzka dla dzieci. Wilno 1830, 1839 i 1844.
  • Abecadło albo elementarz francuzki dla dzieci. Wilno 1830 i 1840.
  • Wypisy francuzkie dla dzieci, poczynających naukę tego języka[8]. (dziewięć wydań od 1831 do 1859)
  • Tablice regularnych koniugacyi łacińskich. Wilno 1837.
  • Tablica chronograficzna, podług metody Jaźwinskiego, obejmująca wykład nowej metody uczenia chronologii, jako też spis cesarzów i królów, w tablicy chronograficznej zawartych od N. C. do dnia dzisiejszego. Wilno 1845[9].
  • Rys chronologiczno-historyczny państw nowożytnych od V wieku do dziś dnia, z kilku mappami i genealogijami, tudzież zbiorem pytań dla poczynających. Wilno 1844, 1853 i 1861.
  • Objaśnienie chronologicznej tablicy, obejmującej porządek następstwa cesarzów i królów w XX narodach, od początku ery chrześcijańskej do dnia obecnego. Wilno 1837.
  • Szkic historyi polskiej dla dzieci z chromolitografijami. Wilno 1857, 1859 i 1862.
  • Szkic historyi powszechnej. Wilno 1861.
  • Historyja powszechna dla szkolnej młodzieży. (2 tomy), Wilno 1861 i Warszawa 1871.
  • Dziesięć dni dyktatury. Wspomnienie z lat ubiegłych. Gorlice 1901.
Przekłady z języka rosyjskiego
  • Historyja powszechna krótko zebrana przez Kajdanowa. (3 tomy), Wilno 1845.
  • Historyja średnich wieków. Wilno 1845.
  • Historyja nowych wieków. Wilno 1846.

Rękopisy i skrypty

  • Historyja literatury polskiej dla młodzieży żeńskiej.
  • Geografija dawnej Polski ze szczególnym względem na jej stronę historyczna i malowniczą.
  • O organizacyi rządu, starożytnej Polski.
  • Kosmografija dla pensyi żeńskich.
  • Przegląd systematyczny całego obszaru wiedzy ludzkiej.
  • Nauka praktyczna języka łacińskiego dla dzieci.
  • Panowanie Stanisława Poniatowskiego, podług najnowszych źródeł, dla młodzieży.

Przypisy

  1. ↑ Bielkiewicze. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Bielkiewicze. [dostęp 2022-08-19].
  2. ↑ Aleksander Zdanowicz – polski historyk, filolog, pedagog, propagator nauczania historii (...). Instytut de Republica. [dostęp 2022-08-19].
  3. ↑ Zdanowicz Aleksander i Ignacy – Cmentarz bernardyński, Wilno
  4. ↑ Зданович, Александр. Wikisource. [dostęp 2017-08-04]. (ros.).
  5. ↑ Słownik języka polskiego, Wilno 1861 – Aleksander Zdanowicz i in.. Uniwersytet Warszawski. [dostęp 2017-08-04].
  6. ↑ Aleksander Zdanowicz: Dziesięć dni dyktatury. [dostęp 2022-08-19].
  7. ↑ Sikorski 1903 ↓.
  8. ↑ Wypisy francuzkie dla dzieci poczynających naukę tego języka ułożone przez Alexandra Zdanowicza, wyd. 1839, polona.pl [dostęp 2018-06-01].
  9. ↑ Aleksander Zdanowicz, Tablica chronograficzna, podług metody Jaźwińskiego obejmująca wykład nowej metody uczenia chronologii, jako też spis Cesarzów i Królów w tablicy Chronograficznej zawartych, od narodzenia Chrystusa do dnia dzisiejszego, wyd. 1845., polona.pl [dostęp 2018-07-02].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie