Aleksander von Broemsen

Alexander Gustav Robert von Brömsen
Ilustracja
generał major generał major
Data i miejsce urodzenia

6 października?/ 18 października 1824
Ķeipene(łot.)

Data i miejsce śmierci

21 stycznia?/ 2 lutego 1881
Warszawa

Przebieg służby
Lata służby

do 1880

Siły zbrojne

Lesser Coat of Arms of Russian Empire.svg Armia Imperium Rosyjskiego

Jednostki

38 Tobolski Pułk Piechoty, 3 Dywizja Piechoty Gwardii Imperium Rosyjskiego

Główne wojny i bitwy

Powstanie styczniowe

Wojna rosyjsko-turecka (1877–1878)

Aleksander von Broemsen, właśc. Alexander Gustav Robert von Brömsen, także: Bremsen[1], Brehmsen[2], Bremzen[3] (ros. Александр Густавович фон Бремзен, ur. 6 października?/ 18 października 1824 w Ķeipene(łot.), zm. 21 stycznia?/ 2 lutego 1881[4] w Warszawie)[5] – baron, generał major Armii Imperium Rosyjskiego[5].

Życiorys

Lata 1862–1865

Od 1862 był adiutantem Generalnej Guberni Noworosji[5], a także adiutantem namiestnika Aleksandra Ludersa[6][3]. W 1862 pojmał Ludwika Jaroszyńskiego, autora zamachu na księcia Konstantego[7]. Od 1862 uczestniczył w komisji wojenno-śledczej w sprawach: porucznika Iwana Amholda, Piotra Śliwickiego i żołnierzy oskarżonych o szerzenie propagandy w wojsku. Ze względu na swoje szczególne okrucieństwo został wybrany oficerem do specjalnych poruczeń przy komendancie oddziałów gwardii w Warszawie i naczelniku wojennym warszawskiego okręgu, baronie Andrieju Korfie[6].

W styczniu 1863 dowodził oddziałem ścigającym młodzież uciekającą przed branką w lasach kampinoskich[8][6]. W tym samym roku został naczelnikiem wojennym okręgu kolei warszawsko-łowickiej w Skierniewicach, w czerwcu pełnił funkcję pomocnika naczelnika wojennego okręgu kolei warszawsko-wiedeńskiej w Piotrkowie Trybunalskim[6].

W 1863 Broemsen dowodził w bitwach przeciwko powstańcom styczniowym, w przegranych: 23 maja 1963 pod Niewieszem z oddziałami płk. Kajetana Słupskiego[9][10], 28 maja zaś w bitwie pod Grochowami z oddziałami Edmunda Calliera[11][12], a także 29 sierpnia 1863[13] w zwycięskiej bitwie pod Kruszyną, w której dowodził wraz z majorem Klodtem[14] rozbijając oddziały powstańcze generała Edmunda Taczanowskiego[13][14][15].

2 lipca 1863 w wyniku rozkazu księcia Konstantego utworzono łódzki okręg wojenny, tj. „Okręg miasta Łodzi i okolic” (od 1864 Okręg wojenny miasta Łodzi, okolic i powiatu sieradzkiego). Wyznaczono wówczas na naczelnika wojennego Łodzi, pułkownika Aleksandra von Broemsena, podlegającego naczelnikowi kaliskiego okręgu wojennego, mimo położenia miasta Łodzi w granicach guberni warszawskiej. Broemsen za zgodą namiestnika Fiodora Berga utworzył w Łodzi komisję wojenno-śledczą i wojenno-sądową. Umożliwiło mu to prawo zatwierdzania wyroków śmierci (pomijając tryb rewizji w ramach Audytoriatu Polowego w Warszawie) oraz znaczne kompetencje przy wydawaniu decyzji w sprawach śledczych i sądowych. Miał możliwość ustanawiania kar głównych (kary śmierci, katorga, zesłanie na Syberię wraz z pozbawianiem wszystkich praw stanu) oraz kar poprawczych (zesłanie na Syberię, roty aresztanckie, dom poprawczy, przymusowa służba wojskowa w karnym batalionie). Ponadto Broemsenowi podlegała policja oraz urząd miejski Łodzi. Uczestniczył również w egzekucjach, m.in. przy wykonywaniu wyroków na dezerterach z Armii Rosyjskiej, którzy przyłączyli się do powstańców. Przy pomocy wprowadzonego systemu wojskowo-policyjnego Broemsen skutecznie pacyfikował działania powstańców[6]. W wyniku jego decyzji dwukrotnie zwiększono garnizon wojskowy w Łodzi, a także zwiększono liczbę policjantów[16]. Ponadto z inicjatywy Broemsena utworzono pierwszą łódzką gazetę „Łodźer Anzieger”, z czasem przekształconą w „Lodzer Zeitung”[17][18]. Wydawanie pierwszej gazety w Łodzi miało na celu skuteczniejsze rozpowszechnianie postanowień Broemsena[18].

Wyroki i kary wydane przez Broemsena

Sąd wojenny w okresie rządów Broemsena wydał 17 wyroków śmierci, 56 wyroków skazujących na zesłanie na katorgę, 14 skazujących na zesłanie na Syberię, 21 skierowań do rot arsztenackich, skazał na 131 kar robót publicznych. Ponadto setki osób znalazły się pod nadzorem policyjnym, szczególnie dotknięci karami byli członkowie oddziałów Józefa Dworzaczka i Józefa Sawickiego, tj. m.in. uczestnicy bitwy pod Dobrą[16]. Wyroki wykonywano zwykle w lesie Grabinka[19] w Grabinie[20] oraz na Rynku Bałuckim[19].

Decyzją Broemsena ksiądz i radny miejski – Wojciech Jakubowicz – został odwołany z funkcji radnego, a następnie zesłany do guberni kazańskiej, ze względu na swoją działalność patriotyczną[21]. Ponadto z funkcji radnych zostali odwołani i wysiedleni z okręgu łódzkiego radni: Adolf Likiernik, J. Paszkiewicz, T. Sudra, M. Lajnweber, J. Lipiński[22], a także prezydent Andrzej Rosicki, co wynikało z podejrzeń o współpracę z powstańcami i patriotyczne poglądy[23].

Broemsen ponadto słynął z nakładania wysokich kar finansowych. Kontrybucje nakładane były m.in. za nabożeństwa żałobne po powstańcach (miasto Łódź zapłaciło 1270 rubli)[16], za ukrywanie się powstańców w Pabianicach (miasto Pabianice zapłaciło 2000 rubli)[1], w latach 1863–1866 miasto Łódź i łodzianie łącznie zapłacili około 66 000 rubli kontrybucji[16], w tym m.in. nakładanych za obowiązujące zakazy noszenia elementów żałobnych i biżuterii patriotycznej[24].

W 1863 Broemsen surowo ukarał również burmistrza Radomska – Karola Kalinowskiego, co podyktowane było tym, iż Broemsen w Szczepocicach nie mógł przeprawić się ze swoimi oddziałami przez zaniedbany most. Jak wskazali mu włościanie – za brak decyzji o naprawie mostu odpowiedzialny był burmistrz. Broemsen rozkazał zbić Kalinowskiego batami. W wyniku śledztwa okazało się, że to nie burmistrz jest odpowiedzialny za stan mostu, wobec czego Broemsen został zobowiązany do przeproszenia Kalinowskiego[25].

Pomimo swojej surowości Broemsen zjednał sobie znaczne grono lojalistów wśród łódzkiej burżuazji – łódzcy fabrykanci, głównie pochodzenia niemieckiego oraz żydowskiego, złożyli na jego ręce podziękowania za tłumienie powstania, byli to m.in.: Ludwik Geyer, Edward Hentschel, Ludwik Grohman, Robert Buhle, Antoni Ramisch, Rudolf Kindler, Herman Konstadt, Samuel Lande, Izrael Poznański i Henryk Markusfeld[22].

W styczniu 1866 Broemsen został zdymisjonowany[6]. Wynikało to z decyzji namiestnika Fiodora Berga, który zrobił to w związku z faktem, iż część nakładanych przez Broemsena kontrybucji nie wpływała do kasy cara, lecz finansowała wystawny tryb życia Broemsena[19].

Herb rodu von Brömsen(niem.)

Lata 1866–1881

Broemsen po zdymisjonowaniu do 1870 był komendantem 38 Tobolskiego Pułku Piechoty, natomiast w 1870 został fligel adiutantem[5]. 4 października 1872 awansował ze stopnia pułkownika do stopnia generała majora[26]. W latach 1874–1877 był komendantem 1 brygady 3 Dywizji Piechoty Gwardii Imperium Rosyjskiego zlokalizowanej w Warszawie, a w latach 1877–1880 komendantem 2 brygady 3 Dywizji Piechoty Gwardii Imperium Rosyjskiego[5]. W trakcie wojny rosyjsko-tureckiej w latach 1877–1878 uczestniczył pod dowództwem Iosifa Hurki w wygranych bitwach: pod Górnym Dubnikiem(ros.) i pod Telish(bułg.)[27].

Zmarł w Warszawie 2 lutego 1881[4].

Życie prywatne

Pochodził z rodziny szlacheckiej – rodu von Brömsen(niem.)[28], urodził się w Ķeipene(łot.) (niem. Kaipen)[5] w Kurlandii[19], jego ojcem był Gustav Johann Robert von Broemsen (1792–1870)[28][29] był właścicielem ziemskim[5] oraz sędzią okręgowym w Dorpacie i Rydze, jego matką była Constance Anna Aurora von Peuker (ur. 1807), małżeństwo oprócz Aleksandra miało jeszcze sześcioro dzieci[29]. Aleksander Był Niemcem bałtyckim i luteraninem[5][6]. Ożenił się w 1851 z Zoe Bălăceanu (1828–1912)[5][30], z którą miał 1 córkę – Elenę Constantinę von Brömsen (1860–1936)[29][31], której pierwszym mężem był Nikołaj Ileskin[32], drugim zaś był syn rosyjskiego architekta Nikołaja Benois(ang.) – Nikołaj Nikołajewicz Benois[32][29].

Siedziba Broemsena w Łodzi znajdowała się w przy ul. Średniej nr 336 (późn. ul. Pomorskiej 18) w pałacu Karola Gebhardta[33], w związku z faktem, iż w 1861 budynek został przejęty przez wojsko rosyjskie[34].

Przypisy

  1. ↑ a b Walery Przyborowski, Ostatnie chwile powstania styczniowego: na podstawie autentycznych źródeł, t. I, 1887.
  2. ↑ Stanisław Krzemiński, Dwadzieścia pięć lat Rosyi w Polsce, 1863-1888. Zarys historyczny., 1892, OCLC 504162336 [dostęp 2021-11-09].
  3. ↑ a b Polska. Ludzie i czyny. Przyjaciele i wrogowie., t. I, Kraków 1914.
  4. ↑ a b Генералитет российской императорской армии и флота, rusgeneral.ru [dostęp 2021-11-09].
  5. ↑ a b c d e f g h i Erik-Amburger-Datenbank – Datensatz anzeigen, amburger.ios-regensburg.de [dostęp 2021-11-08].
  6. ↑ a b c d e f g Helena Kobus, Wojsko rosyjskie w Łodzi w latach 1864–1914, „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne”, 2008, s. 77–95.
  7. ↑ Sprawa w Sądzie polowym wojennym przeciwko zbrodniarzowi stanu Jaroszyńskiemu, „Kurjer Warszawski” (187), crispa.uw.edu.pl, 1862 [dostęp 2021-11-09].
  8. ↑ Józef Partyka, Mieczysław Żochowski, Komisja Krajoznawcza, Śladami powstania styczniowego. Aspekty historyczne i krajoznawcze, Warszawa: Komisja Krajoznawcza ZG PTTK, 2014, ISBN 978-83-936468-0-7, OCLC 922268335 [dostęp 2021-11-11].
  9. ↑ Zdzisław Janeczek, „Każdemu marzy się wolność”: W 150rocznicę Powstania styczniowego. Śląśkie Echa Prasowe Wydarzeń na pograniczu częstochowsko-kaliskim w latach 1863–1864, „Siemianowicki Rocznik Muzealny”, 12, 2013.
  10. ↑ A. Ruszkowski, „Sieradz i okolice”, Sieradz 2000.
  11. ↑ Epizody z 1863 roku – Wyłowione z „sieci”, um.pabianice.pl [dostęp 2021-11-09].
  12. ↑ Maria Zielińska, Słownik krajoznawczy Wielkopolski, wyd. 1, Warszawa: Wyd. Nauk. PWN, 1992, ISBN 83-01-10630-1, OCLC 27642724 [dostęp 2021-11-09].
  13. ↑ a b Kalendarium dziejów oręża polskiego. Sierpień, Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie [dostęp 2021-11-09].
  14. ↑ a b POWSTANIE STYCZNIOWE. Bitwa pod Kruszyną – 29 sierpnia 1863 roku, Gazeta Częstochowska, 15 lutego 2018 [dostęp 2021-11-09] (pol.).
  15. ↑ Zygmunt Walter Janke, Brygada generała Edmunda Taczanowskiego i jej ostatnie boje, „Przegląd Historyczny”, 58/2, 1967.
  16. ↑ a b c d Ilustrowana encyklopedia historii Łodzi: poznaj dzieje swojego miasta. Druga połowa XIX wieku. Czasy wielkiego kapitału, Urząd Miasta Łodzi. Biuro Analiz Medialnych i Wydawnictw, 2010 [dostęp 2021-11-09] (pol.).
  17. ↑ Anna Rynkowska, Ulica Piotrkowska, Łódź: MyDesign, 2015, ISBN 978-83-939822-4-0, OCLC 924672955 [dostęp 2021-11-09].
  18. ↑ a b Marcin Michoń, Lodzer Zeitung (1863–1915) jako historyczne zwierciadło relacji społeczno-politycznych w Łodzi, 2019, DOI: 10.34697/2450-6095-SDPIPP-22-007 [dostęp 2021-11-09].
  19. ↑ a b c d Włodzimierz Wrzesiński, Baron kurlandzki, „Ziemia Łódzka” (2 (170)), luty 2016, ISSN 1640-9337.
  20. ↑ Widok Kilka komentarzy do wspomnień Józefa Zajączkowskiego (Notatki z czasów powstania w r. 1863 a mianowicie w m. Łodzi i jego okolicach), czasopisma.uni.lodz.pl [dostęp 2021-11-10].
  21. ↑ Ignacy Harde – najdłużej żyjący łódzki bohater powstania z 1863 roku, plus.dzienniklodzki.pl, 2 lutego 2017 [dostęp 2021-11-09] (pol.).
  22. ↑ a b Wiesław Puś, Żydzi w Łodzi w latach zaborów 1793-1914, wyd. 1, Łódź: Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, 1998, ISBN 83-7171-165-4, OCLC 45575725 [dostęp 2021-11-09].
  23. ↑ Andrzej Rosicki: pierwszy Polak prezydentem Łodzi, Dziennik Łódzki, 10 lipca 2020 [dostęp 2021-11-09] [zarchiwizowane z adresu 2020-07-10].
  24. ↑ Jarosław Kita, Obcy, swój, nasz..., „Kronika miasta Łodzi. 200 lat Łodzi przemysłowej”, 1(88), 2020.
  25. ↑ O tym jak rosyjski pułkownik pobił burmistrza Radomska, Radomsk.pl, 17 marca 2018 [dostęp 2021-11-09] (pol.).
  26. ↑ Генералитет российской императорской армии и флота, rusgeneral.ru [dostęp 2021-11-09].
  27. ↑ 20 месяцев в действующей армии (1877–1878). Том 2 (Крестовский 1879)/65/ДО – Викитека, ru.wikisource.org [dostęp 2021-11-10] (ros.).
  28. ↑ a b Von Brömssen nr 932 – Adelsvapen-Wiki, adelsvapen.com [dostęp 2021-11-09].
  29. ↑ a b c d Ekaterina Leonidovna, 21. Jh Adasova, Genealogija germanskich rodov, Moskva: Press-Bjuro, ISBN 978-5-9903110-1-5, OCLC 895010161 [dostęp 2021-11-10].
  30. ↑ Zoe von Brömsen, geni_family_tree [dostęp 2021-11-09] (pol.).
  31. ↑ Elena Constantina von Brömsen, geni_family_tree [dostęp 2021-11-09] (pol.).
  32. ↑ a b НЕМЕЦКАЯ ДИАСПОРА В РОССИИ: ПРОШЛОЕ И НАСТОЯЩЕЕ Выпуск 1 Генеалогия германских родов МОСКВА 2013 г. УДК929.522 Составители: Е.Л. Адасова 1, 2,3, Э.А. Анненкова 4, Н.М. Дик фон, programma.x-pdf.ru [dostęp 2021-11-10].
  33. ↑ Jarosław Kita, Syberyjskie losy powstańców styczniowych z regionu łódzkiego, „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX Wieku”, 17, 2017, s. 63–76, DOI: 10.18778/2080-8313.17.04, ISSN 2450-6796 [dostęp 2021-11-09].
  34. ↑ Pałac Gebhardta na liście zabytków, Dziennik Łódzki, 18 maja 2013 [dostęp 2021-11-09] (pol.).

Media użyte na tej stronie

1904ic-p08r.png
Autor: Васильев Кирилл Сергеевич (Kirill S. Vasilyev), Licencja: CC BY-SA 4.0
Российская империя

Российская императорская армия.

Погоны офицеров, числящихся по пехоте и кавалерии, а также 1-й и 2-й Гвардейских пехотных дивизий (кроме шефских рот) и Гвардейского запасного кавалерийского полка. (1856-1917 гг.)

Чин/звание: Генерал-майор.

Источники:

  • Полное собрание законов Российской империи, собр.2 № 29876 от 30 ноября 1855г.
BrömsenWappen.jpg
Coat of arms of Brömsen family
Aleksander von Broemsen.jpg
Autor: NN, Licencja: CC0
Aleksander von Broemsen (1824-1821) - generał major armii carskiej - Komendant 1, a następnie 2 brygady 3 Dywizji Piechoty Gwardii Imperium Rosyjskiego